Nafile ibadetler hangileridir? Peygamberimizin nafile ibadetleri nelerdir? Nafile ibadetler nicin yapılır? Nafile ibadetlerin fazileti ve onemi nedir? Nafile ibadetler ile ilgili hadisler nelerdir? Nafile ibadetler hakkında ornekler.NÂfile ibÂdetler, farzları takviye eder ve kulun AllÂh ’a yakınlaşmasına vesîle olur. Farzları tam ve kusursuz olarak, AllÂh indinde en makbûl mÂhiyetiyle ed edebilmek, -beşeriyet îcÂbı- kÂmil mÂnÂda mumkun değildir. Ne kadar ihtimam gosterilse de, elbette zaman zaman kusur ve hatÂlar olabilmektedir. Dolayısıyla bu noksanlığı tamamlamak icin nÂfilelerden başka cÂre yoktur. Allah Resûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle haber vermiştir:
“KıyÂmet gununde kulun hesÂba cekileceği ilk amel, namazdır. Eğer namazı duzgun olursa, işi iyi gider ve kazanclı cıkar. Namazı duzgun değilse, kaybeder ve zararlı cıkar. ŞÃ‚yet farzlarından bir şey noksan olursa, Azîz ve Celîl olan Rabbi:
«Kulumun nÂfile namazları var mı, bakınız?» buyurur. Farzların eksiği nÂfilelerle tamamlanır. Sonra diğer amellerinden de bu şekilde hesÂba cekilir.” (Tirmizî, SalÂt, 188/413)
LÂkin bu ifÂdelerden, farzları bırakıp nÂfilelerle meşgul olmak şeklinde bir hukum cıkarılmamalıdır. Sırf farzlarla meşgul olup nÂfileleri ihmÂl etmek doğru olmadığı gibi, sadece nÂfilelerle meşgul olup farzları ihmÂl etmek de doğru olmaz. Doğru olan, farzları ed etmekle birlikte mumkun mertebe nÂfile ibÂdetleri de huzûr icinde îf etmeye gayret gostermektir. ResûlullÂh ve ashÂbının hayÂtındaki tatbîkÂt, bu hususta yegÂne istikÂmet cizgisidir.
NAFİLE İBADETLER Diğer taraftan kaz borcu bulunan kimselerin sırf kaz kılıp nÂfileleri terk etmesi de doğru değildir. Zîr kazÂlar, kerÂhat vakitleri hÂric, gunun her vaktinde ed edilebilir. Oysa teheccud, işrÂk, kuşluk, evvÂbîn gibi bazı nÂfile namazlar vakitlere bağlı olduğundan onları ed husûsunda basîretli davranmak gerekir.[1]
Kul, AllÂh ’a farzlarla yaklaştığı kadar hicbir amel ile yaklaşamaz. LÂkin, bu ulvî yolculuğa nÂfilelerle devÂm eder. ResûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurmuştur:
“Her kim (ihlÂs ile Bana kulluk eden) bir dostuma duşmanlık ederse, Ben de ona karşı harp îlÂn ederim. Kulum kendisine farz kıldığım şeylerden daha sevimli herhangi bir şeyle Bana yakınlık kazanamaz. Kulum Bana (farzlara ilÂveten işlediği) nÂfile ibÂdetlerle durmadan yaklaşır, nihÂyet Ben onu severim. Kulumu sevince de Ben onun (Âdeta) işiten kulağı, goren gozu, tutan eli, yuruyen ayağı akleden kalbi ve konuşan dili olurum. Ben ’den her ne isterse, onu mutlak veririm. Bana sığınırsa, onu korurum. Ben, yapacağım bir şeyde, mu ’min kulumun rûhunu kabzetmekteki tereddudum kadar hic tereddude duşmedim: (ZîrÂ) o, olumu sevmez; Ben de onun sevmediği şeyi sevmem.” (Bkz. BuhÂrî, Rikàk, 38; Ahmed, VI, 256; Heysemî, II, 248)
Nafile İbadetlerin Faydaları NÂfile ibÂdetler, kulluk şuurunu canlı tutar, kalbi rakîkleştirir, rûhu inceltir, yuze nûr-i melÂhat bahşeder. NÂfilelere huşû, huzur ve kalp uyanıklığıyla devÂm edenlerin îman heyecanları daha fazla, vuslat arzuları daha coşkundur. Tabiî Âhiretteki saÂdet ve sevincleri de o nisbette tahakkuk eder.
NAFİLE İBADETLER HAKKINDA ORNEKLER Allah Resûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in gunleri ve geceleri, farzların hÂricinde devÂm ettiği pek cok nÂfile ibÂdetle feyizlenmişti. Farzlardan once ve sonra kıldığı sunnet namazları, geceleri devÂm ettiği Teheccud namazı, zikir ve tefekkur gibi ibÂdetleri, her gun muayyen miktarda Kur ’Ân okuması, İşrÂk, DuhÂ, EvvÂbîn gibi namazları, nÂfile orucları, bitip tukenmeyen infakları, AllÂh yolundaki gayretleri, mubÂrek yuzunde bir gul gibi acan dÂimî tebessumleri, O ’nun Allah TeÂl ile huzur verici beraberliğinin alÂmetleriydi. Sevindiğinde veya sevindirici bir haber aldığında, AllÂh ’ın bu ihsÂnına şukretmek icin secdeye kapanır[2] ve namaz kılardı.[3] Guneş ve Ay tutulması gibi fevkalÂde hÂdiseler, yÂni ilÂhî azamet tecellîleri karşısında hemen namaza dururdu.[4] Allah ’tan bir hÂcetini talep edeceğinde yine namaz kılardı. Allah Resûlu ’nun Ramazan-ı şerîfi, terÂvîh, îtikÂf, infak gibi ibÂdetlerle daha ayrı bir rûhÂniyet kazanırdı. Ramazan ’dan sonra da zaman zaman nÂfile oruc tutmaya devÂm ederdi. Husûsiyle pazartesi ve perşembe gunleri oruclu olmayı tercih eder ve bunun sebebini de şu şekilde acıklardı:
“Ameller Allah TeÂl Hazretleri ’ne pazartesi ve perşembe gunleri arz edilir. Ben, amelimin oruclu olduğum hÂlde arz edilmesini severim.” (Tirmizî, Savm, 44/747)
Her hicrî ayın “EyyÂm-ı Bîz” denilen 13, 14 ve 15 ’inci gunlerinde oruc tutmaya onem verir ve bunu ashÂbına da tavsiye ederdi. İbn-i AbbÂs -radıyallÂhu anh-:
“Peygamber Efendimiz, EyyÂm-ı Bîz ’da oruc tutmayı hazarda da seferde de bırakmazdı.” der. (NesÂî, Savm, 70)
Allah Resûlu, ŞevvÂl ayından altı gunu orucla gecirir,[5] Muharrem ’in 9-10 veya 10-11 ’inci gunlerinde Aşûre orucu tutardı.[6]
Yine Fahr-i KÂinÂt -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, umre ve haccın fazîletlerini beyÂn eder, dÂim AllÂh ’ı zikir hÂlinde bulunur, hamd, tesbîhÂt ve istiğfÂrı dilinden duşurmezdi. Kendisi icin ve ummetinden guc yetiremeyenler adına kurbanlar keserdi.[7]
Cennet ’te Peygamberimize Komşu Olmaya Vesile Olan Nafile İbadet Rebîa bin KÂ ’b -radıyallÂhu anh- şoyle anlatır:
“Rasûl-i Ekrem Efendimiz ’in kapısında geceler, ona abdest suyunu hazırlar, ihtiyÂcı olan şeyleri getirirdim. Gece bir muddet: «SemiallÂhu li-men hamideh», bir muddet de: «Elhamdu lillÂhi Rabbi ’l-Âlemîn» dediğini duyardım. (İbn-i Sa ’d, IV, 313)
Bir gun AllÂh Resûlu:
«–Benden dilediğini iste!» buyurdu. Ben:
«–Cennette Sen ’inle beraber olmayı isterim.» dedim. Efendimiz:
«–Başka bir şey istesen olmaz mı?» buyurdu. Ben:
«–Dileğim ancak budur!» dedim. Bunun uzerine Allah Resûlu:
«–Oyleyse cokca secde ederek kendin icin bana yardımcı ol!» buyurdu.” (Muslim, SalÂt, 226)
Secdeden maksat, umûmiyetle namazdır. O hÂlde Cennet ’e girerek orada AllÂh ’ın Habîbi ’ne komşu olmak isteyenler, bol bol namaz kılmalı, Hakk ’a yakınlık anları olan secdeleri artırmalıdırlar. Zîr Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in cennetteki mevkii, peygamberlerin de uzerinde olan, zirve bir makamdır. Hadîs-i şerîften anlaşıldığı vechile, Efendimiz ’e Cennet ’te yakın olabilmek icin, Sunnet-i Seniyye ’nin gerektirdiği vazîfeleri yerine getirmek ve bilhassa huşû icinde cokca namaz kılmak îcÂb etmektedir.
Farzlar Haricinde 12 Rekat Nafile Namaz Ummu Habîbe -radıyallÂhu anhÂ- anlatıyor:
“ResûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
«Kim her gun farzlar hÂricinde on iki rekÂt nÂfile kılarsa AllÂh onun icin Cennet ’te mutlak bir ev inşÃ‚ eder.» buyurmuştu. Bu mujdeyi Allah Resûlu ’nden işittiğim gunden beri bu namazları hic terk etmedim.” (Muslim, MusÂfirîn, 103)
Farz Namazdan Sonra Kılınan Nafile Namazın Faileti Hayber ’in fethedildiği gun birisi Peygamber Efendimiz ’e gelerek:
“–Ey AllÂh ’ın Resûlu, bugun ben oyle bir kÂr elde ettim ki, boylesini şu vÂdi ahÂlisinden hicbiri elde etmemiştir.” dedi. Efendimiz:
“–Bak hele! Neler kazandın?” diye sordu. SahÂbî:
“–Ben alıp satmaya ara vermeden devÂm ettim. Oyleki uc yuz ukıyye[8] kÂr elde ettim.” dedi. Buna karşılık Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“–Sana kÂrların en hayırlısını haber vereyim mi?” diye sordu.
O zÂt:
“–Nedir ey AllÂh ’ın Resûlu?” dedi. Efendimiz şu cevÂbı verdi:
“–(Farz) namazdan sonra kılacağın iki rekÂt nÂfile namazdır.” (Ebû DÂvûd, CihÂd, 168/2785)
Sabah Namazından Sonra Kılınan Nafile Namaz Allah Resûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, bir bolgeye askerî birlik gondermişti. İslÂm askerleri kısa surede buyuk ganimetlerle donduler. Bunun uzerine bir şahıs:
“–YÂ ResûlÂllah! Biz bunlardan daha cabuk donen ve daha fazla ganimet getiren başka bir birlik gormedik.” dedi. Allah Resûlu:
“–Ben size bundan daha cabuk donen ve daha cok ganimet sağlayan bir şeyi haber vereyim mi?” diye sordu ve sozlerine devamla:
“–Bir adam guzelce abdest alarak mescide varır, sabah namazını ed eder, ardından da kuşluk namazını kılarsa, işte bu şahıs, hem daha cabuk donmuş, hem de daha fazla kazanmış olur.” buyurdu. (İbn-i HibbÂn, VI, 276/2535)
Duha Namazının Fazileti İbn-i Omer -radıyallÂhu anh- der ki:
Ebû Zer -radıyallÂhu anh- ’a:
“–Amcacığım, bana tavsiyede bulunur musunuz?” dedim. Bana şoyle dedi:
“–Benim ResûlullÂh ’tan istediğim şeyi sen de benden istedin. Allah Resûlu şoyle buyurmuştu:
«Duh namazını iki rekÂt kılarsan, gÂfillerden yazılmazsın; dort rekÂt kılarsan, Âbidlerden yazılırsın; altı rekÂt kılarsan, AllÂh senin ihtiyaclarını giderir; sekiz rekÂt kılarsan, kÂnitîn (cok ibÂdet edenlerden) yazılırsın; şÃ‚yet on iki rekÂt kılarsan, senin icin cennette bir ev inşÃ‚ edilir.
Hicbir gun, hicbir gece, hatt hicbir an yoktur ki, Allah TeÂl o vakitte kullarından dilediğine ihsan ve ikramda bulunuyor olmasın! Allah TeÂl hicbir kuluna, kalbine zÂtının zikrini ilhÂm etmekten daha buyuk bir ihsanda bulunmamıştır.»” (Heysemî, II, 237; Ali el-Muttakî, VII, 809/21511)
Duha Kapısı Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurur:
“Cennet ’te bir kapı vardır ki, adına Duh Kapısı denir. KıyÂmet gunu bir munÂdî:
«–Duh (kuşluk) namazına devÂm edenler neredeler? İşte kapınız, AllÂh ’ın rahmetiyle oradan (Cennet ’e) giriniz!» diye cağırır.” (Suyûtî, I, 355/2323)[9]
Abdest ve Gusul Aldıktan Sonra Kılınan Nafile Namaz Her abdest veya boy abdesti aldıktan sonra, en az iki rekÂt namaz kılmak sûretiyle, İslÂm nîmetini ve abdest alma bahtiyarlığını lûtfeden CenÂb-ı Hakk ’a şukretmek, guzel bir haslettir.
Nitekim Hazret-i Osman -radıyallÂhu anh-, insanlara oğretmek maksadıyla abdest aldıktan sonra şoyle demiştir:
“ResûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’i bu şekilde abdest alırken gordum. Abdesti bitince de Efendimiz şoyle buyurmuştu:
«–Kim şu abdestim gibi abdest alır, arkasından iki rekÂt namaz kılar ve namazda nefsinin vesvesesinden uzak durursa, gecmiş gunahları affedilir.»” (BuhÂrî, Vudû, 24)
En Faziletli Nafile İbadet ResûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, BilÂl -radıyallÂhu anh- ’a:
“–Ey BilÂl! Musluman olduktan sonra yaptığın ibÂdetler icinde en fazla sevap umduğun hangisidir? Cunku ben Cennet ’te, senin ayakkabılarının sesini onumde duydum!” diye sordu. Hazret-i BilÂl de:
“–Gece veya gunduz, abdest aldıktan sonra kılabildiğim kadar namaz kılarım. En fazla sevap beklediğim ibÂdet budur.” dedi. (BuhÂrî, Teheccud 17, Tevhîd 47; Muslim, FedÂilu ’s-SahÂbe 108)
Allah Resûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, Hazret-i BilÂl ’in Cennet ’te onunde yuruduğunu ruyÂsında gormuştur.[10] CenÂb-ı Hak, nÂfile namazın ehemmiyetini bildirmek icin Efendimiz ’e boyle bir ruy gostermiştir.
Mescide Girince Namaz Kılmadan Oturmayın Ebû KatÂde bir gun Mescid-i Nebevî ’ye geldi. Resûl-i Ekrem Efendimiz ’in, ashÂb-ı kirÂm arasında oturduğunu gorunce, o da gelip yanlarına oturdu. Bunun uzerine Allah Resûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, Ebû KatÂde ’ye donerek:
“–Oturmadan once iki rekÂt namaz kılmana ne mÂnî oldu?” diye sordu. Ebû KatÂde de:
“–YÂ ResûlÂllah! Sen ’in ve cemaatin oturduğunu gordum (bu sebeple kılmadım).” dedi. Bunun uzerine Nebiyy-i Ekrem -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“–Biriniz mescide girdiğinde, iki rekÂt namaz kılmadan oturmasın!” buyurdu. (Muslim, MusÂfirîn, 70)
Hz. Enes ’in Kerameti AshÂb-ı kirÂmın, herhangi bir ihtiyac veya sıkıntıları olduğunda hemen nÂfile namaz kılar ve AllÂh ’a iltic ederlerdi. Bir yaz gunu bahcıvanı Hazret-i Enes ’e gelerek, yağmur yağmadığından ve bahcenin kuruduğundan yakındı. Enes -radıyallÂhu anh-, su isteyerek abdest aldı ve namaza durdu. SelÂm verdikten sonra bahcıvana:
“–Gokyuzunde bir şey gorebiliyor musun?” diye sordu. Bahcıvan:
“–Goremiyorum.” dedi. Enes -radıyallÂhu anh- tekrar iceri girip namaz kılmaya devÂm etti. Ucuncu yahut dorduncu kez:
“–Gokyuzunde bir şey gorebiliyor musun?” diye sorunca, bahcıvan:
“–Kuş kanadı kadar bir bulut goruyorum.” dedi. Bunun uzerine Enes -radıyallÂhu anh-, namazını ve duÂsını surdurdu. Az sonra bahcıvan yanına girdi ve:
“–Gok bulutlarla kaplandı ve yağmur yağmaya başladı.” dedi. Hazret-i Enes:
“–Haydi, Bişr bin Şegaf ’ın gonderdiği ata bin de yağmurun nerelere kadar yağdığına bakıver!” dedi.
Bahcıvan ata binip etrÂfı dolaştığında, yağmurun Museyyerîn koşkleriyle GadbÂn sarayından oteye gecmediğini gordu ki, Hazret-i Enes ’in bahcesi de bu sınırlar dÂhilindeydi. (İbn-i Sa ’d, VII, 21-22)
Sahabenin Nafile Namazlardaki Hassasiyeti AshÂb-ı kirÂm, nÂfile ibÂdetlerdeki hassÂsiyetlerini evlÂtlarına da yansıtırlardı. Hanım sahÂbîlerden Rubeyyi ’ bint-i Muavviz -radıyallÂhu anhÂ- diyor ki:
“…Biz Aşûre orucu tutardık. Kucuk cocuklarımıza da tuttururduk. Mescide gider cocuklara yunden oyuncaklar yapardık. Onlardan biri yiyecek icin ağladığında bu oyuncağı vererek onu iftar vaktine kadar oyalardık.” (BuhÂrî, Savm, 47; Muslim, SıyÂm, 136)
NAFİLE NAMAZLARIN FAZİLETİ VelhÂsıl farzlar, kullara emredilen asgarî seviyedeki ibÂdetlerdir. Mu ’minlerin, bu asgarî vazîfelere ilÂveten, Rab ’lerine yakınlık arzusuyla ve nÂil oldukları nîmetlere şukrÂne olarak, gerek rahat zamanlarında gerekse de dara duştuklerinde nÂfile ibÂdetlere devÂm etmeleri ve bunları imkÂnları nisbetinde artırmaları gerekmektedir. Cunku ibÂdet, Allah TeÂl ’nın huzûruna cıkmak ve O ’nunla mulÂkÂt etmektir. Bu ise mu ’min gonulleri mÂnevî hazlara gark eden ve ulvî iklimlere kanat actıran mustesn bir mazhariyettir.
NÂfile ibÂdetlerle yapılan temrinler ve gosterilen gayretler, nihÂyetinde kulu, AllÂh ile dÂimî bir sûrette beraber olmayı ifÂde eden ihsÂn hÂline ulaştırır.
NÂfileler, insanın yaratılış maksadına en uygun bir davranış ve bir kul icin en muhim Âhiret azığıdır.
Dipnotlar:
[1] Hanefî mezhebinin muctehidleri, sunnet namazların terk edilmemesi uzerinde ısrarla dururlar. Ancak sinn-i kebîr denilen, farz ve sunnet namazların ikisini birden kılamayacak kadar tÂkatten duşulduğu yaşlılık hÂllerinde, sunnet namazlar yerine kaz namazı kılınabilir.
[2 Şukur secdesi aynen tilÂvet secdesi gibidir. Abdestli bir şekilde şukur secdesine niyet edilir, eller kaldırılmadan “AllÂhu ekber” diyerek tekbir alınır, secdeye varılır, mumkun olduğu kadar uzun secde yapılır, sonra da kalkılır.
[3] İbn-i MÂce, SalÂt, 192.
[4] BuhÂrî, Kusûf, 2-4; İbn-i HibbÂn, Sahîh, Beyrut 1993, VII, 68, 100.
[5] Muslim, SıyÂm, 204.
[6] Muslim, SıyÂm, 115.
[7] Ebû DÂvûd, EdÂhî, 3-4/2792; İbn-i Sa ’d, I, 249.
[8] Ukıyye: 1283 gramlık eski bir ağırlık ve kıymet olcusu.
[9] Duh namazı, gunduzun ilk dortte biri gecip Guneş ’in ortalığı ısıtmaya başladığı zamandan Guneş ’in tam tepede olduğu zevÂl vaktine kadar kılınabilir.
[10] Bkz. BuhÂrî, AshÂbu ’n-Nebî, 6.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Faziletler Medeniyeti 1, Erkam Yayınları
PEYGAMBERİMİZİN YAPTIĞI NAFİLE İBADETLER PEYGAMBER EFENDİMİZİN KILDIĞI NAMAZLAR PEYGAMBERİMİZİN TUTTUĞU NAFİLE ORUCLAR

İslam ve İhsan
PAZARTESİ VE PERŞEMBE GUNU ORUCLARININ FAZİLETİ