Gaylule, Kaylule ve Feylule uykusu nedir, ne zaman uyunur? Gunduz uykusu hangi saatlerde daha iyidir? Gunduz uykusu ne zaman uyunur, ne zaman uyunmaz? Uyumanın uygun olmadığı vakitler nelerdir? Kur ’an-ı Kerim ’de uykunun bir dinlenme ve istirahat vasıtası olduğu şu ayetlerde ifade edilir:
“Sizin icin geceyi ortu, uykuyu istirahat kılan, gunduzu de dağılıp calışma (zamanı) yapan O ’dur.” (Furkan, 25/47)
“Uykunuzu bir dinlenme kıldık.” (Nebe, 78/9)
UYUMANIN UYGUN OLMADIĞI VAKİTLER Uyumanın mekruh olduğu vakitlerde uyanık olmak, guzel şeylerle meşgul olmak sunnettir ve sevabı vardır. Ancak bu vakitlerde uyuyan kimse, bu sevaptan ve bereketten mahrum kalsa bile gunah işlemiş olmaz.
Uyku Ceşitleri Gece dışında Gaylule, Kaylule ve Feylule olmak uzere uc ceşit uyku vardır. (bk. Muşkilu'l-ÂsÂr, Tahavî, 2/13)
GAYLULE UYKUSU NEDİR, NE ZAMAN? Gaylule uykusu, fecirden itibaren guneş tamamen doğup kerahet vakti cıkıncaya kadar gecen surede uyumaktır. Bu zamanda uyumak sunnete uygun duşmez. Nitekim, Beyhakî ’nin rivayet ettiği bir hadiste “Sabah namazından sonra uyumak rızka manidir.” manasındaki bir ifadeye yer verilmiştir. (Beyhakî, el-ÂdÂb, 1/276; Şarani, Levakıh-u'l-Envar, s. 295)
Bunun manası şu olabilir: Her gunku calışma saatlerin sabah erkenden başlar. Cunku insan o saatlerde daha dinctir. Gunun ilk saatleri olduğundan iş bulma, alışverişte bulunma, aradığı malı bulmak daha kolaydır.
Rızkın Şartı Her gunun bir rızkı var ve mukadderdir. Fakat o rızkın bir şartı da kişinin emeği ve calışmasıdır. Calışmanın erkenden başlamaması durumunda, rızkın bir şartı yerine gelmediği icin, şartın meşrutu olan rızık da istenilen berekette olmayabilir. “İnsan icin ancak kendi calışmasının karşılığı vardır.” (Necm, 53/39) mealindeki ayette calışıp cabalamanın onemine işaret edilmiştir.
Bereketsizliğin sebebi Bilindiği uzere, bircok iş kolunda sabahın erken saatlerinde işe başlamak rızkın bolluğuna ve berekete sebeptir. İnsanın işe motive olacağı en aktif zaman dilimi fecirden/imsak vaktinden, yani sabah namazının girmesinden sonraki zaman dilimidir. Bu dilim, uykuyla gecmemelidir. Cunku o saatte uyumak işe gec başlamak demek olacaktır ki, bu da iş kaybı, emek kaybı, zaman kaybı, kazanc kaybı, performans kaybı gibi kazancı bereketlendiren bircok ana unsurun devre dışı kalması mÂnÂsına gelecektir. Bereketsizliğin sebebi budur.
Fakat ote yandan kerahet vaktinde eğer iş ve yoğunluk uyumayı gerektiriyorsa, pekÂl uyunabilir. Mesel gece mesaisi yapmış birisi sabah namazını kıldıktan sonra kerahet vaktinin gecmesini beklemeden uyuyabilir, ve bu sunnete aykırı duşmez. Cunku adam gunluk mesaisini yapmış, sabah namazını da kılmış, kerahet vaktinin gecmesini beklemeye artık dinî bir sebep yoktur. Burada “kerahet vakti” sadece bir zaman ismi olarak zikredilmiştir. Yoksa mutlak derecede uyku yasağı getiren bir zaman parcası olarak gelmemiştir.
FEYLULE UYKUSU NEDİR, NE ZAMAN? Feylule uykusunda da aynı durum soz konusudur. İkindi namazından sonra guneş tamamen batıncaya kadar gecen zaman dilimi, yine bir cok iş kolu icin en verimli zaman dilimidir. Bu saatte uyumak rızkı da, omru de noksanlaştırır. Cunku insanın gunun verimini muhasebe edeceği, olcup tartacağı, yarınki gun icin yeni plÂnlar yapacağı, hayat icin yeni moral ve motivasyon bulacağı bu zaman diliminde uyumak insanı butun bu neticelerden genellikle mahrum bırakır. (bk. Nursi, Lem'alar, s.269)
Bir hadiste Hz. Peygamber ’in şoyle buyurduğu rivayet edilmektedir:
“Kim ikindiden sonra uyur da aklına bir noksanlık arız olursa, ancak kendini kınasın.” (Keşfu ’l HafÂ, Aclûnî, II, 284; Musnedu Ebî Ya ’la, VIII, 316)
Ancak bu rivayet meşhur hadis kaynaklarında yer almamaktadır. Bazı adap ve mev ’iza kitaplarında da, ikindiden sonra uyumanın hoş bir tutum olmadığı ifade edilir. (bk. Muhammed b. Ebû Bekir, Şir ’atu ’l-İslÂm, 502)
Kerahat Vaktinde Nicin Uyunmaz? Buradaki uyku sakındırmasının da kerahet vaktine denk gelmesi ile ilgisi yoktur. Zaman dilimi bakımından sakıncalı gorulmuştur. Fakat şuphesiz bunun da istisnası vardır: MeselÂ, gunduz boyu aralıksız yoğun bir calışma gosterip akşamdan sonra gecenin bir vaktine kadar yeniden yoğun bir calışmaya girecek birisi icin, eğer bu vakitte biraz boşluk soz konusu olursa, bu kişinin bu vakitte bir miktar kestirmesinde dinen bir sakınca olmaz.
Gorulduğu gibi Gaylule ve Feylule uykuları kerahetle ilgili olarak değil, fakat coğunluk icin zaman dilimi olarak sakıncalı bulunmuştur.
KAYLULE UYKUSU NEDİR, NE ZAMAN? Kaylule uykusu olan kuşluk vaktinden oğle sonrası vakte kadar guneşin en hararetli olduğu zaman dilimi icinde yarım saat kadar uyumak ise sunnette tavsiye edilmiştir. Bu tavsiyeyi oğle oncesi giren kerahet vakti delemez. Yani kerahet vakti geldi diye sunnet olan oğle uykusunun yapılamaması soz konusu değildir. Cunku esasen kerahet vakitlerinde sadece namaz kılma yasağı vardır. Bunun da gerekcesi hadiste acıklanmıştır. Hadisce bunun gerekcesi; o vaktin, kÂfirlerin guneşe secde ettikleri vakit oluşudur. (Muslim, Salatul Misafirin, s. 294)
Oğle Uykusu O halde kerahet vakitlerinden olan sabah fecirden kerahet vakti cıkıncaya kadar ve akşam gun batarken uyumanın mekruh gorulmesinin, bu vakitlerin kerahet vakti olması ile ilgisi yoktur. Bunun gerekcesi, sadece insan fıtratının bu vakitlerde daha performanslı oluşu ve bu performansı negatif olarak uykuda oldurmeyip pozitif mÂnÂda değerlendirme gereğidir. Bu durumda Kaylule uykusu olan oğle uykusu, oğle oncesi kerahet vaktinde yapılabilmektedir.
Saat Sınırlaması Yok Kaylule uykusunun tavsiye edildiği saat ise, kaba kuşluktan ikindi oncesi zamana kadar gecen saattir. Bu saat kişiye ve iş yoğunluğuna gore ve kişiye ozel olarak değişebilmektedir. Belirli bir saat verip itaat ehlini saatle sınırlandırmak doğru değildir.
Bereketsizliğin ve Başarısızlığın Hikmeti Demek ki, son zamanlarda gittikce artan bereketsizliğin ve başarısızlığın bir hikmeti, hadislerde de ifade edildiği gibi Muslumanların calışma saatlerini uyuyarak gecirmeleri olabilir. Maalesef gunumuzde yaşam şartları, bazı alışkanlıklar, gelenek ve gorenekler “erken uyumanın duşmanı” olarak insanın karşısına dikilmiştir. Bu duşmanları alt edip, mumkun mertebe erken yatıp, teheccut namazına kalkmak, daha sonra guneş doğmadan once sabah namazına dinc olarak uyanmak ve ondan sonra yatmayıp calışmaya başlamak lazımdır. Zinde, dinc, calışkan oluşlarına hepimizin şahit olduğu dedelerimiz ve ninelerimiz boyle yaparlardı.
Bu guzel Âdet yok olunca, sağlık da bereket de huzur da yok oldu.
Kaynak: Sorularla İslamiyet
İslam ve İhsan
KERAHAT VAKTİNDE NİCİN UYUNMAZ?
ABDESTLİ YATMANIN FAZİLETİ