Tevekkul nedir? Teslimiyet ne demek? İslam ’da tevekkul ve teslimiyetin onemi nedir? Tevekkul ve teslimiyet ile ilgili ornekler.DunyÂda gonul huzûru ve Âhirette ebedî saÂdete kavuşabilmek, ilÂhî azameti idrÂk edip tevekkul ve teslîmiyet gostererek, ilÂhî taksîme rÂzı olmakla mumkundur.
TEVEKKUL NEDİR? Tevekkul, “dayanma, vekîl tutma ve vekîle guvenme” demektir. YÂni, gonlu AllÂh ile dolu olan kimsenin, yalnız O ’na guvenmesi ve O ’na sığınmasıdır.
AllÂh ’ın guzel isimlerinden biri de “el-Vekîl”dir. Bu ism-i şerîf, “işlerini usûlune gore kendisine havÂle edenlerin işlerini yoluna koyup, onların yapabileceğinden daha iyi bir şekilde yapan, kendisine tevekkul edilen, her şeyi idÂre ve hÂkimiyeti altında bulunduran” gibi mÂnÂlara gelir.
Her hususta guvenilecek yegÂne merciin, olumsuz, ebedî ve KÂdir-i Mutlak olması zarûrîdir. Aksi takdirde îtimÂd etmenin bir mÂnÂsı kalmaz. CenÂb-ı Hak şoyle buyurur:
“Asl olmeyecek, hakîkî hayat sÂhibi ve dÂim diri olan AllÂh ’a tevekkul et ve O ’nu hamd ile tesbîh et!..” (el-FurkÂn, 58)
Allah TeÂlÂ, kullarının sÂdece kendisine guvenip dayanmalarını arzu etmektedir. Âyet-i kerîmelerde şoyle buyrulur:
“...Mu ’minler ancak AllÂh ’a tevekkul etsinler!” (İbrÂhim, 11)
“...AllÂh ’a tevekkul edene, AllÂh kÂfîdir!..” (et-TalÂk, 3)
Peygamber Efendimiz de:
“Eğer siz AllÂh ’a hakkıyla tevekkul edebilirseniz, sabahleyin karınları ac gidip, akşamları tok donen kuşların rızıklandığı gibi rızıklanırsınız!” buyurmuştur. (Tirmizî, Zuhd, 33/2344; İbn-i MÂce, Zuhd, 14; Ahmed, I, 52)
TESLİMİYET NE DEMEK? Teslîmiyete gelince, o da boyun eğmek, başa gelen hÂdiseleri îtirazsız kabûllenmek ve selÂmete cıkmak mÂnÂsına gelir. Teslîmiyet, kalbin bir fiili olup AllÂh tarafından haber verilen hususlarla alÂkalı şuphelerden, ilÂhî emirlere ters duşen nefsÂnî arzulardan, ihlÂsla bağdaşmayan isteklerden, ilÂhî takdîre ve şer ’-i şerîfe îtiraz illetinden kurtulmak demektir. Âyet-i kerîmede şoyle buyrulur:
“Hayır, Rabbine andolsun ki onlar, aralarında cıkan anlaşmazlıklarda Sen ’i hakem tÂyin ederek verdiğin hukmu, iclerinde hicbir sıkıntı duymadan kabûl edip teslim olmadıkları muddetce tam mu ’min olamazlar.” (en-NisÂ, 65)
Teslîmiyet, İslÂm kelimesi ile aynı koktendir. Bu sebeple İslÂm ’ı hakkıyla yaşayabilmek ve hakîkî kullukta bulunabilmek, ancak teslîmiyetle mumkundur. Cunku AllÂh -celle celÂluhû-, kulunun kendisinden başkasına rÂm olmasından hoşlanmaz.
Teslîmiyet, muhabbete dayalı bir itaat işidir. Bu itaat ve teslîmiyet bereketiyle İbrÂhim -aleyhisselÂm- ’a, canı, malı ve evlÂdı, yuce Rabbinin yolunda hicbir engel teşkîl edemedi. Buna karşılık da hac ibÂdeti, O ’nun Rabbine tevekkul ve teslîmiyetinin kıyÂmete kadar devÂm edecek en guzel bir sembolu oldu. Cunku İbrÂhim -aleyhisselÂm- ’ın dili kalbine tercuman olarak dÂimÂ:
“...Ben Âlemlerin Rabbi ’ne teslîm oldum!” (el-Bakara, 131) demekteydi.
Muhabbeti esas alan ve İslÂm ’ın ozu olan tasavvuf, kulun ilÂhî istikÂmet uzere yaşayabilmesi ve her nefeste Rabbine daha ziyÂde yaklaşabilmesi icin, Hakk ’a rız ve teslîmiyet duygusunu gonullere yerleştirmeyi hedefler. Cunku şu fÂnî Âlemi kuşatan bin bir elem, keder ve cilelerin tesiri ve nefsÂnî aldanışların kesÂfeti, ancak Hakk ’a rız ve teslîmiyet netîcesinde azalmaya başlar. İbrÂhim Hakkı Erzurûmî Hazretleri ne guzel soyler:
Sen Hakk ’a tevekkul kıl
Teslîm ol da rahat bul
Her işine rÂzı ol
Mevl gorelim neyler
Neylerse guzel eyler!..
TEVEKKUL VE TESLİMİYET ORNEKLERİ Once deveni bağla sonra tevekkul et hadisi Bir bedevî:
“–YÂ RasûlÂllah! Hayvanımı bağlayıp da mı tevekkul edeyim yoksa bağlamadan mı?” diye sormuştu. Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- cevÂben:
“–Once bağla, sonra tevekkul et!” buyurdu. (Tirmizî, KıyÂmet, 60/2517)
Allah ’a tevekkul ettim Ummu Seleme -radıyallÂhu anhÂ- ’nın bildirdiğine gore, Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- evinden her cıktığında muhakkak yuzunu semÂya cevirir ve şoyle du ederdi:
“BismillÂh! AllÂh ’a tevekkul ettim. AllÂh ’ım! DalÂlete duşmekten ve başkaları tarafından dalÂlete suruklenmekten, kaymaktan ve kaydırılmaktan, haksızlık yapmaktan ve haksızlığa uğramaktan, cÂhilce davranmaktan ve cÂhillerin davranışlarına muhÂtap olmaktan Sana sığınırım.” (Ebû DÂvûd, Edeb, 102-103/5094; Tirmizî, DeavÂt, 35)
Şimdi seni benim elimden kim kurtaracak? Bir sefer esnÂsında, oğle vakti ağaclık bir vÂdiye geldiklerinde RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- askerlerine istirahat vermiş, mucÂhitler de golgelenmek uzere cevreye dağılmışlardı. Allah Rasûlu, Semure denilen sık yapraklı bir ağac altında istirÂhate cekilmiş, kılıcını da ağaca asmıştı.
HÂdisenin bundan sonraki seyrini CÂbir -radıyallÂhu anh- şoyle anlatıyor:
“Biraz uyumuştuk ki Allah Rasûlu ’nun bizi cağırdığını işittik ve hemen koştuk. Yanında bir bedevînin olduğunu gorduk. Peygamber -aleyhissalÂtu vesselÂm- şoyle buyurdu:
«–Ben uyurken bu bedevî kılıcımı almış. Uyandığımda kılıc kınından sıyrılmış vaziyette elindeydi. Bana:
“–Şimdi Sen ’i benim elimden kim kurtaracak?” dedi. Ben de uc defa:
“–AllÂh!” cevÂbını verdim.»” (BuhÂrî, CihÂd, 84, 87; Muslim, FedÂil, 13)
Fahr-i KÂinÂt Efendimiz, olumle yuz yuze geldiği hÂlde, Allah TeÂl ’ya tevekkulu sÂyesinde hic korku duymamış ve kendisinden emin bir şekilde “Beni AllÂh kurtaracaktır!” cevÂbını vermiştir. Bunun uzerine bedevînin elinden kılıcı duşmuş ve teslim olmuştur. Âlemlerin Efendisi, canına kasteden bu bedevîyi cezÂlandırmamış, ona İslÂm ’ı anlatıp musluman olmasını teklif etmiştir. Bu ulvî davranış karşısında Âdeta eriyen bedevî, kavminin yanına donduğunde:
“–Ben insanların en hayırlısının yanından geliyorum.” demekten kendini alamamıştır. (İbn-i Kesîr, el-BidÂye, IV, 87)
Ucunculeri AllÂh olan iki kişi Ebûbekir es-Sıddîk, -radıyallÂhu anh- anlatıyor:
(Hicret yolculuğunda) RasûlullÂh ile mağaradayken, tepemizde dolaşıp duran muşriklerin ayaklarını gordum ve:
“–Ey AllÂh ’ın Rasûlu! Eğer şunlardan biri eğilip aşağıya bakacak olursa mutlak bizi gorur.” dedim.
RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurdu:
“–Ucunculeri AllÂh olan iki kişiyi sen ne zannediyor (ve haklarında neler duşunuyor)sun, ey Ebûbekir?!” (BuhÂrî, Tefsîr, 9/9; Muslim, FedÂilu ’s-SahÂbe, 1)
Allah seni insanlardan korur ayeti İsmet bin MÂlik -radıyallÂhu anh-:
“«…AllÂh Sen ’i insanlardan korur…» (el-MÂide, 67) Âyet-i kerîmesi nÂzil oluncaya kadar Allah Rasûlu ’nu geceleri korurduk.” demiştir. (Suyûtî, LubÂbu ’n-Nukûl, I, 148)
Hazret-i Âişe vÂlidemiz de şoyle anlatır:
Bir gece RasûlullÂh Efendimiz ’in uykusu kactı. Ben:
“–Ne oldu ey AllÂh ’ın Rasûlu?” dedim.
“–Bu gece bizi muhÂfaza edecek sÂlih bir zÂt yok mu?” buyurdu. Biz bunları konuşurken dışarıdan kılıc şakırtısı geldi. RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“–Kim o?” dedi. Bir ses:
“–Sa ’d ve Huzeyfe, ey AllÂh ’ın Rasûlu! Sen ’i korumak uzere geldik.” dedi. Daha sonra RasûlullÂh -aleyhissalÂtu vesselÂm- uyudu. Hatt duzenli bir şekilde nefes alışını işittim. Bunun uzerine; «…AllÂh Sen ’i insanlardan korur…» (el-MÂide, 67) Âyet-i kerîmesi nÂzil oldu. Hazret-i Peygamber cadırdan başını cıkarıp:
“–Ey insanlar, artık gidebilirsiniz. Cunku beni AllÂh korumaktadır.” buyurdu.[1]
Fahr-i KÂinÂt Efendimiz tedbîrini alır, sonra da AllÂh ’a tevekkul ederdi. CenÂb-ı Hak, kendisini muhÂfaza etmeyi vaad ettikten sonra ise hicbir endişe duymadan Allah TeÂl ’ya tevekkul etmiştir.
Bal şerbeti hadisi Ebû Saîd el-Hudrî -radıyallÂhu anh- ’ın anlattığına gore, bir adam Rasûl-i Ekrem Efendimiz ’e gelerek, kardeşinin, mîdesinden rahatsız olduğunu soyledi. Peygamber -aleyhissalÂtu vesselÂm-:
“–Ona bal şerbeti icir!” buyurdu. Adam denileni yaptı. Bir muddet sonra tekrar gelip:
“–Bal şerbeti icirdim, ancak onun rahatsızlığını artırmaktan başka bir işe yaramadı.” dedi. Adam, bu minvÂl uzere uc defa gidip geldi. Sonunda Efendimiz:
“–Şuphesiz AllÂh doğru soylemekte, kardeşinin karnı ise yalan soylemektedir.” buyurdu. Sonra o kimse bir kere daha bal şerbeti icirdiğinde kardeşi şif buldu. (BuhÂrî, Tıb, 4; Muslim, SelÂm, 91)
Bu sozuyle Allah Rasûlu, “Balda insanlar icin şif vardır.” (en-Nahl, 69) Âyetinde ifÂde buyrulan hakîkate işÃ‚ret ederek Allah TeÂl ’ya olan tevekkul ve teslîmiyetini ortaya koymuştur. Daha sonra sahÂbî de tevekkul ve teslîmiyete sığınarak murÂdına ermiştir.
Allah bize yeter, O ne guzel vekîldir AbdullÂh bin AbbÂs Hazretleri ’nin rivÂyetine gore:
“AllÂh bize yeter, O ne guzel vekîldir.” sozunu İbrÂhim -aleyhisselÂm-, ateşe atılırken soylemiştir. Peygamberimiz de bu sozu; “Muşrikler size karşı toplandılar, başınızın cÂresine bakınız!” denildiğinde soylemiştir. Bunun uzerine Muslumanların îmanları artmış ve hep birlikte; “AllÂh bize yeter, O ne guzel vekîldir!” diyerek, AllÂh ’a karşı buyuk bir teslîmiyet orneği sergilemişlerdir.[2]
CenÂb-ı Hak bu tevekkul ehli Muslumanları şoyle medheder:
“BÂzı munÂfıkların Muslumanlara; «Duşmanlarınız size hucûm icin hazırlandılar; aman onlardan sakının!» demeleri, onların îmanlarını bir kat daha artırdı ve; «AllÂh bize yeter, O ne guzel vekildir!» dediler. Bunun uzerine onlara hicbir zarar dokunmadan, AllÂh ’ın nîmet ve ikramlarıyla donduler. Boylece AllÂh ’ın rızÂsına da uymuş oldular. AllÂh buyuk kerem sÂhibidir.” (Âl-i İmrÂn, 173-174) (VÂhidî, s. 135)
Tevekkul ehli RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, CenÂb-ı Hakk ’ın tevekkul ehlini dunyÂda ve Âhirette muhÂfaza edeceğini ve onların hesapsız ve azapsız cennete gireceklerini şu hadîs-i şerîfleriyle acıkca bildirmişlerdir:
“Gecmiş ummetler bana gosterildi. Peygamber gordum, yanında uc beş kişilik kucuk bir grup vardı. Peygamber gordum, yanında bir iki kişi bulunuyordu. Ve peygamber gordum, yanında kimsecikler yoktu. Bu arada onume buyuk bir kalabalık cıktı. Kendi ummetim sandım. Bana; «Bunlar Mûs ’nın ummetidir, Sen ufka bak!» dediler. Baktım, cok buyuk bir karaltı gordum. «İşte bunlar Sen ’in ummetindir. İclerinden hesapsız ve azapsız cennete girecek yetmiş bin kişi vardır.» dediler.”
İbn-i AbbÂs -radıyallÂhu anhumÂ- diyor ki:
Soz buraya gelince Peygamber Efendimiz kalkıp evine gitti. Oradaki sahÂbîler bu yetmiş bin kişinin kimler olabileceği hakkında konuşmaya başladı. Kimileri; “Bunlar peygamberin sohbetinde bulunanlar olmalı.” derken, kimileri de; “Bunlar İslÂm geldikten sonra doğup, şirki tanımamış olanlardır.” dediler. Daha başka goruşler de ileri suruldu. Onlar bu meseleyi tartışırken RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- oraya geldi. AshÂb:
“–Hesapsız ve azapsız cennete gireceklerin kimler oldukları hakkında konuşuyoruz.” dediler. Bunun uzerine Nebî -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“–Onlar buyu yapmayan, yaptırmayan, uğursuzluğa inanmayan ve Rab ’lerine tevekkul edenlerdir.” buyurdu.
Bunu duyan UkkÂşe bin Mıhsan -radıyallÂhu anh- yerinden fırlayarak:
“–Beni de onlardan kılması icin AllÂh ’a du et (y RasûlÂllah)!” dedi.
Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- de:
“–Sen onlardansın!” buyurdu... (Muslim, ÎmÂn, 374; BuhÂrî, Rikàk, 50)
Hz. İbrahim ’in teslimiyeti CenÂb-ı Hak; Hazret-i İbrÂhim, Hazret-i İsmÂil ve HÂcer vÂlidemizi, oyle buyuk imtihanlardan gecirmiştir ki, nihÂyetinde onlar birer teslîmiyet Âbidesi olarak tÂrihe gecmişlerdir. CenÂb-ı Hak bir mukÂfÂt olarak onların teslîmiyetteki ihlÂslarını, umre ve hac ibÂdetleriyle ebedîleştirmiştir.
AllÂh -celle celÂluhû-, Hazret-i İbrÂhim ’i dost edinince melekler:
“–Ey Rabbimiz! İbrÂhim Sana nasıl dost olabilir? Nefsi, malı ve evlÂdı var. Kalbi bunlara meyyÂldir...” dediler. MuteÂkıben şu ibretli manzaralara ve Hazret-i İbrÂhim ’in ağır imtihanlarına şÃ‚hid oldular:
Hazret-i İbrÂhim -aleyhisselÂm-, mancınıkla ateşe atılacağı zaman, melekler heyecanlandı. Bir kısmı, Hazret-i İbrÂhim ’e yardım etmek icin Allah TeÂl ’dan izin istedi. Melekler, Hazret-i İbrÂhim ’e bir isteği olup olmadığını sordular. O ise:
“–Dostla dostun arasına girmeyin!” buyurdu.
Daha sonra CebrÂîl -aleyhisselÂm- geldi:
“–Bana ihtiyÂcın var mı?” diye sordu.
İbrÂhim -aleyhisselÂm-:
“–Sana ihtiyÂcım yok. O bana yetişir; O ne guzel Vekîl ’dir!” buyurdu.
Nitekim HalîlullÂh ’ın bu yuce teslîmiyeti ve yalnız Hakk ’a tevekkulu uzerine, O daha ateşin icine duşmeden Allah TeÂl ateşe emretti:
“...Ey ateş! İbrÂhim ’e serin ve selÂmet ol!” (el-EnbiyÂ, 69)
Bu emirle birlikte İbrÂhim -aleyhisselÂm- ’ın duştuğu yer bir anda gulistÂna dondu. Orada tatlı bir pınar kaynayıp akmaya başladı.
Allah bizi korur Peygamber Efendimiz şoyle anlatır:
“İbrÂhim -aleyhisselÂm-, Hazret-i HÂcer ile henuz sut cağındaki oğlu İsmÂil ’i alıp Mekke ’ye getirmişti... Hazret-i İbrÂhim, Âilesi ile oğlunu, yanlarına bir dağarcık hurma ve bir kırba su koyarak bircok hikmete binÂen orada bıraktı. İbrÂhim -aleyhisselÂm- arkasını donup giderken Hazret-i HÂcer:
«–İbrÂhim! Bizi konuşup goruşecek bir kimsenin, yiyip icecek bir şeyin bulunmadığı bu vÂdide, tek başımıza bırakıp da nereye gidiyorsun?» diye sordu. Bu soruyu birkac defa tekrarladıysa da İbrÂhim -aleyhisselÂm- susuyordu. Sonunda HÂcer vÂlidemiz:
«–Bunu boyle yapmanı sana AllÂh mı emretti?» dedi. Bu def Hazret-i İbrÂhim:
«–Evet, AllÂh emretti.» dedi. (Bu cevap uzerine rahatlayan HÂcer vÂlidemizin dilinden, AllÂh ’a teslîmiyetin zirvesini gosteren) şu sozler dokuldu:
«–Oyleyse AllÂh bizi korur, zÂyî etmez!..»
Daha sonra geri dondu. İbrÂhim -aleyhisselÂm- da yuruyup gitti. Kimsenin kendisini goremediği Seniyye mevkiine varınca, yuzunu KÂbe tarafına cevirdi, ellerini kaldırarak şoyle du etti:
«Ey Rabbimiz! Namazı dosdoğru kılmaları icin ben, neslimden bir kısmını Sen ’in Beyt-i Harem ’inin (KÂbe ’nin) yanında, ziraat yapılmayan bir vÂdiye yerleştirdim. Artık Sen de insanlardan bir kısmının gonullerini onlara meyledici kıl ve meyvelerden bunlara rızık ver! Umulur ki bu nîmetlere şukrederler.» (İbrÂhim, 37)” (BuhÂrî, EnbiyÂ, 9)
Hz. İsmail ’in teslimiyeti İsmÂil -aleyhisselÂm- koşup oynayacak yaşa gelmiş, hayÂtının en sevimli cağını yaşıyordu. İbrÂhim -aleyhisselÂm- ’ın, AllÂh ’a verdiği sozu yerine getirmesi icin, oğlu Hazret-i İsmÂil ’i kurban etmesi lÂzımdı. Hazırlıklarını yapıp yola cıktıklarında, melekler heyecanlandılar:
“–Bir peygamber, bir peygamberi kurban etmeye goturuyor!” dediler.
İsmÂil -aleyhisselÂm- ise, babası Hazret-i İbrÂhim ’e:
“–Ey babacığım! Emrolunduğunu yap! İnşÃ‚allÂh beni sabredenlerden bulursun. Bıcağını iyi bileyle; hemen kessin; can vermek kolay olur... Bıcağı cekerken de yuzume bakma! Belki babalık şefkati ile AllÂh ’a olan sozunu geciktirebilirsin. Benim uzuntum, kendi elinle kurban ettiğin evlÂdının acısını ve hasretini omur boyu unutamayacak olmanadır…” dedi.
Baba-oğul, bu şekilde teslîmiyet deryÂsında yuzerlerken, CebrÂîl -aleyhisselÂm- yetişti. Bıcağı koreltti. Cennet ’ten kurban edilecek kocu indirdi. (Bkz. Taberî, TÂrih, I, 275; İbn-i Esîr, el-KÂmil, I, 112; HÂkim, II, 606/4040)
Tevekkul orneği CenÂb-ı Hak, Hazret-i Mûs -aleyhisselÂm- ’ın tevekkul ve teslîmiyetini şoyle anlatır:
“Şehrin obur ucundan bir adam koşarak geldi:
«–Ey MûsÂ! İleri gelenler seni oldurmek icin hakkında muzÂkere yapıyorlar. DerhÂl (buradan) cık! İnan ki ben, Sen ’in iyiliğini isteyenlerdenim!» dedi.
Mûs etrÂfını kontrol ederek endişe icinde oradan cıktı:
«–Rabbim! Beni zÂlimler gurûhundan kurtar!» dedi.” (el-Kasas, 20-21)
Mûs -aleyhisselÂm- bu davranışıyla, hakîkî bir tevekkulun nasıl olması gerektiğini sergilemektedir:
Once istişÃ‚re, sonra azim (karar), ardından tedbîr ve netîceyi AllÂh ’a havÂle etmek, yÂni duÂ, teslîmiyet ve rız hÂlinde olmak. İşte gercek tevekkul!..
Hakîkî mutevekkil Yemenliler hacca giderken yanlarına yol azığı almazlardı; boyle yapmanın tevekkul olduğunu zanneder:
“–Biz AllÂh ’ın evini ziyÂrete gidiyoruz; O bizi doyurmaz mı?” derlerdi. Mekke ’ye varınca da sÂil durumunda kalırlardı. Bunun uzerine; “...Kendinize yol azığı hazırlayınız…” (el-Bakara, 197) Âyeti nÂzil oldu.
Calışıp gayret etmeden işi tembelliğe vardıran, sonra da; “Biz tevekkul ehliyiz.” diyen kimseleri Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh-; “Siz AllÂh ’a değil, başkalarının malına guvenen yiyicilersiniz. Hakîkî mutevekkil; toprağa tohumu attıktan sonra AllÂh ’a guvenen insandır.” diye azarlamıştır.[3]
Şahit olarak Allah yeter! Ebû Hureyre -radıyallÂhu anh- ’ın naklettiği şu hadîs-i şerîf pek ibretlidir:
RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, Benî İsrÂîl ’den bir zÂtın şu guzel hÂlini anlattı. O kişi, birisinden bin dinar borc istemişti. Kendisinden borc talep edilen kimse:
“–Bana şÃ‚hitlerini getir, onların huzûrunda vereyim, şÃ‚hid olsunlar!” dedi. İsteyen ise:
“–ŞÃ‚hit olarak AllÂh yeter!” dedi. Borc verecek olan kimse:
“–Oyleyse bana kefil getir.” dedi. Borc isteyen kişi:
“–Kefil olarak da AllÂh yeter.” dedi. Borc verecek olan şahıs:
“–Doğru soyledin!” dedi ve belli bir vÂde ile parayı ona verdi.
Adam deniz yolculuğuna cıktı ve ihtiyacını gordu. Sonra borcunu vÂdesi icinde odemek maksadıyla geri donmek uzere bir gemi aradı, ama bulamadı. CÂresizlik icinde bir odun parcası alıp icini oydu. Bin dinarı, sÂhibine hitÂb eden bir mektupla birlikte oyuğa yerleştirdi. Sonra oyuğun ağzını kapayıp duzledi. Deniz kıyısına gelip:
“–Ey AllÂh ’ım! Biliyorsun ki, ben falandan bin dinar borc almıştım. Benden şÃ‚hid istediğinde ben; «ŞÃ‚hid olarak AllÂh yeter!» demiştim. O da şÃ‚hid olarak Sana rÂzı olmuştu. Benden kefil isteyince de; «Kefil olarak AllÂh yeter!» demiştim. O da kefil olarak Sana rÂzı olmuştu. Ben ise şimdi, bir gemi bulmak icin gayret ettim, ama bulamadım. Onu Sana emÂnet ediyorum!” dedi ve odun parcasını denize attı. Odun, denizde yuzup giderek gozden kayboldu.
Bundan sonra adamcağız, oradan ayrılıp, kendini goturecek bir gemi aramaya devÂm etti.
Bu arada borc veren kimse de, parasını getirecek gemiyi beklemekteydi. Gemi yoktu ama, icinde parası bulunan odun parcasını gordu. Onu evine odun yapmak uzere aldı. (Testere ile) parcalayınca para ve mektupla karşılaştı.
Bir muddet sonra borc alan kimse de (bir gemi buldu ve memleketine) dondu. (Odun parcası icinde gonderdiği parayı almamış olabileceği ihtimÂli ile derhÂl) bin dinarla borc aldığı adamın yanına geldi:
“–Paranı getirmek icin aralıksız gemi aradım. Ancak beni getiren bu gemiden daha once gelen bir gemi bulamadım.” dedi. Alacaklı:
“–Sen bana bir şeyler gondermiş miydin?” diye sordu.
“–Ben sana, daha once bir gemi bulamadığımı soyledim.” dedi. Alacaklı:
“–Allah TeÂlÂ, odun parcası icerisinde gonderdiğin parayı senin yerine (bana) odedi (yÂni ihlÂsın mukÂbili CenÂb-ı Hak sana kefil olarak bana ulaştırdı. Dolayısıyla şimdi getirdiğin bin dinar da sana kaldı. Bu vesîleyle huzur icinde) bin dinarına kavuşmuş olarak don!” dedi. (BuhÂrî, KefÂlet 1, Buyû 10)
AllÂh bir şeye kefîl olursa imkÂnsız gibi gorunen şeyler dahî kolayca husûle gelir. Kula duşen, O ’na tevekkulde ihlÂs ve samîmiyet...
İslam ’da tevekkul ve kader anlayışı İbn-i AbbÂs Hazretleri ’nden rivÂyet edildiğine gore, Hazret-i Omer Şam ’a doğru yola cıktı. Serg denilen yere varınca, kendisini orduların başkumandanı Ebû Ubeyde bin CerrÂh ile komuta kademesindeki arkadaşları karşıladı ve ona Şam ’da veb hastalığının başgosterdiğini haber verdiler. Hazret-i Omer, İbn-i AbbÂs ’a:
“–Bana ilk MuhÂcirleri cağır!” dedi. Hazret-i Omer, onlarla istişÃ‚re etti ve Şam ’da veb salgını bulunduğunu kendilerine bildirdi. Onlar, nasıl hareket edilmesi gerektiğinde ihtilÂf ettiler. BÂzıları:
“–Sen belirli bir iş icin yola cıktın; geri donmeni uygun bulmuyoruz.” dediler. BÂzıları da:
“–Muslumanların kalanı ve RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in ashÂbı senin yanındadır. Onları bu vebÂnın ustune sevk etmeni uygun gormuyoruz.” dediler.
Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh-:
“–Gidebilirsiniz.” dedi. Daha sonra İbn-i AbbÂs ’a:
“–Bana EnsÂr ’ı cağır!” dedi.
EnsÂr da MuhÂcirler gibi ihtilÂfa duşunce Omer -radıyallÂhu anh-:
“–Siz de gidebilirsiniz.” dedi. Sonra İbn-i AbbÂs ’a:
“–Bana Mekke ’nin fethinden once Medîne ’ye hicret etmiş olan ve burada bulunan Kureyş MuhÂcirlerinin yaşlılarını cağır!” dedi. Ben de onları cağırdım. Onlardan iki kişi bile ihtilÂf etmedi ve:
“–İnsanları geri dondurmeni ve onları bu vebÂnın uzerine goturmemeni uygun goruyoruz.” dediler. Bunun uzerine Omer -radıyallÂhu anh- herkese seslendi ve:
“–Ben sabahleyin hayvanın sırtındayım, siz de binin!” dedi. Ebû Ubeyde bin CerrÂh -radıyallÂhu anh-:
“–AllÂh ’ın kaderinden mi kacıyorsun?” diye sordu. Hazret-i Omer:
“–Keşke bunu senden başkası soyleseydi ey Ebû Ubeyde!” dedi. Omer -radıyallÂhu anh-, Ebû Ubeyde ’ye muhÂlefet etmek istemezdi. Sozune şoyle devÂm etti:
“–Evet, AllÂh ’ın kaderinden yine AllÂh ’ın kaderine kacıyoruz. Ne dersin, senin develerin olsa da iki tarafı olan bir vÂdiye inseler, bir taraf verimli diğer taraf corak olsa, verimli yerde otlatsan AllÂh ’ın kaderiyle otlatmış; corak yerde otlatsan yine AllÂh ’ın kaderiyle otlatmış olmaz mıydın?”
Tam o esnÂda, birtakım ihtiyaclarını karşılamak icin ortalarda gorunmeyen AbdurrahmÂn bin Avf -radıyallÂhu anh- geldi ve:
“–Bu hususta bende bilgi var. RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’i:
«Bir yerde veb olduğunu işittiğinizde oraya girmeyiniz. Bir yerde veb ortaya cıkar, siz de orada bulunursanız, hastalıktan kacarak oradan dışarı cıkmayınız!» buyururken işitmiştim.” dedi.
Bunun uzerine Omer -radıyallÂhu anh- AllÂh ’a hamd etti ve oradan ayrılıp yoluna devÂm etti. (BuhÂrî, Tıb, 30; Muslim, SelÂm, 98)
Bu hÂdise, İslÂm ’ın tevekkul ve kader anlayışını mukemmel bir sûrette yansıtmaktadır. Buna gore, bile bile kendini ve mu ’minleri tehlikeye suruklemek, gercek bir tevekkul anlayışıyla bağdaşmaz.
Meyyitzade kimdir Sultan 1. Ahmed Han zamanında yaşamış olan Meyyit-zÂde, fazîlet ve irfÂnıyla meşhur buyuk bir Osmanlı Âlimidir. Kendisine Meyyit-zÂde, yÂni “olunun oğlu” isminin verilmesi, rivÂyete nazaran başından gecen şu ilÂhî tecellî sebebiyle olmuştur:
Meyyit-zÂde ’nin babası yiğit bir askerdi. Bircok cengÂver gibi o da, Sultan 3. Mehmed ’in 1596 yılında yaptığı Eğri Seferi ’ne cağrılmıştı. Fakat o esnÂda hanımı hÂmileydi ve doğumu da bir hayli yaklaşmıştı. Bununla beraber, AllÂh yolunda cihÂdı her şeyin ustunde tutan cengÂver baba, sefer hazırlıklarını tedÂrik etti ve hanımıyla helÂlleşti. Ellerini edeple CenÂb-ı Hakk ’ın ulvî dergÂhına actı. Gozlerine biriken merhamet damlaları arasında niyÂz eyledi:
“İlÂhî! Sen ’in yolunda gazÂya gidiyorum. Sen ’den başka da kimsem yok! İlÂhî! Şu vefÂkÂr ve cilekeş hanımımdan doğacak olan evlÂdımı Sana emÂnet ediyorum. Lûtuf ve kereminle onu muhÂfaza eyle!”
Bundan sonra atına atlayan cengÂver baba, hızla gozden kayboldu. AllÂh ’ın inÂyet ve nusretiyle Osmanlı ordusu muzaffer oldu.
Donuşte kumandanından musÂade alan cengÂver baba, doğruca evine gitti. Ancak eve geldiğinde kimsecikleri goremedi. Oysa ordunun muzafferen donduğu haberi her tarafta duyulmuş bulunduğundan hanımının evde kendisini bekliyor olması lÂzımdı. Buyuk bir merak ve telÂş icerisinde hemen etraftaki komşulara koştu ve hanımını sordu. CengÂver babayı karşılarında goren komşular, mahzun bir şekilde:
“–Yiğit! AllÂh gazÂnızı mubÂrek etsin ve sizin omrunuze bereket ihsÂn eylesin!” dediler.
Bu cumleden kastedilen mÂnÂyı anlayan baba, bir anda kalbini saran yakıcı bir elemin verdiği irÂdesizlikle:
“–Hayır, olamaz!” diye kekeledi ve ardından hafif bir sesle:
“–Olamaz! Ben doğacak yavrumu KÂinÂtın Rabbi ’ne emÂnet etmiştim! O, muhÂfaza edenlerin en hayırlısıdır!..” dedi.
Bir muddet derûnî bir sukûta dalan kederli baba, yanındakilere baktı; sonra icine doğan bir ilhamla:
“–Elbette ki merhamet sÂhibi olan AllÂh, muhÂfaza edenlerin en hayırlısıdır! Tez bana refîkamın kabrini gosterin!” dedi.
Birlikte kabristana gittiler. Kabir kendisine gosterildiğinde, heyecanla kulağını mezarın toprağına koydu ve dinlemeye başladı. Bir muddet sonra haykırdı:
“–İşte yavrumun sesini işitiyorum!”
Hemen kazma ve kureğe sarılarak kabri acmaya koyuldu. Onunla beraber gelenler de, mezardan ince ince yayılan cocuk sesini duydukları icin bu mahzun babaya yardım ettiler. Kabir tamamen acıldığında ortaya cıkan manzara, irÂdeleri sıfırlayacak kadar hayret ve dehşet vericiydi:
Kabirde, olu anneden doğmuş nûr topu gibi bir yavru vardı ve annesinin goğsune yapışmış bir vaziyette duruyordu. GÂzî baba, hemen yavrusunu alıp bağrına bastı. Onun pembe yanaklarına bûseler kondurdu. Sonra yavruyu sıcak bir kundağa sardı. Acılmış olan kabri de, hanımına «ved FÂtihası» okuyarak îtin ile kapattı. Herkes, bu mûcizevî tecellî karşısında hayret ve hiclik makÂmında, buyuk bir tÂzîmle CenÂb-ı AllÂh ’ı tesbîh ve takdîs ediyordu. Baba da, nemli gozlerle secdeye kapanmış, hanımının vefÂtı dolayısıyla mahzun, evlÂdı sebebiyle de mesrur bir gonulle Rabbine hamd ediyordu.
Bu yavru, guzel bir tahsîl ve terbiye icerisinde buyudu ve şohreti butun Osmanlı mulkunu saran zÂhid bir Âlim oldu. Başından gecen bu mûcizevî tecellî dolayısıyla, hep Meyyit-zÂde diye anılageldi. O, Hak TeÂl ’ya mutlak ve samîmî bir teslîmiyetin ibretli ve hikmetli bir bereketiydi.
TEVEKKUL VE TESLİMİYETİN ONEMİ Sozun ozu, dunyÂda gonul huzûru ve Âhirette ebedî saÂdete kavuşabilmek, ilÂhî azameti idrÂk edip tevekkul ve teslîmiyet gostererek, ilÂhî taksîme rÂzı olmakla mumkundur. AllÂh ’ın emrine itaat, teslîmiyet ve rız hÂlinde olan kalpler; birer hikmet, hayır ve feyz menbaı olurlar. Hakk ’a kÂmil mÂnÂda teslîmiyet, tevekkul ve itaat ise, îman lezzetiyle dolu bir gonul sÂhibi olmaya bağlıdır. Ancak bu muhabbetle gonlun seviye kaydetmesi netîcesindedir ki insan, butun varlığıyla Rabbine yonelir, duny ve dunyÂdakilerden kalben mustağnî kalır.
Kulun AllÂh ’a teslîmiyeti, AllÂh hakkındaki bilgisi ve O ’na olan îmÂnı nisbetindedir. Teslîmiyet, kulluğun ozunu oluşturması bakımından, kalbin AllÂh ’a olan en muhim yonelişidir. Bu yoneliş îmanla başlar, mÂrifetullÂh arttıkca o da artarak devÂm eder. MevlÂn -kuddise sirruh-, fen fillÂh mertebesine kavuşabilmenin sırrının, mutlak teslîmiyette olduğunu şu şekilde ifÂde eder:
“Deniz suyu, kendisine butunuyle teslim olan oluyu başı ustunde taşır. Diri olan ve en ufak tereddudu bulunan ise, denizin elinden nasıl sağ kurtulur? Aynı şekilde «Olmeden evvel olunuz!» sırrı ile beşerî sıfatlardan soyunarak olursen, esrar denizi seni başı uzerinde gezdirir.”
Dipnotlar:
[1] VÂhidî, EsbÂbu Nuzûli ’l-Kur ’Ân, thk: KemÂl Besyûnî Zağlûl, Beyrut 1990, s. 204-205.
[2] Bkz. BuhÂrî, Tefsîr, 3/13.
[3] İbn-i Receb el-Hanbelî, CÂmiu ’l-Ulûm ve ’l-Hikem, AmmÂn 1990, s. 650.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Faziletler Medeniyeti 1, Erkam Yayınları


İslam ve İhsan
KİM ALLAH ’A TEVEKKUL EDERSE ALLAH ONA YETER