İffet ve haya ne demektir? İffet ve haya ile ilgili hadisler nelerdir? İffet ve haya ile ilgili orneklerİffet, nefsi her turlu şehevÂt ve suflî arzulara kapılmaktan muhÂfaza etmektir. İffet, insana Âit bir husûsiyettir. İnsanı diğer mahlûkÂttan ayıran en fÂrik vasıftır. Onun kaybedilmesi; insanlık haysiyetini zÂyî etmek ve diğer mahlûkÂtın durumuna duşmek demektir.
İffet ve nÂmus, butun ahlÂkî fazîletlerin can damarıdır. Şeref, haysiyet, izzet gibi hasletler hep iffetli olmaya bağlıdır.
İFFET İLE İLGİLİ AYETLER CenÂb-ı Hak, iffet husûsunda zirveye cıkmış olan iki şahsı, mu ’minlere numûne-i imtisÂl olarak gostermiş ve onları medhetmiştir. Bunlar Yûsuf Sûresi ’nde “kıssaların en guzeli” diye hikÂyesi anlatılan Yûsuf -aleyhisselÂm- ile muhtelif yerlerde kendisinden ovguyle bahsedilen Hazret-i Meryem -aleyhesselÂm- ’dır. Âyet-i kerîmede şoyle buyrulur:
“Irzını iffetle korumuş olanı (Meryem ’i de hatırla!) Biz O ’na rûhumuzdan ufledik; O ’nu ve oğlunu, cumle Âlem icin ibret kıldık.” (el-EnbiyÂ, 91)
İffetlerini muhÂfaza eden erkek ve kadınlar, Allah TeÂl ’nın engin mağfiretine ve buyuk bir ecre nÂil olacaklardır.[1] CenÂb-ı Hak iffet sÂhibi kullarını şoyle medheder:
“O (felÂha eren mu ’minler), iffetlerini korurlar; ancak eşleri ve mÂlik oldukları (cÂriyeleri) hÂric. (Bunlarla munÂsebetlerinden dolayı) kınanmış değillerdir. Şu hÂlde, kim bunun otesine gitmek isterse, işte bunlar, haddi aşan kimselerdir.” (el-Mu ’minûn, 5-7)
İFFET İLE İLGİLİ HADİSLER Peygamber Efendimiz insanlara îman ve ibÂdet esaslarını tÂlim ettiği gibi, doğruluk, iffet ve akrabÂları koruyup gozetmek gibi ahlÂk esaslarını da anlatıyordu. Nitekim Bizans HukumdÂrı Herakliyus, “Allah Rasûlu ’nun insanlara neleri emrettiğini” sorduğunda Ebû Sufyan; “durust ve iffetli olmayı, akrabÂyı gorup gozetmeyi emrettiğini” soylemiştir. (BuhÂrî, Bed ’u ’l-Vahy 6, SalÂt 1; Muslim, CihÂd 74)
Allah Rasûlu, iffete o kadar ehemmiyet atfediyordu ki, kadınlardan bilhassa iffetlerini muhÂfaza husûsunda bey ’at alıyordu.[2] Butun mu ’minlere hitÂben:
“Kim bana iki cenesi arasındaki (dili) ile iffet ve nÂmusunu koruma sozu verirse, ben de ona cennet sozu veririm.” buyuruyordu. (BuhÂrî, Rikàk, 23)
Diğer taraftan, erkeklerle kadınlar arasında hayÂ, iffet, nezÂhet ve nezÂketin hÂkim olması cok muhim bir mes ’eledir. Zîr İslÂm, butun fen işleri, hayÂsızlık ve iffetsizliği haram kılmıştır.
Erkek ve kadının gayr-i meşrû alÂka ve muhabbeti, “bakış”la başlar. Bu sebeple Musluman erkek ve kadınların birbirlerine şehevî nazarlarla bakmamaları, konuşacakları zaman da başlarını onlerine eğerek konuşmaları emredilmiştir:
“(Rasûlum!) Mu ’min erkeklere soyle: Gozlerini (haramdan) sakınsınlar ve ırzlarını korusunlar. Cunku bu, kendileri icin daha temiz bir davranıştır. Şuphesiz AllÂh, onların yapmakta olduklarından haberdardır.
Mu ’min kadınlara da soyle: Gozlerini (harama bakmaktan) korusunlar; nÂmus ve iffetlerini muhÂfaza etsinler. Gorunen kısımları mustesnÂ, ziynetlerini teşhir etmesinler. Başortulerini, yakalarının uzerine (kadar) ortsunler. Kocaları, babaları, kocalarının babaları, kendi oğulları, kocalarının oğulları, erkek kardeşleri, erkek kardeşlerinin oğulları, kız kardeşlerinin oğulları, kendi kadınları (mu ’min kadınlar), ellerinin altında bulunanlar (koleleri), erkeklerden, Âilenin kadınına şehvet duymayan hizmetci vb. tÂbî kimseler, yÂhut henuz kadınların gizli kadınlık husûsiyetlerinin farkında olmayan cocuklardan başkasına ziynetlerini gostermesinler. Gizlemekte oldukları ziynetleri anlaşılsın diye ayaklarını yere vurmasınlar (dikkatleri uzerlerine cekecek tarzda yurumesinler). Ey mu ’minler! Hep birden AllÂh ’a tevbe ediniz ki kurtuluşa eresiniz.” (en-Nûr, 30-31)
Şu Âyet-i kerîme, mu ’minlerin annelerine hitÂb etmekle birlikte, diğer kadınların da dikkat etmeleri gereken hususlara temÂs etmektedir:
“Ey Peygamber hanımları! Siz, kadınlardan herhangi biri gibi değilsiniz. Eğer (Allah ’tan) korkuyorsanız, (yabancı erkeklere karşı) cekici bir ed ile konuşmayın; sonra kalbinde hastalık bulunan kimse umîde kapılır. Guzel soz soyleyin. Evlerinizde oturun, eski cÂhiliye Âdetinde olduğu gibi acılıp sacılmayın. Namazı kılın, zekÂtı verin, AllÂh ’a ve Rasûlu ’ne itaat edin. Ey Ehl-i Beyt! AllÂh sizden, sÂdece gunÂhı gidermek ve sizi tertemiz yapmak istiyor.” (el-AhzÂb, 32-33)
Diğer bir Âyet-i kerîmede de şoyle buyrulur:
“Ey Peygamber! Zevcelerine, kızlarına ve mu ’minlerin kadınlarına soyle de (bir ihtiyac icin dışarı cıktıklarında) dış kıyÂfetlerini uzerlerine alsınlar! Bu, onların (iffetli kadınlar olarak) tanınmalarını ve rahatsız edilmemelerini te ’min eder. Şuphesiz AllÂh, cok bağışlayıcıdır, rahmet edicidir.” (el-AhzÂb, 59)
NÂmahrem erkek ve kadınlar birbirlerinden bir şey isteyeceklerinde veya bÂzı şeyler soyleyeceklerinde, imkÂn nisbetinde kapı ve perde arkasından işlerini gormelidirler.[3]
İnsanlar birbirlerinin evlerine izinsiz girmemelidir. Hatt hÂne halkı da birbirlerinin odalarına girerken izin alarak ve geldiklerini hissettirerek girmelidirler. Zîr CenÂb-ı Hak, her hÂlukÂrda iffetli davranmanın daha hayırlı olduğunu bildirmektedir.[4]
CenÂb-ı Hak, kullarının iffetli olmalarına cok ehemmiyet verir ve pek cok Âyette de buna işÃ‚ret eder.[5] Bu sebeple iffetli insanlara iftir atmak cok buyuk bir gunÂh kabûl edilmiş ve iftirÂcılara “kazif haddi” (iftir cezÂsı) tatbik edilmiştir. CenÂb-ı Hak şoyle buyurur:
“İffetli, nÂmuslu, kotuluklerden habersiz mu ’min kadınlara zin isnÂd edenler, duny ve Âhirette lÂnetlenmişlerdir. Yapmış olduklarına, dilleri, elleri ve ayaklarının, aleyhlerinde şÃ‚hitlik edeceği gun, onlar icin cok buyuk bir azap vardır.” (en-Nûr, 23)
Bu yuzden Peygamber Efendimiz de; “…İffetli bir kadına zin isnÂd etmeyin!..” buyurmuştur. (Tirmizî, İsti ’zÂn, 33/2733)
Hakîkaten bir kadının en fÂrik vasfı iffetidir. Yukarıdaki beyanlar da iffete yapılan iftir curmunun ağırlığını gostermektedir. Buna gore herhangi bir şÃ‚hitlik durumunda, insanları iffet ve nÂmusları hakkında tohmet altında bırakabilecek tarzda her duyduğunu araştırmadan nakletmek bile en ağır curumlerdendir.
Bunun hÂricindeki hususlarda, bilhassa insanlardan bir şey isteme mevzuunda da iffetli davranmak lÂzımdır. Nitekim CenÂb-ı Hak iffetli kullarını şoyle medheder:
“(Yapacağınız hayırlar,) kendilerini AllÂh yoluna adamış, bu sebeple yeryuzunde kazanc icin dolaşamayan fakirler icin olsun. Bilmeyen kimseler, iffetlerinden dolayı onları zengin zanneder. Sen onları sîmÂlarından tanırsın. Cunku onlar, yuzsuzluk ederek insanlardan ısrarla bir şey istemezler. Yaptığınız her hayrı muhakkak AllÂh bilir.” (el-Bakara, 273)
Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurmuştur:
“Miskin, (yÂni yoksul) bir-iki hurma veya bir-iki lokma ile baştan savulan (dilenci) değildir. Asıl yoksul, ihtiyac icinde kıvrandığı hÂlde, iffet ve nezÂketinden dolayı kimseden bir şey isteyemeyendir. Dilerseniz; «...İnsanlardan ısrarla bir şey istemezler...» (el-Bakara, 273) Âyetini okuyun!” (Muslim, ZekÂt, 102)
“Cennetlikler uc kısımdır: Âdil, infÂk ehli ve başarılı devlet başkanı, yakınlarına ve muslumanlara karşı merhametli ve yufka yurekli olan kimse ve Âilesi kalabalık olduğu hÂlde, haram kazanctan sakınıp kimseden bir şey istemeyen iffetli musluman.” (Muslim, Cennet, 63)
“Dilenmekten sakınmak isteyenleri, AllÂh iffetli kılar. Halka karşı tok gozlu davranmak isteyenleri de AllÂh, insanlara muhtac olmaktan kurtarır.” (BuhÂrî, ZekÂt, 18)
Îmandan bir şûbe olan hay ise, kotu ve cirkin sayılan şeylerden uzak durmak, tavır ve davranışlarda olculu olmak, herhangi bir işte haddi aşmamaktır. Hay duygusu butun hayırların temeli, her turlu kotuluk ve cirkinliklerin zıddıdır.
HAYA İLE İLGİLİ HADİSLER AllÂh ’ın sevdiği bir haslet olan hay hakkında, Fahr-i KÂinÂt Efendimiz şoyle buyurur:
“Hay îmandandır!” (BuhÂrî, ÎmÂn, 3)
“Hay ve îman bir aradadır; biri gittiğinde diğeri de gider!” (Suyûtî, I, 53)
“Hay ancak hayır kazandırır.” (BuhÂrî, Edeb, 77)
“HayÂnın hepsi hayırdır.” (Muslim, ÎmÂn, 61)
“Kaba soz, ayıptan başka bir şey getirmez! Hay ve edep ise, girdiği yeri susler.” (Muslim, Birr, 78)
“AllÂh ’ım! Sen ’den hidÂyet, takvÂ, iffet ve gonul zenginliği isterim.” (Muslim, Zikir, 72)
İnsanı ahlÂka aykırı her turlu fenÂlıktan ve nefsÂnî duşuncelerden ancak hay fazîleti menedebilir. Mu ’mini cirkinliklerden muhÂfaza husûsunda edep ve hayÂnın tesiri, yuzlerce kÂnun ve zÂbıta kuvvetinden daha ileridir. İffet ve hay sÂhibi bir insana, herhangi bir hususta; “Utanmıyor musun?” demek kÂfîdir.
Hazret-i Osman -radıyallÂhu anh-, hay duygusu ve utanma hissi itibariyle misal teşkîl edecek, yuksek bir şahsiyete sÂhipti. Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, meleklerin bile ondan hay ettiğini haber vermiştir.[6]
Hay sÂhibi olmayan ve hayÂsızlığın şuyû bulmasını (yaygınlaşmasını) isteyenleri, CenÂb-ı Hak şu şekilde îkÂz etmektedir:
“Şuphesiz cirkin soz ve fiillerin inananlar arasında yaygınlaşmasını isteyenler icin dunyÂda da Âhirette de pek elem verici ve can yakıcı bir azap vardır...” (en-Nûr, 19)
HayÂsızlığın toplumda şuyû bulmasını isteyenler, vatan ve milletlerine karşı en buyuk kotuluğu yapmış olurlar. Boyle davrananlar, kendileri de zararların en buyuğune uğrarlar. Cunku hayÂsızlık, Peygamber Efendimiz ’in bildirdiğine gore, helÂk sebebidir:
“Hic şuphesiz Azîz ve Celîl olan AllÂh, bir kulu helÂk etmek istediği zaman, ondan hayÂyı cekip alır. HayÂyı alınca, o kul ancak gazaba uğrayan biri olur. Gazaba uğradığı zaman, kendisinden emÂnet (guvenilirlik) kaldırılır. EmÂnet kaldırılınca, o ancak hÂin olur. HÂin olduğu zaman, kendisinden rahmet kaldırılır. Rahmet kaldırılınca, o ancak lÂnete uğrar ve mel ’ûn olur. LÂnete uğradığı ve mel ’ûn olduğu zaman da, kendisinin İslÂm ile olan bağı koparılır!” (İbn-i MÂce, Fiten, 27)
İFFET VE HAYA ORNEKLERİ Peygamberimizin edep ve hayası Ebû Saîd el-Hudrî -radıyallÂhu anh- şoyle der:
“Nebiyy-i zî-şÃ‚n Efendimiz, ortunme cağına girmiş bir genc kızdan daha hayÂlı idi. Hoşlanmadığı bir şey gorduğunde bu durum, mubÂrek vech-i pÂkinden hemen anlaşılırdı.” (BuhÂrî, MenÂkıb, 23; Ebû DÂvûd, HarÂc, 34-36)
Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, hicbir zaman yuksek sesle konuşmamışlardı. İnsanların yanından yavaşca ve tebessum ederek gecerlerdi. Hoşlanmadıkları kaba bir soz işitince insanların yuzlerine karşı bir şey soylemezlerdi. Yuzunun ifÂdeleri, duygularını yansıttığı icin etrafındakiler, konuşmalarında ve hareketlerinde ihtiyatlı olurlardı. HayÂ, edep ve nezÂketleri sebebiyle, kahkaha ile gulmezlerdi. Yalnız tebessum hÂlinde bulunurlardı. Hadîs-i şerîflerinde:
“Hay îmandandır ve hayÂlı olan kimse cennettedir! HayÂsızlık ise kalbin katılığındandır; kalbi katı olan da cehennemdedir!..” buyurmuşlardır. (BuhÂrî, ÎmÂn, 16)
Haya duygusu RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, sÂhip olduğu ulvî hay duygusu sebebiyle bir kimsenin yuzune nazarlarını dikmez, dikkatlice bakmazdı. (MunÂvî, V, 224)
Allah kendisinden haya edilmeye insanlardan daha layıktır Behz bin Hakîm ’in dedesi, Allah Rasûlu ’ne gelerek, avret yerlerinin ortulmesi husûsunu sordu. Efendimiz ona:
“Avret yerini, hanımın ve mÂliki bulunduğun cÂriyenden başka herkesten koru!” buyurdu. Aynı şahsın, kimsenin bulunmadığı bir yerde giyim husûsunda rahat davranıp davranamayacağı sorusuna da:
“AllÂh, kendisinden hay edilmeye, insanlardan daha lÂyıktır.” şeklinde mukÂbelede bulundu. (Ebû DÂvûd, HammÂm, 2/4017)
Bir hadîs-i şerîflerinde de:
“Cıplaklıktan sakınınız! Yanınızda, sizden hic ayrılmayan (melekler) vardır. Bunlar, sadece ihtiyac giderirken ve kişi eşine yaklaştığı anda ayrılırlar. Onlardan utanınız ve onlara iyi davranınız.” buyurmuşlardır. (Tirmizî, Edeb, 42/2800)
Peygamberimizin edep ve hayasına ornek RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, hic şuphesiz insanlar arasında hay duygusuna en fazla sÂhip olan kişiydi. O, peygamberliğinden once, ahlÂksızlığın butun insanlığı sardığı bir devirde dahî bu ulvî haslet ile temÂyuz etmişti. Bunun en guzel misallerinden biri şudur:
KÂbe yeniden inşÃ‚ edilirken Fahr-i KÂinÂt Efendimiz, amcası Hazret-i AbbÂs ile birlikte taş taşıyordu. AbbÂs -radıyallÂhu anh-, taşların cıplak omuzunu incitmemesi icin Efendimiz ’e:
“–İzÂrını (alt elbiseni) omzuna koy!” dedi. Efendimiz, (insanlardan uzak oldukları bir yerde) izÂrını omzuna koymak istediği esnÂda yere yığıldı ve gozlerini semÂya dikerek amcasına:
“–Bana izÂrımı goster!” dedi. Hemen onu alıp uzerine orttu. (BuhÂrî, Hac, 42)
Allah hayayı ve ortunmeyi sever Fahr-i KÂinÂt Efendimiz bir gun, izÂrsız olarak acık alanda gusleden bir kimseye rastlamıştı. Bunun uzerine minbere cıkarak:
“–AllÂh -azze ve celle- cok hayÂlı ve cok gizlidir. Bu nedenle hayÂyı ve ortunmeyi sever. O hÂlde biriniz gusledeceği zaman ortunsun.” buyurdu. (Ebû DÂvûd, HammÂm, 1/4012)
Boyle cıplak dolaşmayın! Misver bin Mahreme -radıyallÂhu anh- anlatıyor:
Ağır bir taşı yuklenip getirdim. Uzerimde hafif bir elbise vardı. Taş omuzumda iken elbisem cozuluverdi. Taşı bırakmadım ve o vaziyette yerine kadar goturdum. Bunun uzerine RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“–Don elbiseni al! Boyle cıplak dolaşmayın!” buyurdu. (Muslim, Hayz, 78; Ebû DÂvûd, HammÂm, 2/4016)
Allah ’tan hakkıyla haya edin İbn-i Mesut -radıyallÂhu anh- şoyle nakleder:
Bir gun Peygamber Efendimiz:
“–Allah ’tan hakkıyla (gereği gibi) hay edin!” buyurdu. Biz:
“–Ey AllÂh ’ın Rasûlu! ElhamdulillÂh Allah ’tan hay ediyoruz.” dedik. Bunun uzerine Efendimiz şu îzahta bulundu:
“–Soylemek istediğim, sizin anladığınız hay değildir. Allah ’tan hakkıyla hay etmek; başı ve uzerindeki ÂzÂları, bedeni ve ondaki ÂzÂları muhÂfaza etmeniz, olumu ve toprakta curumeyi hatırlamanızdır. Âhireti dileyen, dunyÂnın ziynetini terk edip Âhireti bu hayÂta tercih etmelidir. İşte kim bu soylenenleri yerine getirirse, Allah ’tan hakkıyla hay etmiş olur.” (Tirmizî, KıyÂmet, 24/2458)
Cuneyd-i BağdÂdî Hazretleri şoyle demiştir:
“HayÂ, Yuce Mevl ’nın sayısız nîmetlerini gorme ve bu nîmetler karşısında ne kadar kusurlu olduğumuzu fark etme hÂlidir.”
Sabır ve namaz ile Allah ’tan yardım isteyin Mısır ulkesini Firavun Âilesi idÂre ediyordu. Bunlar zÂlim ve kibirli kimselerdi. Huduttan, yabancı ve guzel bir kadın şehre girdiği zaman, hemen Firavun ’a bildirilirdi. Evli ise kocası oldurulur, eğer erkek kardeşi var ise, kadın ondan istenirdi. İbrÂhim -aleyhisselÂm-, yanında SÂre vÂlidemiz olduğu hÂlde huduttan gecince, yine saraya haber gitti. CemÂl sÂhibi bir kadının Mısır ’a girdiği bildirildi. SÂre vÂlidemizi alıp saraya goturduler. Bu hususla alÂkalı olarak bir hadîs-i şerîfte şoyle buyrulur:
“SÂre saraya girince, hemen abdest aldı ve iki rekÂt namaz kılmak uzere huzûr-i ilÂhîye durdu. Namazı bitirince CenÂb-ı Hakk ’a şoyle iltic etti:
«Ey AllÂh ’ım! Ben, Sana ve Sen ’in peygamberine inanmış, iffetimi de zevcimden başkasına karşı titizlikle korumuş bir kulun isem, şu kÂfiri bana musallat etme!»” (BuhÂrî, Buyû ’, 100)
Firavun, SÂre ’nin yanına yaklaşmak istedi. Birden nefesi kesildi. Felc oldu. Cunku AllÂh, SÂre ’yi onun şerrinden korumaktaydı. Bu, birkac def tekrar etti.
Firavun, korkusundan onu serbest bıraktı. CÂriyesi HÂcer ’i de hediye olarak ona verdi. Buna hayret eden etrÂfına:
“–Bu kadın bir cinnîdir. Yakınımda biraz daha kalsa, neredeyse helÂk olacaktım. Zararından korunmak icin ona HÂcer ’i verdim!” dedi.[7]
İffet, hay ve edebi muhÂfaza ile ilgili ne guzel bir misal…
Âyet-i kerîmede buyrulur:
“Sabır ve namaz ile Allah ’tan yardım isteyin…” (el-Bakara, 45)
Musluman bir hanımın iffeti EnsÂr kadınlarından biri, alışveriş icin bir yahûdî kuyumcuya uğramıştı. Yahûdî, Musluman hanımın iffet ve nÂmusunu lekeleyecek sataşmalarda bulundu, ahlÂksızca davrandı. Kadının feryÂdı uzerine, oradan gecen ve hÂdiseye şÃ‚hid olan bir Musluman da derhÂl kadını himÂye icin kuyumcu Yahûdînin uzerine yurudu. Derken kavgaya tutuştular. Musluman gÂlip gelerek Yahûdîyi oldurdu. Oraya toplanan yahûdîler de Muslumanı şehîd ettiler. Ortalık iyice karışmış ve Yahûdîlerle yapılmış olan vatandaşlık antlaşması tamÂmen ihlÂl edilmişti.
Bunun uzerine Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, yahûdîleri topladı:
“–Ey yahûdî topluluğu! Allah ’tan korkunuz! O ’nun, Kureyş ’e olduğu gibi sizin başınıza da bir ukûbet ve musîbet indirmesinden sakının da musluman olun! Cunku siz, benim (AllÂh tarafından) gonderilen bir peygamber olduğumu biliyorsunuz. Bunu kitabınızda ve AllÂh ’ın size verdiği ahdinde goruyorsunuz.” buyurdu.
Ardından da muÂhedenin yenilenmesini teklîf etti. Ancak Yahûdîlerin cevÂbı kustahca oldu. Bunun uzerine Peygamber Efendimiz, Beni Kaynuk kabîlesi ’ne savaş îlÂn etti.[8]
Musluman bir hanımın iffeti, işte bu kadar muhimdir.
Şimdi de yakayı tutup ceken mi geldi? Ebû Şehm -radıyallÂhu anh- anlatıyor:
Medîne ’de, yanımdan bir genc kız geciyordu. Yakasından tuttum. Sonra bıraktım. Sabah olunca RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- insanlardan bey ’at alıyordu. Ben de O ’nun yanına gittim. Benden bey ’at almadı ve:
“–Şimdi de yakayı tutup ceken mi geldi?” buyurdu. Ben de:
“–VallÂhi bir daha o fiili yapmayacağım.” dedim. Bunun uzerine RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- benden bey ’at aldı. (Ahmed, V, 294)
Haya imandandır Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- utangac kardeşine bu huyunu terk etmesi yonunde nasihatte bulunan Medîneli bir Muslumanın yanından gecerken ona:
“–Onu kendi hÂline bırak; zîr hay îmandandır.” buyurdu. (BuhÂrî, ÎmÂn 16, Edeb 77; Muslim, ÎmÂn 57-59)
Hallad icin iki şehîd sevabı vardır Ummu HallÂd, Medîneli hanım sahÂbîlerden biriydi. Oğlu HallÂd ’ı Yahûdîlerle yapılan Benî Kurayza Gazvesi ’ne gondermişti. İslÂm askerlerinin geri donmekte olduğunu, bu arada HallÂd ’ın da şehîd duştuğunu oğrenen bÂzı Muslumanlar, Ummu HallÂd ’ın evine koşup oğlunun başına geleni haber verdiler. O İslÂm kadını, başortusunu alıp Rasûl-i Ekrem ’e oğlunun Âkıbetini sormak uzere koştu. Onu başortusuyle goren biri hayretle:
“–HallÂd oldu; sen hÂl başortusuyle duruyorsun!” dedi.
Ummu HallÂd, bir İslÂm kadınının hayat goruşunu ve duşunce tarzını ortaya koyan şu muthiş cevÂbı verdi:
“–HallÂd ’ı yitirdiysem, hayÂmı da yitirmedim ya!”
Ummu HallÂd ’ın bu cevÂbı Peygamberimiz ’e iletilince, Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“–HallÂd icin iki şehîd sevÂbı vardır.” buyurdu.
“–Nicin y RasûlÂllah?” dediler.
“–Cunku onu kitap ehli olan (Yahûd&#238ler oldurdu.” buyurdu. (İbn-i Sa ’d, III, 531; İbnu ’l-Esîr, Usdu ’l-GÂbe, II, 140)
Allah ’ın ortunme emri Hazret-i Âişe -radıyallÂhu anhÂ- ’nın yanına, Şamlı kadınlardan bir grup gelmişti. Hazret-i Âişe:
“–Sizler herhÂlde, hanımları hamamlara giren (orada tesetture dikkat etmeyen) bolgedensiniz!” dedi. Kadınlar; “Evet!” diye cevap verdiler. Hazret-i Âişe:
“–Ama ben, RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in; «Elbisesini evinin hÂricinde bir yerde cıkaran her kadın, mutlak AllÂh ile kendi arasındaki perdeyi yırtmış olur.» buyurduğunu işittim.” dedi. (Ebû DÂvûd, HammÂm, 1/4010; Tirmizî, Edeb, 43/2804)
Boyle davranan bir hanım, edep ve hay perdesini yırtmış olur. Cunku Allah TeÂlÂ, ona takv elbisesi ile korunmasını emretmiştir. O ise bu hareketiyle hem AllÂh ’ın ortunme emrini hem de takv emrini ihlÂl etmiş olur.
Ahiret icin ne hazırladın? Vaktiyle Emevîler devrinin uc buyuk hiciv şÃ‚irinden biri olan Ferezdak ’ın eşi olmuştu. Defin merÂsiminde Hasan-ı Basrî de bulunmaktaydı. Hasan-ı Basrî Hazretleri, şiirleriyle insanları karalayan, iffetlerini zedeleyen bu şÃ‚ire, bir ara kabri işÃ‚ret ederek:
“–Âhiret icin ne hazırladın?” diye sordu. Yaşlı şÃ‚ir:
“–Yetmiş yıldan beri kelime-i şehÂdeti hazırladım.” dedi. Hasan-ı Basrî:
“–Ne guzel hazırlık!” dedikten sonra şu sozleri ekledi:
“–LÂkin kelime-i şehÂdetin şartları vardır. Bu yuzden iffetli kadınlara iftir etmekten sakın!”
Bir kimse Vehb bin Munebbih ’e:
“LÂ ilÂhe illÂllÂh, cennetin anahtarı değil mi?” demişti. O da:
“–Evet, oyledir, fakat dişsiz anahtar olur mu? Dişleri olan anahtarın varsa kapın acılır, yoksa kapalı kalır, acılmaz.” cevÂbını verdi. (BuhÂrî, CenÂiz, 1)
Tevhîd anahtarının dişleri; hayır, hasenÂt ve butun amel-i sÂlihlerdir.
Fatih ’in fermanı Osmanlı Devleti ’nde, insanların iffet ve nÂmusları teminÂt altında idi. Mesel FÂtih, Bosna fethinden sonra cıkarttığı bir fermanda:
“–Sakın ola, Sırp kızları su almak icin ceşme başlarına geldiklerinde, askerlerim oralarda bulunmayalar!..” demiştir.
FÂtih bu fermÂnı ile, hem askerlerini, hem de teminÂtı altındaki Hristiyan tebaanın iffetini muhÂfaza etmiş oluyordu.
Kanuni Sultan Suleyman ’ın haya hassasiyeti KÂnûnî devrinde, Fransa ’da dans denilen hayÂsızlık ve rezÂlet yeni yeni ortaya cıkmaya başlamıştı. Bunu duyan KÂnûnî, derhÂl Fransa kralına şu tÂlimÂtı gonderdi:
“...İşittim ki, memleketinizde kadın ve erkeklerin dans adı altında birbirlerine sarılmak sûretiyle halk onunde ahlÂk ve hayÂya mugÂyir davrandıkları suflî bir eğlence îcÂd edilmiş! Bu rezÂletin, hem-hudûd olmamız sebebiyle memleketime sirÂyet etme ihtimÂli vardır. Bu itibarla, nÂme-i humÂyunum elinize ulaşır ulaşmaz derhÂl bu rezÂlete son verile! Aksi hÂlde bizzat gelip o rezÂleti kaldırmaya elbette muktedirim.”
TÂrihci Hammer, bu mektup uzerine, dansın Fransa ’da tam yuz yıl yasaklandığını kaydetmektedir.
Sağ elin verdiğini sol el gormesin EcdÂdımızın, iffet ve utancından dolayı kimseden bir şey isteyemeyecek olanların gonullerini rencide etmemek ve onları istemek zorunda bırakmamak icin eski İstanbul ’un bÂzı semtlerine koydukları sadaka taşları pek meşhurdur.
Bu sadaka taşları, bir zamanlar ne buyuk bir hizmete ve hayır yarışına şÃ‚hid idiler. HÂli vakti yerinde olanlar; “sağ elin verdiğini sol el gormeyecek şekilde” infakta bulunabilmek icin gece karanlığında sadakalarını bu taşın tepesindeki cukura bırakırlardı.
Daha sonra semtin fazîletli ve iffetli fakirleri de ihtiyacları kadar parayı oradan alırlar, fazlasına ilişmezlerdi. Bilhassa ihtiyacı olmasına rağmen dilenmekten cekinenler, gecenin gec saatlerinde taşın yanına para almaya gelir, ihtiyacları kadar alırlardı. On yedinci asır İstanbul ’unu anlatan bir Fransız seyyah, uzerinde para bulunan bir taşı, tam bir hafta boyunca gozetlediğini, ancak oradan sadaka almaya gelen kimseyi goremediğini yazmaktadır.
MU ’MİN İFFETLİ VE HAYA SAHİBİ HÂsılı mu ’min, iffetli ve hay sÂhibi olmalıdır. NefsÂnî arzu ve hislerin butun kuvveti tasavvurda olduğundan, iffet ve nÂmusu korumak ve nefse hÂkim olabilmek icin kalbi dÂim guzel hislerle, zihni de ulvî duşuncelerle meşgul etmek lÂzımdır. Ayrıca bu hususta kotu arkadaşlardan sakınmak da cok muhim bir esastır.
Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurur:
“Yabancı (nÂmahrem) kadınlar karşısında siz iffetli olun ki, sizin kadınlarınız da iffetli olsunlar. Babalarınıza iyilik edin ki, cocuklarınız da size iyilik etsinler. Ozur dileyerek yanına bir kardeşi gelen kimse, ister haklı ister haksız olsun, onu kabûl etsin. Aksi hÂlde cennette havz-ı kevserde yanıma gelemez.” (HÂkim, IV, 170/7258)
İnsanlığın ziyneti olan hayÂ, sÂhibini her turlu kotulukten muhÂfaza eden mÂnevî bir kalkandır. İnsanın, AllÂh ’a ve kullarına karşı butun vazîfelerini hakkıyla yerine getirmesini sağlar. Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, hayÂnın bu tesir ve ehemmiyetini tebÂruz ettirerek şoyle buyurur:
“İlk peygamberlerden itibÂren halkın hatırında kalan bir soz vardır: «Hay etmedikten sonra istediğini yap!»” (BuhÂrî, Enbiy 54, Edeb 78)
Dipnotlar:
[1] Bkz. el-AhzÂb, 35. [2] Bkz. el-Mumtehine, 12. [3] Bkz. el-AhzÂb, 53. [4] Bkz. en-Nûr, 27, 58-60. [5] Bkz. en-NisÂ, 25; el-MÂide, 5; el-EnbiyÂ, 91; en-Nûr, 4, 23; et-Tahrîm, 12. [6] Ahmed, I, 71; VI, 155. [7] Bkz. Muslim, FedÂil, 154. [8] İbn-i HişÃ‚m, II, 426-429; VÂkıdî, I, 176-180; İbn-i Sa ’d, II, 28-30.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Faziletler Medeniyeti 1, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan