Akdin muteberliği icin ongorulen “ehliyet”, “irade beyanı” ve “akdin konusu” ile ilgili olarak aradığı şartları taşımayan akidler, genel bir ifadeyle hukumsuzdur. Soz konusu bu şartlar hukukî işlemlerin, fert ve toplum yararını gercekleştirme ve koruma maksadına uygun şekilde, dolayısıyla kamu duzenini ihlÂl etmeyecek bicimlerde ve amaclarla yapılmasını sağlama hedefine yonelik olduğundan, hukumsuzluk, bir bakıma kamu hakkına ve hukuk duzenine aykırı davranmanın bir yaptırımı olmaktadır. İslÂm hukukcularının bu aykırılığı, şÃ‚riin emir ve maksadına aykırılık şeklinde acıklamasının da anlamı budur.Hukumsuzluk, Hanefî doktrininde iki kademeli olarak ele alınmış ve kuruluş şartlarını taşımayan akid “bÂtıl”, sıhhat şartlarını taşımayan akid “fÂsid” sayılmıştır. ButlÂn, akdin hukukî yapısına aslî yonden aykırılık, fesad ise fer‘î yonden aykırılık olarak ifade edilmiştir. Şu var ki, bu ayırım butun akidler icin gecerli olmayıp, muÂvazalı akidler icin soz konusudur. Diğer ekollerde ise, boyle bir kademelemeye gidilmemiş, bÂtıl ve fÂsid birbirinin eş anlamlısı olarak kullanılmıştır.

Pratik sonucları itibariyle butlÂn ile fesad arasında birtakım farklılıklar vardır. BÂtıl akid hicbir surette hukukî varlık kazanamaz ve mesel satım sozleşmesinde mulkiyeti alıcıya gecirmez. FÂsid akid ise hukukî varlık kazanmış bir akid olup teslimin gercekleşmesi anında mulkiyeti nakleder. Hanefîler fÂsid akidle edinilen mulku “temiz olmayan mulk” olarak tavsif etmişler ve tarafların dinen ve hukuken, bu akdi feshetmekle mukellef olduklarını ifade etmişlerdir. Taraflar feshetmekte gevşeklik gosterirlerse akid mahkeme kanalıyla feshedilerek hukukî hayattan kaldırılır. Ancak fesihten once alıcı, malı başka birine sattığı takdirde iyi niyetli bu yeni alıcının haklarının korunması amacıyla artık akdin fesih imkÂnı ortadan kalkar.

Kaynak: İslam İlmihali 2, TDV Yayınları

AKİD NEDİR? İSLAM ’DA AKDİN HUKMU

https://www.islamveihsan.com/akid-nedir-islamda-akdin-hukmu.html
İslam ve İhsan