Peygamber Efendimiz ’in en muhim vazifesi “terbiye” olduğu gibi, yeni gelen neslin mes ’ûliyetini omuzlarında taşıyan anne-babaların en ehemmiyetli vazifeleri de, evlÂtlarını nebevî ahlÂk uzere yetiştirmeleri olmalıdır. Zira unutulmamalıdır ki, nebevî terbiyeden gecmeden evvel sahÂbe-i kirÂm, bir cÂhiliyye insanı idi.Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz bir hadîs-i şerîflerinde:

“Ben ancak bir muallim olarak gonderildim.”[1] buyurmak sûretiyle, kendilerinin bir murebbî olduğunu beyÂn etmişlerdir. Bir anne-babanın evlÂdına duyduğu şefkat ve merhametten cok daha fazlasını ummetine duyan Peygamber Efendimiz ’in en muhim vazifesi “terbiye” olduğu gibi, yeni gelen neslin mes ’ûliyetini omuzlarında taşıyan anne-babaların en ehemmiyetli vazifeleri de, evlÂtlarını nebevî ahlÂk uzere yetiştirmeleri olmalıdır. Zira unutulmamalıdır ki, nebevî terbiyeden gecmeden evvel sahÂbe-i kirÂm, bir cÂhiliyye insanı idi.

COCUK TERBİYESİNDE ANNE VE BABA MESULİYETİ

Cocuk terbiyesinde anne ve baba, muşterek bir sorumluluğa sahiptir. Nitekim Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz:

“Hepiniz cobansınız ve hepiniz guttuklerinizden mes ’ûlsunuz… Erkek, Âilesinin cobanıdır ve surusunden mes ’ûldur. Kadın, evinin cobanıdır ve surusunden mes ’ûldur.” buyurmuşlardır. (BuhÂrî, VesÂyÂ, 9)

TÂbiri cÂizse anne-babasının hÂl ve tavırlarını bir kaset gibi kopyalayan bir evlÂdın guzel yetişmesi icin, anne-babanın da evlÂdına dÂim musbet bir numûne olması zarurîdir. Nitekim meşhur hikÂyedir; anne yengec yavrusuna:

“–Neden boyle yan yan yuruyorsun yavrum! Duzgun yurusene!” deyince yavrusunun şu îkÂzına muhÂtap olmuştur:

“–Peki anne! Once sen onumde duzgunce yuru, ben seni takip ederim!..”

Rûhu ’l-Beyan ’da zikredildiğine gore, kıyÂmet gunu en şiddetli azÂbı cekecek olan kişi, Âilesi hakkında cÂhilce davranan, yani Âilesini mÂrifetullah tahsilinden mahrum bırakan kimse olacaktır.

KUR'AN'DA AİLE

Âyet-i kerîmede şoyle buyrulur:

“Ey îmÂn edenler! Kendinizi ve Âilenizi, yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten koruyun…” (et-Tahrîm, 6)

Mufessirler, Âyette emredilen korumanın, guzel ahlÂkı tÂlim, hatasını duzelterek îkaz ve irşad, kotu arkadaşlardan korumak, zevk icin yemeye alıştırmamak, ziyneti ve konforu sevdirmemek gibi terbiye faaliyetleri olduğunu ifÂde etmişlerdir.

TERBİYE VAZİFESİNİN ONEMİ

Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, bazı hadislerinde “terbiye” vazifesini, “cihÂd” gibi dinde en fazîletli kabûl edilen bir amele dahî ustun tutmuştur. Nitekim cihÂda cıkmak uzere kendisine murÂcaat eden bir kısım ashÂbının, geride kalan coluk-cocuklarına ve ihtiyar anne-babalarına bakacak kimseleri olmadığını anlayınca:

“–Onların yanına donun, zira cihÂdın iyisi, onların yanındadır.” buyurarak geri cevirmiştir. (Bkz. BuhÂrî, CihÂd 138, EzÂn 17, Edeb 3; Muslim, Birr, 5; Ebû DÂvûd, CihÂd, 31; Tirmizî, CihÂd, 2)

Terbiyenin maddî ve mÂnevî bakımdan eksik verilmesinin neticesini Ebû Zekeriyy el-Anberî bir teşbihle şoyle ifÂde eder:

“Edep olmadan ilim, odunsuz ateş; ilimsiz edep de bedensiz ruh gibidir.”

COCUKLARA BIRAKILACAK EN BUYUK MİRAS

Bir anne-babanın evlÂdına bırakabileceği en buyuk miras, onun ebedî hayatını mÂmur kılacak mÂnevî kıymetlerdir. Hadîs-i şerîfte buyrulduğu uzere:

“Hicbir baba cocuğuna guzel ahlÂktan daha hayırlı bir mîras bırakmamıştır.” (Tirmizî, Birr, 33/1952)

Dort buyuk halîfeden sonra İslÂm tarihinin beşinci buyuk halîfesi sayılan Omer bin Abdulazîzʼe veziri:

“–Efendim, BeytulmÂl ’den aldığınız tahsisÂtın kÂfî gelmediği goruluyor. Biraz daha fazlasını emir buyursanız da, bir kısmını ihtiyaten biriktirip vefÂtınızdan sonra evlÂt ve torunlarınızın zarurî ihtiyacları icin bıraksanız?!” demişti.

Omer bin Abdulazîz g, bu teklife şu muhteşem cevÂbı verdi:

“–Eğer geride kalan evlÂtlarım sÂlih kimselerden olurlarsa, onların sıkıntıya duşmelerinden korkmam. Zira CenÂb-ı Hak:

«…Allah sÂlih kullarının velÂyet ve vesÂyetini bizzat deruhte eder.» (el-A ’rÂf, 196) buyurmuştur. CenÂb-ı Hak, onların velîsi ve vasîsi olduktan sonra, onların ileride karşılaşacakları hÂllerden hic endişe etmem.

Yok, sÂlih değil de sefih olacaklarsa, boyleleri hakkında da yine Kur ’Ân-ı Kerîm ’de;

«Mallarınızı sefihlere vermeyiniz…» (en-NisÂ, 5) buyrulmuştur. Bu ilÂhî nehye rağmen, sefih olacak cocuklarıma mal mı toplayacağım?!”

ANNE BABANIN COCUK TERBİYESİNDE ONCELİĞİ

Anne-babalar, cocuk terbiyesinde oncelikle:

–Yavrularının temiz yureklerine, Allah ve Peygamber muhabbetini, Kur ’Ân ve Sunnet kulturunu aşılamaya gayret etmelidir. MÂrifetin iltifÂta tÂbî olduğunu unutmayıp, gonullerinde mÂnevî guzelliklerin neşv u nem bulması icin, cocuklarını hediye ve iltifatlarla hayra teşvik etmelidir.

Nitekim İmam MÂlik Hazretleri der ki:

“Ben her hadis ezberlediğimde, babam bana bir hediye verirdi. Oyle bir zaman geldi ki, babam hediye vermese bile hadis ezberlemek bende tÂrifsiz bir lezzet hÂline geldi.”

–Yine cocuklarının yuksek bir gonul terbiyesinden gecebilmeleri icin hem eğitim alacağı mektebi hem de bu eğitimi verecek muallimi iyi secmeye gayret etmelidir. Nitekim Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, Abdullah bin Omer -radıyallÂhu anhumÂ- ’ya şoyle buyurmuştur:

“Ey İbn-i Omer! Dînine iyi sarıl, dînine iyi sarıl! Zira o senin hem etin, hem kanındır. Dînini kimden oğrendiğine iyi dikkat et! Dinî ilimleri ve hukumleri, istikÂmet ehli Âlimlerden al, sağa-sola meyledenlerden alma!”[2]

–Anne-baba, evlÂtlarının tahsil ettiği eğitimin, onlar uzerinde nasıl bir tesir icr ettiğinin de dÂim takibinde olmalıdır. Zira mÂnevî dunyadan uzak bir sûrette alınan tahsilin, mÂlumdur ki, kişiye bir faydası yoktur.

Şu bir hakikattir ki, kutuphÂnelerin tozlu raflarında kalmış kara kaplı felsefe kitaplarının uzerine abanmış bilgiclerin rûhu, gonullere bulantıdan, kasvetten başka bir şey kazandırmamıştır. Toplumlar, onlarla hicbir zaman selÂmete kavuşamamıştır.

Buna mukÂbil, Kur ’Ân ve Sunnet kulturuyle yoğrulup tasavvufî hikmetlerle kemale ermiş gonuller, insanlığı dÂim hakikî saÂdet ve selamete cıkarmıştır. Yani bilginin kişiye fayda sağlayabilmesi icin hÂl ve davranışlara yansıması, bilginin irfÂna donuşmesi zarurîdir. Nitekim Âyette:

“…Kulları icinden ancak Âlimler, Allah ’tan (gereğince) korkar.” (FÂtır, 28) buyrulmaktadır.

–Yavrularımızın terbiyesinde dikkat etmemiz gereken hususlardan bir diğeri de, onlara dÂim nezÂket dolu bir uslûb ile hitÂb etmeye calışmak ve guzel sozler soylemektir. Bu husustaki yanlışlıkların doğuracağı hazin neticeye işÃ‚ret eden şu misÂl ne kadar ibretlidir:

Bir kişi Abdullah bin MubÂrek Hazretleri ’ne gelerek ona cocuğunun isyanından şikÂyette bulunur. Hazret, o kimseye:

“–Cocuğuna hic beddu ettin mi?” diye sorar. O zÂt:

“–Evet.” cevÂbını verince, Abdullah bin MubÂrek Hazretleri:

“–Cocuğun bozulmasına sen sebep olmuşsun!” mukÂbelesinde bulunur.

–Cocuklarımızı havÂîlikten, luzumsuz gezmelerden, eve gec gelmelerden ve kotu arkadaşlardan butun gucumuzle korumalı, onları; hoca efendilere, yaşlılara, hısım ve akrabÂya, komşulara, zayıflara, kimsesizlere ve muhtaclara karşı vazifelerinin şuuruyla yetiştirmeliyiz.

–Yavrularımızı hasta ziyaretlerine, infÂka yonlendirmeli ve tertemiz ruhlarına sadaka vermenin mÂnevî zevkini tattırmalıyız. Ara ara kendi harclıklarından ne kadar infÂk ettiklerini sormalı ve onları şu sozlerle dÂim bu hayra teşvik etmeliyiz:

“EvlÂdım, bize bu nîmetleri ihsÂn eden CenÂb-ı Hak ’tır. Dolayısıyla Rabbimiz ’e bir şukur borcumuz vardır. Bize lûtfedilen bu nîmetleri ihtiyac sahipleriyle paylaşmamız, şukur borcumuzu îf etmemizdir. Ayrıca senin, muhtac kardeşlerinle imkÂnını paylaşman, bil ki Rabbimiz ’in cok hoşuna gitmektedir. Âyet-i kerîmede de «…Sadakaları Allah alır…» (et-Tevbe, 104) buyrulmaktadır.”

–Yavrularımıza yedi yaşından itibaren namaz kılma alışkanlığı da kazandırmamız lÂzımdır. Hatt bunun icin zaman zaman onları da beraberimizde cÂmiye goturmek yerinde olacaktır.

–Haftanın belli gunlerinde mÂnevî heyecanlarını artırmak icin toplanmalı, siyer-i Nebî ve ecdÂdımızın tarihin altın sayfalarına kaydettiği merhamet, şecaat, fedakÂrlık, hak-hukuk tevzii gibi hususlardaki hassÂsiyetlerini onların gonul Âlemlerine nakşetmeliyiz.

Bu hususlara dikkat eden ana-babaların evlÂtları; dînin, vatanın ve milletin Âdeta goz bebeğidir. Tarih boyunca yaşayan velîler, cengÂverler ve FÂtihler hep onların meyvesidir.

Son olarak şunu da hatırlatmak isteriz ki, tarihimizdeki şanlı zaferlerimiz, her ne kadar Mehmetciğin zaferi gibi gorunse de, esas zafer, o Mehmetciği yetiştiren sÂliha annelerin zaferidir. Cemiyet bu sÂliha annelerle ÂbÂd olur. Buna mukÂbil nefsanî hayata dûcÂr olmuş, evlÂdının terbiyesine bigÂne kalmış kadınlarla da toplum berbÂd olur.

Ne mutlu o annelere ki, kendisini evlÂtlarına adamış, onları İslÂm şahsiyet ve karakterine ornek teşkil edecek guzel bir sûrette yetiştirmiştir. Boyle bir anne, omurluk bir teşekkure lÂyıktır.

Allah TeÂlÂ, yavrularımızı; dînimize, vatanımıza ve milletimize hayırlı eylesin! Onları zamÂnımızın fitne ve şer girdaplarından muhÂfaza buyurup bizler icin sadaka-i cÂriye hÂline gelmelerini ihsÂn buyursun. Âmîn!..


Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Şebnem Dergisi, Yıl: 2017 Ay: Mart Sayı: 126

İslam ve İhsan