“Allah temizdir, temizliği sever.” (Tirmizî, Edeb, 41) Dolayısıyla bir mu ’min, hem zÂhiren hem de bÂtınen temiz olacak. 9 maddede maddi ve manevi temizlik...Rabbimiz, Âlemlere rahmet olarak gonderdiği Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’le;
–CÂhiliyyeyi, asr-ı saÂdete;
–HummÂlı Yesrib ’i, tozu toprağı şifÂlı Medîne-i Munevvere ’ye;
–Bedenleri kirli ve ruhları karanlık olan cÂhiliyye insanını da, tarihin bir benzerine şahit olmadığı, muhteşem bir faziletler medeniyeti tesis eden “ashÂb-ı kirÂm”a donuşturmuştur.
Yani Rabbimiz, insanlığın maddî ve mÂnevî bakımdan nasıl temizlenip kemÂle ereceğinin zirve misÂllerini, Efendimiz ’in şahsında bizlere sergilemiştir.
Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz şoyle buyuruyorlar:
“Allah temizdir, temizliği sever.” (Tirmizî, Edeb, 41)
Dolayısıyla bir mu ’min, hem zÂhiren hem de bÂtınen temiz olacak.
1. Bir muminin bakışı temiz olacak Mesel bir mu ’minin bakışı temiz olacak:
İbÂdullÂhı istihkār eden, nefsÂnî bir bakışa sahip olmayacak. Haramlara, şeytÂnî vitrinlere, suflî ekranlara bakmayacak. Nitekim Rabbimiz şoyle emir buyuruyor:
“(Rasûlum!) Mu ’min erkeklere, gozlerini (harama) dikmemelerini, ırzlarını da korumalarını soyle. Cunku bu, kendileri icin daha temiz bir davranıştır…” (en-Nûr, 30)
“Mu ’min kadınlara da soyle: Gozlerini (harama bakmaktan) korusunlar; namus ve iffetlerini esirgesinler…” (en-Nûr, 31)
2. Bir muminin kulağıda temiz olacak Bir mu ’minin kulağı da temiz olacak:
Kulağını dedikodu, gıybet, mÂlÂyÂnî ve nefsÂniyet sadÂlarıyla kirletmeyecek. BilÂkis Kur ’Ân sadÂlarına, mÂnevî sohbetlere, ezÂn seslerine kulak vererek gonlunu ihy edecek.
3. Bir muminin lokması temiz olacak Yine bir mu ’minin lokması temiz olacak:
HelÂli araştıracak, helÂlden kazanacak, lokmasının helÂl olması icin gayret edecek. Başkasının hakkına el uzatmayacak, mîras hukukuna îtin edecek, kul hakkı yemekten titizlikle sakınacak.
“Ey îman edenler! Size verdiğimiz rızıkların temiz olanlarından yiyin…” (el-Bakara, 172) emrine ittib ederek, bedeni kadar gonul Âlemini de helÂl rızkın feyz ve rûhÂniyetiyle ihy etme derdinde olacak. Zira helÂl lokma, gonle huzur ve zindelik verirken, haram lokma ise kalbe gaflet ve kasvet vererek kişiyi Hak ’tan uzaklaştırır.
Nitekim Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz bir defasında, uzun yolculuklar yapmış, ustu başı tozlanmış, sacı başı dağılmış, sonra da ellerini acarak, “Y Rab, y Rab!” diye yalvarıp yakaran bir adamdan soz etmiş ve;
“Fakat onun yediği haram, ictiği haram, giydiği haramdı. Haram ile beslenirdi. Peki, boyle birisinin duÂsı nasıl kabul edilsin?” buyurmuştur. (Muslim, ZekÂt, 65; Ayrıca bkz. Tirmizî, Tefsîru ’l-Kur ’Ân, 3)
4. Bir muminin konuşması temiz olacak Yine bir mu ’minin konuşması temiz olacak:
Ağzına girene ehemmiyet gosterdiği gibi oradan cıkan kelimelere de dikkat edecek. Zira ağızdan cıkan sozler, kalbin tercumanıdır. Dolayısıyla mu ’min, Rabbimiz ’in;
“Kullarıma soyle, sozun en guzelini soylesinler…” (el-İsrÂ, 53) emri muhtevÂsında konuşacak. Sozleriyle de kalp kırmayacak, hicbir gonle diken batırmayacak. Kotu sozun acıkca soylenmesini, AllÂh ’ın sevmediğini unutmayacak. (Bkz. en-NisÂ, 148)
Rahatsız eden ve kulak tırmalayan yuksek bir sesle konuşmaktan sakınacak. Nitekim Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, bağırarak konuşmanın ibadette dahî hoş karşılanmayacağını ifade sadedinde;
“DuÂda bağırmayınız, zira siz bir sağıra hitÂb etmiyorsunuz.” buyurmuşlardır. (BuhÂrî, CihÂd, 131; Muslim, Zikr, 44)
Yine mu ’min, tatlı dille konuşacak ve konuşurken yuzunden tebessumu eksik etmeyecek. Ebû KursÂfe -radıyallÂhu anh- anlatıyor:
“Ben, annem ve teyzem, Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in huzûruna, bey ’at etmek icin gitmiştik. Huzûr-i Âlîlerinden ayrıldığımızda, annem ve teyzem bana şoyle dediler:
«–Yavrucuğum, bu ZÂt gibisini hic gormedik! Yuzu O ’ndan daha guzel, elbiseleri daha temiz ve sozu daha yumuşak başka birini bilmiyoruz. Sanki mubÂrek ağzından nur sacılıyordu.»” (Heysemî, VIII, 279-280)
5. Bir muminin yuruyuşu de temiz olacak Bir mu ’minin yuruyuşu de temiz olacak:
Kibir ve gurura kapılarak boburlenmeyecek. “RahmÂn ’ın (has) kulları onlardır ki, yeryuzunde tevÂzu ile yururler…” (el-FurkÂn, 63) Âyetinin telkin ettiği minvalde hareket edecek. CenÂb-ı Hakk ’ın, boburlenerek yuruyen, kendini beğenmiş kimseleri asl sevmediğini unutmayacak. (Bkz. LokmÂn, 18)
6. Bir muminin niyeti dÂim temiz olacak Yine bir mu ’minin niyeti dÂim temiz olacak:
Kimse hakkında kotu duşunmeyecek. Sû-i zanna kapılmayacak. Mal ve evlÂdın fayda vermediği o dehşetli kıyÂmet gununde kurtuluşa erecek olanların, Rab ’lerinin huzûruna kalb-i selîm ile, yani rafine olmuş, tertemiz bir kalp ile gelenler olacağını, hatırından cıkarmayacak. (Bkz. eş-ŞuarÂ, 87-88)
Gonlunu, icinde butun mahlûkÂtın huzur bulacağı bir rahmet dergÂhı hÂline getirmeye gayret edecek. Zira sîret, nasıl ki sûrete aksederse, aslında bir kimsenin zÂhirine yansıyan her durum, onun gonul hÂlinin, yani ic dunyasının bir tezÂhuru durumundadır. Bu sebeple de gonul Âleminin temizliği cok muhimdir. Zira Âyette şoyle buyruluyor:
“İc Âlemini temizleyen felÂha erdi.” (eş-Şems, 9)
Cunku orası temizlenmeden, CenÂb-ı Hakk ’ın cemÂlî esmÂsıyla tezyin edilmeden, bir kimsenin zÂhirini de mÂmur edebilmesi pek mumkun değildir. Nitekim Ârifler, Âyet-i kerimedeki; “Elbiseni temizle!” (el-Muddessir, 4) beyÂnını; “AllÂh ’ın huzûruna cıkmak demek olan namaz icin zÂhirini ve bÂtınını temiz tut; guzel ahlÂk ile ahlÂklan!” şeklinde îzah etmişlerdir.
İbn-i Abbas -radıyallÂhu anh- da “elbiseni temiz tut” Âyet-i kerîmesini şoyle tefsir eder:
“Elbiseni gunah ve hıyÂnet uzere giyme! Onu iyi ve temiz olduğun hÂlde giy! (Yani hem elbisen hem de gonlun tertemiz olsun.)”
Bu hÂl, Rabbimiz ’in muhabbetini celbeder. Âyette şoyle buyruluyor:
“…Suphesiz Allah, cok tevbe eden ve cok temizlenenleri sever.” (el-Bakara, 222)
Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz; “Temizlik îmÂnın yarısıdır.” buyurmuştur. (Tirmizî, DeavÂt, 86)
Peygamber Efendimiz ’in, maddî ve zÂhirî temizlik uzerinde son derece hassÂsiyet gostermesi; bu temizliğin, aynı zamanda kalp tasfiyesi ve nefs tezkiyesini de temin eden ibadetler icin bir on şart olmasındandır. Her ibadet, Âdeta rûha verilen bir vitamin mesabesindedir. Rabbimiz, ibadetlerle gonul dunyamızı temizleyip mÂmûr etmektedir.
7. Namaz bir mumini temiz tutar Nitekim Rabbimiz, huşû ile kılınan bir namazın “fahşÃ‚ ve munker”den, yani edepsizlik, hayÂsızlık ve gunahlardan koruyacağını bildirmektedir. (Bkz. el-Ankebût, 45)
Bizler de, abdestle dış uzuvlarımızı temizlediğimiz gibi gonlumuzu de kin, haset, riyÂ, kibir gibi bÂtınî haramların kirlerinden temizleyerek namaza hazırlanmalıyız. Zira ancak boyle bir namaz, CenÂb-ı Hakk ’a yaklaşmaya vesîle olur.
8. Oruc bir mumini temiz tutar Yine oruc, insana acziyetini tattıran rûhî bir disiplindir. Orucun diğer ibadetler gibi gorunur bir şekli yok. O, sırf Allah icin yerine getirilen bir ibadet. Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz;
“Oruc kalkandır.” buyuruyor. (NesÂî, SıyÂm, 43)
Cunku oruc, nefsÂnî arzuları dizginleyerek gunahlara olan meyli kırar ve boylece Cehennem ’le kul arasına perde olur.
LÂkin bunun icin de yalnız mideye değil; goze, kulağa, kalbe ve bilhassa dile oruc tutturarak, butun bu uzuvları da gunah kirlerinden temiz tutmak gerekiyor.
Yani orucun bir gÂyesi de -tıpkı namazda olduğu gibi- insanı fahşÃ‚ ve munkerden, gunah ve kotuluklerden alıkoymak sûretiyle Cehennem ’den korumasıdır.
9. Zekat bir mumini temiz tutar ZekÂt, mÂlî ibadetlerin en muhimi. Rabbimiz, zekÂtla mu ’minin malını temizliyor.
Nitekim CenÂb-ı Hak, Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’e:
“Onların mallarından, onları kendisiyle arındıracağın ve temizleyeceğin bir sadaka (zekÂt) al ve onlara du et…” (et-Tevbe, 103) buyurarak, zekÂt ve sadakanın bu temizleyici vasfını vurguluyor.
Hac ise, rûhun incelip rakikleştiği, gonlun rahmet ve merhametle dolduğu, kalplerin ilÂhî muhabbetle canlandığı bir ibadet. Cunku Âyet-i kerîmenin ifadesiyle “orada refes yok, fısk yok, cidÂl yok.”[1] Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, kotu soz soylemeden ve buyuk gunah işlemeden hacceden kimsenin, annesinden doğduğu gundeki gibi gunahsız olarak (tertemiz bir şekilde evine) doneceğini bildiriyor.[2]
Âyetlerde buyrulur:
“Temizlenen, Rabbinin adını zikredip O ’na kulluk eden kimse, kuşkusuz kurtuluşa ermiştir.” (el-A ’lÂ, 14-15)
VelhÂsıl kul, bedenî temizliğine dikkat ettiği gibi, ibadetlerle gonul Âlemini tezkiye edip guzelleştirmeye de son derece dikkat edecek.
Zira ilim bile, gonlun tezkiye olmasından, yani temizlenmesinden sonra sahibine bir fayda temin ediyor. Cunku tezkiye olmayan bir kimsenin her an enÂniyet cukuruna duşmesi ve nefsÂniyet bataklığında helÂk olması mumkundur.
Nitekim tarihte bunun pek cok misÂli vardır:
Mesel İblis. Meleklere hocalık yapacak kadar yuksek bir mevkîde iken, gurur ve kibri sebebiyle tard edildi, lÂnete uğradı.
Bel ’am bin BÂûr ism-i Âzama mazharken nefsine meyletmesi neticesinde mahvolup gitti.
KÂrun gurur ve kibir şımarıklığı icinde azgınlaşarak cok guvendiği servetiyle yerin dibine gecti.
Demek ki tezkiye / mÂnevî temizlik, her mu ’min icin zarurî. Kul, tezkiye ile gonul Âlemini temizleyecek. Suflî arzuların esÂretinden kurtulup ulvî duygulara nÂil olacak. Ondan sonra CenÂb-ı Hak, ona cok farklı bir ufuk acacak. Zihnen bilinmeyenler kalben bilinecek. Zira buyruluyor:
وَاتَّقُوا اللّٰهَ وَيُعَلِّمُكُمُ اللّٰهُ
“…Allah ’tan korkun (takv uzere olun!.. Bilin ki) Allah (size bilmediğinizi) oğretir!” (el-Bakara, 282)
Rabbimiz cumlemizi, Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in izinde bir hayat yaşayıp huzûruna tertemiz bir sûrette cıkabilen bahtiyar kullarından eylesin. Âmîn!..
Dipnotlar:
[1] Bkz. el-Bakara, 197.
[2] BuhÂrî, Hac 4, Muhsar 9, 10; Muslim, Hac, 438.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Şebnem Dergisi, Yıl: 2020 Ay: Kasım Sayı: 197
İslam ve İhsan