Akid nedir veyahut ne demektir? İslam'da aktin hukmu nedir?Sozlukte, “bir şeyin kenarlarını toparlamak, ipin iki ucunu birbirine bağlamak” gibi anlamlara gelen akid, hukuk terimi olarak genelde “hukukî bir sonucu meydana getirmek uzere karşılıklı iki iradenin birbirine uygun olarak acıklanması” anlamını ifade eder. Bununla birlikte akid teriminin zaman zaman vasiyet gibi tek taraflı hukukî işlemleri belirtmek icin kullanıldığı da olur.
Akid kelimesi Kur ’Ân-ı Kerîm ’de sadece bir yerde ve coğul olarak “Ey iman edenler, akidleri (ukud) yerine getirin!” (el-MÂide 5/1) şeklinde gecmektedir. İlk devir İslÂm bilginleri bu Âyette gecen “ukud” kelimesini, Kur ’Ân-ı Kerîm ’deki benzer kullanımların da (mesel bk. el-Bakara 2/235; en- Nis 4/33; el-İsr 17/34) etkisiyle hem bazı hukukî ilişkileri hem de hukukî olmaktan ziyade ibadet yonu ağır basan nezir ve yemin gibi şer‘î tasarrufları ve hukukî işlemlerle ilgili şartları icine alan oldukca geniş bir muhteva ile yorumlamışlardır. Gerek tek gerekse karşılıklı iki irade beyanından doğmuş olsun, kendisine hukukî sonuc bağlanabilen hukukî işlemlerin klasik doktrinde akid kapsamı icerisinde mutalaa edildiği soylenebilir.
İslÂm hukuk doktrininin gelişim seyrine bağlı olarak akdin terim anlamını kazanmasında da belli bir tedrîcîliğin bulunduğu, zamanla akid kelimesinin daha cok alım satım ve kira gibi iki taraflı hukukî işlemleri; zaman zaman vasiyet ve ibr gibi tek taraflı hukukî işlemleri ifadede kullanıldığı, nezir, yemin gibi hususların, hic değilse, akid kelimesinin mutlak muhtevasının dışında tutulduğu gorulur. Akid kelimesi bu terimleşme seyrinin sonucunda Mecelle ’de kanun maddesi tekniğinde bir anlatıma kavuşmuştur: “Akid, tarafların bir hususu iltizam ve taahhut etmeleridir ki, icap ve kabulun irtibatından ibarettir.” (md. 103)
İslÂm hukuk literaturunde akidler oldukca geniş bir yer tutmasına rağmen, muhtemelen İslÂm hukukunun meseleci (kazuistik) tarzda doğması ve gelişmesinin bir sonucu olarak, İslÂm hukukcuları genel bir akid teorisi ortaya koymamışlar, akid nevilerini ayrı ayrı ve buyuk olcude kendi butunlukleri icerisinde ele almışlardır. Bununla birlikte temel akid saydıkları alım satım (bey‘) akdinde, zaman zaman akdin genel hukumlerine de yer vermişlerdir. Bunun yanında, fıkıh usulu kitaplarında ve “eşbÂh ve nezÂir” turu eserlerde birtakım genel kurallar tesbit edildiğini belirtmek yerinde olur. Cağdaş İslÂm hukukcuları dağınık olarak bulunan bu malzemeyi sistemli şekilde bir araya getirerek bir “akid teorisi” geliştirmeye calışmışlardır.
AKDİN TABİİ UNSURLARI AKDİN GECERLİLİK ŞARTLARI AKDİN HUKUMSUZLUĞU AKDİ SONA ERDİREN NEDENLER İSLAM ’DA AKİD CEŞİTLERİ Kaynak: İslam İlmihali 2, TDV Yayınları
İslam ve İhsan