Orhan GÂzî (1281-1360), Osmanlı sultanlarının ikincisidir. Babası Osman GÂzî, annesi ise Osmanlı Devleti ’nin mÂnevî mimÂrı Şeyh Edebali ’nin kızı Mal Hatun ’dur. Genc yaşından itibaren Bizans tekfurları ile yapılan gazÂlara iştirÂk ederek yetişti. Esir alınan Yarhisar tekfurunun Musluman olan kızı Nilufer Hatun ile evlendi. Orhan GÂzî ’nin ve devlet ricÂlinin şahsiyeti de, babası Osman GÂzî gibi Şeyh Edebali Hazretleri ’nin mÂnevî terbiyesi ile şekillenmiştir.[h=2]ABİDEVİ ŞAHSİYETİ[/h] Orhan GÂzî, babasının ihlÂs ve irÂdesini, ağabeyinin rızÂsını ve ehlullÂhın duÂsını almıştı. Boylece O, kendisinden sonra asırlarca Osmanlı sultanları icin mustesn bir ornek şahsiyet olmuştur. YÂni kısaca «Orhan şahsiyeti» diyebileceğimiz bir model insan, onun şahsında inşÃ‚ edilmiştir. O ’nun, Bursa ’da Orhaniye kulliyesinin bir bolumu olarak yaptırmış olduğu cÂmînin kandillerini her sabah kendisinin yakması ve imÂretinde fakir-fukarÂya bizzat hizmet ederek yemek dağıtması, bu model şahsiyetinin numûne-i imtisÂl bir tezÂhurudur. O ’nun bu amel-i sÂlih adımlarıyla, Osmanlı ’da kurulacak olan binlerce vakfın zemini teşkîl edilmiştir. Son derece dindardı. İlÂhî emirlere bağlılığı, kendisi icin en buyuk vecîbe edinmişti. Ehl-i irfÂnı, hÂfızları cok severdi.
GÂzî, san ’at erbÂbı ve fakirlere karşı comert; mucÂhidlere hurmetkÂrdı. Onlara ev yaptırır, rızıklarını te ’mîn ederdi. Âlimlere değer verirdi. İnce fikirli, ileri goruşlu, Âdil, şecÂatli ve muhÂrip bir pÂdişÃ‚htı. NÂdir hukumdarlarda bulunan yuksek sıfatlara sahipti. İslÂm seyyÂhı İbn-i Batuta: “Zamanındaki Turkmen meliklerinin en ulusudur. Yuze yakın kalesi vardır.” demektedir.
[h=2]HİZMETLERİ[/h] Diğer taraftan Orhan GÂzî, bir Osmanlı sultanı ile Bizans imparatorunun karşı karşıya geldiği ilk harbi yapmış ve imparatoru acık bir şekilde mağlûb etmiştir. Adına Palekanon savaşı denilen bu harpten sonra Bizans, elinden cıkardığı yerler husûsunda herhangi bir direnc gosteremez bir hÂle duşerek iyice zayıflamış ve Osmanlı futûhÂtının da onu batıya doğru acılmıştır. İlk Osmanlı medresesi Osman GÂzî zamanında İznik ’te acılmıştı. Muderrisliğe de, zamanın zÂhirî ve bÂtınî Âlimi DÂvûd-i Kayserî tÂyin edilmişti. Bu zÂt, Muhyiddîn-i Arabî ’nin “Fusûsu ’l-Hikem”ini şerhetmiştir. Bu eser, tasavvufî telakkînin Osmanlı toprağı uzerinde yayılmasına bir zemin oluşturmuştur. Babasının hizmetlerini daha ileriye goturen Orhan GÂzî, halkının mÂnevî olgunluğunu sağlamak uzere ulkesinin her tarafında tekkeler ve zÂviyeler yaptırmıştır.
FUTUHATI Silsile-i Nakşibendiyye ’den HÂce Muhammed Baba Semasî -kuddise sirruh-, Şeyh Edebali -kuddise sirruh- ve Hacı BektÂş-ı Velî -kuddise sirruh- da bu devrin buyuklerindendir. Bunlar, Osman GÂzî ve Orhan GÂzî zamanlarını idrÂk etmişlerdir. Orhan GÂzî devresi, Osmanlı Devleti ’ni istikbÂle kudret ve azamet icerisinde taşıyacak ulvî mayanın hummÂlı bir şekilde yoğrulduğu bir devredir. Bu devre, ileride yapılacak yeni ve buyuk hamlelerin hazırlık safhasını teşkîl eder ki, îmÂnla kudretin o kolay kolay tutturulamayan terkîbi, mÂnevî buyuklerin mubÂrek elleriyle mÂhirÂne ve kalıcı bir surette gercekleştirilmiştir. Bu itibarla beyliğe, gercek bir devlet olma husûsiyetini kazandıran kişi, Orhan GÂzî ’dir. O da, babası gibi Anadolu icerisindeki hesaplaşmalardan ziyÂde kuffÂrla gaz ilkesini benimsemişti. Bu yolda gozlerini başta İstanbul olmak uzere t otelere dikmişti. Bunun icin kendisine “merzbÂnu ’l-ÂfÂk” (ufukların sahibi) unvÂnı verilmiştir.
Bir yerde bir aydan fazla durmayıp i ’lÂ-yı kelimetullÂh yolunda surekli cihÂd uzre bir hayat yaşadığı rivÂyet edilir. Bununla birlikte O: “Muruvvet, gazÂdan efdaldir!” diyerek asıl fethini gonullerde tecellî ettirmeyi tercîh ediyordu. Dolayısıyla O ’nun dÂhiyÂne siyÂset ve guclu hamleleri neticesinde kılıcların sağladığı zÂhirî futûhÂt, gonul fetihleri ile ebedîleştiriliyordu. Fethedilen yerlere en evvel, ehl-i kalb, sÂlih ve velî zÂtlar iskÂn ediliyordu. Onların ornek yaşayışları, belde halkının hidÂyetine vesîle oluyordu.
Bu mÂnevî fetih ordusu velîler, kendi gonullerinin zenginliğini, yeni fethedilen ulkelerin taşına toprağına olduğu kadar, insanların kalblerine de nakşediyorlardı. Boylece, tabandan tavana, halkdan devlete kadar butun fertler, rızÂ-yı ilÂhiyyeye nÂil olmak icin, hizmet muesseselerinin ilk temellerini atıyorlardı… Yeni fethedilen topraklarda yaşayan yerli hıristiyanlar, Osmanlı halkının nezih yaşayışına, ahlÂkına, bilhassa merhamet ve şefkat duygularına hayran kalıyor ve bu keyfiyet de, yerli halkın muslumanlaşmasını kolaylaştırıyordu. Orhan GÂzî ’nin, İznik ’in fethinden sonra halka gosterdiği muÂmele, ahÂlîyi mes ’ûd etmiş, bu sebeple hicret vukû bulmamış, herkes bahtiyar bir şekilde yaşamıştır.
Bu adÂlet dolu huzur ve sukûnu duyan diğer hıristiyan şehirleri de, Osmanlı ’nın kendi topraklarını da fethetmesini arzu ediyorlar, bunun icin gizliden gizliye dÂvet mektupları yazıyorlardı. Zîr başlarındaki zÂlim tekfurlar, halka ez ve cefÂda o derece ileri gitmişlerdi ki, artık kimsenin buna dayanacak tÂkat ve gucu kalmamıştı. Hatt tekfurların kendi Âile efrÂdları bile onların zulumlerinden bıkmış ve usanmışlardı. Nitekim Aydos kalesi, bizzat tekfurun kızının yaptığı gizli bir plÂn sayesinde AbdurrahmÂn GÂzî tarafından fethedilmiştir. Bunun icindir ki, babasının izinde yuruyerek boyle buyuk bir oluşa vucûd veren Orhan GÂzî, Osmanlı hukumdarlarının en buyuklerinden biri kabûl edilir. O ’nun yaptıkları, askerî, siyÂsî ve idÂrî planda kendisini orta zamanların değil, yeni cağların devlet muessisleri arasına dÂhil edebilecek capta azametli ve buyuktur.
O ’nun her işi hesaplı, her hareketi muntazamdır. O, gÂyesine temkîn ve metÂnetle adım adım gitmesini bilen bir gÂzîdir. O, actığı gaz ve fetih bayrağının cÂzibesi, mulkundeki adÂlet, gonlundeki ihlÂs ve samîmiyyeti ile dîn-i mubîne hizmet bereketi neticesinde Anadolu ’daki siyÂsî tevhîdin temel harcını, babası gibi mahÂretle yoğurmaya devam etmiştir.
Nitekim ehl-i kufrun, topraklarını fethetmesi husûsundaki teklifleri yanında, Selcuklu ’dan kopan Anadolu beyliklerinin kuruluşlarından beri İslÂm ’ın birlik ve beraberliği rûhuyla hareket eden bircok muazzez ve mustesn şahsiyetleri, toprakları ile birlikte Osmanlı ’ya iltihakta bulunmuştur. Diğer bir ifÂde ile, Osmanlı Devleti, Şeyh Edebali Hazretleri ve emsÂlinin mÂnevî mîmÂrlığı ile vucûda gelen k ’bına varılamaz Âbidevî bir cihan devleti olmuştu. Buyukluk hem maddede, hem de mÂnÂda gercekleşmişti. Kısa bir zamanda Osmanlı Devleti, o derece kudret ve ihtişÃ‚m kazandı ki, Orhan GÂzî, Bizans İmparatorluğu ’nun icişlerine karışır ve dilediği kimseyi tahta gecirir, dilediğini de tahttan indirir oldu. Oğlu Suleyman1 Paşa, Rumeli ’ye gecti ve oralara îmÂn meş ’alesiyle sağlam bir yerleşme plÂnı uyguladı.
[h=2]VEFATI VE KABRİ[/h] HÂli, ahlÂkı ve ornek şahsiyeti ile tarihin altın sahifelerine eşsiz bir sultan olarak gecen Orhan GÂzî, 1359 yılında vefat etti. Kabr-i şerîfi, Bursa ’daki Gumuşlu Kumbet ’tedir.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Abide Şahsiyetleri ve Muesseseleriye Osmanlı
İslam ve İhsan
OSMANLI PADİŞAHLARININ GİYDİĞİ TILSIMLI GOMLEKLERİN SIRRI NEDİR?