İmÂm-ı RabbÂnî Hazretleri “MÂnevî hÂller, şerîate bağlıdır; şerîat hÂllere bağlı değildir. Cunku şerîat sağlam ve kesindir, doğruluğu vahiyle sÂbittir. HÂller ise zannîdir, keşif ve ilhamla sÂbittir.” buyururarak bununla birlikte, şer ’î esaslara riÂyetle birlikte yapılan zikir ve tefekkurlerun de cok fazîletli olduğunu belirtiyor.Muslumanların hayatına pek cok bid ’at ve hurÂfenin girdiğini buyuk bir ıztırapla muşÃ‚hede eden İmÂm-ı RabbÂnî Hazretleri AllÂh ’ın hukumlerinin tekrar hayata gecirilmesi icin buyuk gayret sarf etti. Sohbetlerinde, mektuplarında ve eserlerinde sık sık bu hususa temas edip şoyle buyurdu:

“Şerîatin uc kısmı vardır: İlim (akāid ve fıkıh), amel ve ihlÂs (tasavvuf). Bu ucu gercekleşmeden şerîat tahakkuk etmez. Şerîat ne zaman yaşanırsa, işte o zaman butun dunyevî ve uhrevî saÂdetlerin uzerinde olan CenÂb-ı Hakk ’ın rızÂsı kazanılmış olur. Âyet-i kerîmede şoyle buyrulur: «…AllÂh ’ın rızÂsı en buyuktur…» (et-Tevbe, 72) Şerîat, butun dunyevî ve uhrevî saÂdetleri temin etmektedir. Şerîatin otesinde, ihtiyac duyacağımız başka bir gÂye yoktur. Sûfîlerin teksîf olduğu tarîkat ve hakîkat ise, şerîatin hÂdimleridir. Bunlar şerîatin ucuncu kısmı olan ihlÂsı tamamlarlar. O hÂlde bunları elde etmekten maksat, şerîati tamamlamaktır, yoksa şerîatin otesinde başka bir şey değildir.

MANEVİ İLİMLER

Seyr u sulûk esnÂsında sûfîlere verilen hÂller, ilhamlar, mÂnevî ilim ve mÂrifetler, asıl maksat değildir. BilÂkis onlar, tarîkat cocuklarının terbiye edildiği vehimler ve hayÂllerdir. Butun bunlardan gecip, sulûk ve cezbe makamlarının nihÂyeti olan rız makÂmına ulaşmak gerekir. Cunku tarîkat ve hakîkat menzillerini aşmanın gÂyesi, rız makÂmına ulaşmak icin lÂzım olan ihlÂsın tahsilinden başka bir şey değildir.”[1]

İnsan icin ilim zarurîdir. LÂkin ilmin, kulu takvÂya, yani Allah korkusuna erdirmesi ve mÂrifetullÂh ’a goturmesi lÂzımdır. Zira Âyet-i kerîmede buyrulur:

“...Kulları icinde ancak Âlimler Allah ’tan (hakkıyla) korkarlar...” (FÂtır, 28)

Kul, ilmiyle amel etmelidir, ancak amelleri de ihlÂsla yapması îcÂb eder. Zira ameller ancak ihlÂsla kabûl edilir. Zunnûn-ı Mısrî Hazretleri şoyle buyurur:

“Butun insanlar oludur, Âlimler bundan mustesnÂdır. Butun Âlimler uykudadır, ilmiyle Âmil olanlar bunun dışındadır. İlmiyle amel edenlerin de aldanma ihtimÂli vardır, ancak ihlÂslılar mustesnÂdır. İhlÂslılar da (dunyada her an) buyuk bir tehlike ile karşı karşıyadırlar…”[2]

HÂsılı ilim, amel ve ihlÂs, birbirini tamamlayan unsurlardır.

İmÂm-ı RabbÂnî Hazretleri, şerîat ile tasavvufun birbirinden farklı olmadığını anlatmak icin BahÂuddîn Nakşibend Hazretleri ’nin şu sozunu naklederdi:

“Seyr u sulûk ’ten maksat, icmÂlî (ozet) olan bilgiyi tafsîlÂtlı hÂle getirmek, delil ile bilineni keşif ile bilmektir.”[3]

Buna gore tarîkat, şerîatin hakîkatine ulaşmaktır, yoksa şerîat ve hakîkatten farklı bir şey değildir.[4] BÂtın, zÂhirin tamamlayıcısı ve kemÂle erdiricisidir.[5] Bu sebeple şerîatin zÂhirine ve Ehl-i Sunnet Âlimlerinin icmÂına (uzerinde ittifak ettikleri hukumlere) aykırı olan keşifler, kabûle lÂyık değildir.[6]

Nitekim İmÂm-ı RabbÂnî Hazretleri şoyle buyururdu:

“MÂnevî hÂller, şerîate bağlıdır; şerîat hÂllere bağlı değildir. Cunku şerîat sağlam ve kesindir, doğruluğu vahiyle sÂbittir. HÂller ise zannîdir, keşif ve ilhamla sÂbittir.”[7]

İKİ ŞEYDE GEVŞEKLİK GOSTERME!

“Bir vakit farz namazı cemaatle ed etmek, binlerce cile doldurmaktan daha fazîletlidir. Bununla birlikte, şer ’î esaslara riÂyetle birlikte yapılan zikir ve tefekkurler de cok fazîletli ve ehemmiyetlidir.”[8]

“Yavrucuğum! Vakitlerimizi dÂim CenÂb-ı Hakk ’ı zikretmeye harcamalıyız. Alışveriş bile olsa, yuce şerîate uygun olarak yapılan her iş zikir kabûl edilir. O hÂlde butun hÂl ve hareketlerimizde şer ’î hukumlere riÂyet edelim ki bunların hepsi zikir sayılsın. Zira zikir, gafleti bertaraf etmektir. Ne zaman butun fiillerimizde İslÂmî emir ve nehiylere uyarsak, işte o zaman emir ve nehiylerin sahibinden gÂfil kalmamış ve O ’nu dÂim zikretmiş oluruz.”[9]

“Ey kardeşim! İki şeyde gevşeklik olmadıkca mesele yoktur. Birisi; şerîat sahibi Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in izinden gitmek, diğeri de (seni irşÃ‚d eden) şeyhe karşı ihlÂs ve muhabbet. Bu ikisi varken binlerce karanlık cokse zararı yoktur. Fakat -Allah muhÂfaza buyursun- bu iki şeyden birinde noksanlık zuhûr ederse, kişi dÂimî zikir ve murÂkabe hÂlinde olsa bile bu, husran ustune husrandır. Zira onun zikir hÂli, bir istidrÂcdır ve Âkıbeti de kotudur. Allah TeÂl ’ya cÂn u gonulden yalvararak bu iki hususta sebat ve istikÂmet taleb etmek gerekir. Cunku bunlar, işin aslı ve kurtuluşun ana sermÂyesidir.”[10]

Yine İmÂm-ı RabbÂnî Hazretleri şer ’î ilimleri oğrendikten sonra tasavvufa yonelmeyi tavsiye ederek şoyle buyurur:

“Îtikad ve amele dÂir iki kanat elde ettikten sonra, Hak TeÂl ’nın lûtuf ve inÂyetiyle takv ehli kişilerin yuce yoluna girmek îcÂb eder. Bu yola girmenin gÂyesi, îtikad ve amel hususunda bildirilenlere ilÂvede bulunmak veya onların hÂricinde yeni bir şeye ulaşmak değildir. Zira boyle bir şey, ayak kaymalarına goturen, asıl maksattan uzak beklentilerdendir. Tasavvufa girmekten maksat ise, îtikādın şek ve şuphe ile sarsılmaması icin yakîn ve itmi ’nÂn kazanmaktır… CenÂb-ı Hak şoyle buyurur: «…ÂgÂh olun, kalpler ancak AllÂh ’ı zikretmekle tatmin olur!» (Ra‘d, 28)

Tasavvufa girmenin bir diğer maksadı da, sÂlih amelleri rahat ve kolay bir şekilde yapabilmek ve nefs-i emmÂreden kaynaklanan tembellik, inat ve zıtlaşmayı yok etmektir.

Sûfîlerin yoluna girmekten maksat, gayb Âlemine Âit birtakım sûretleri ve şekilleri muşÃ‚hede etmek, keyfiyete bağlı olmayan bÂzı renkleri ve nurları gormek de değildir. Zira butun bunlar, oyun ve boş işler sınıfına dÂhildir. Gorunen Âlemdeki nurların ve sûretlerin ne kusuru var ki, insan bunları bırakıp da, birtakım riyÂzet ve mucÂhedeleri yaparak gayb Âlemine Âit sûretleri ve nurları gormeyi arzulasın! İki Âlemdeki sûretler ve nurlar da CenÂb-ı Hakk ’ın yarattığı şeylerdir ve Allah TeÂl ’nın varlığının delillerindendir.”[11]

“ZÂhirimizi şer ’î olculere uygun şekilde tezyîn ettikten sonra amellerimize gaflet bulaşmaması icin bÂtınımıza yonelmeliyiz. Zira bÂtın desteği olmadan zÂhirimizi şer ’î hukumlere uygun hÂle getirmek cok cetin bir iştir.

Âlimlerin vazifesi fetv vermektir. EhlullÂh ’ın işi ise ameldir. BÂtına ehemmiyet vermek, zÂhire de ehemmiyet vermeyi îcÂb ettirir. BÂtınla meşgul olurken zÂhiri ihmÂl eden kimse zındıktır. Onun elde ettiği bÂtınî hÂllerin hepsi istidrÂcdır. BÂtınî hÂllerimizin sıhhatini gosteren en iyi olcu, zÂhirimizin şer ’î olculere gore tanzim edilmesidir. İstikÂmet yolu işte budur.”[12]

HÂsılı zÂhir ile bÂtın birbirini tamamlayan iki unsurdur. Biri olmadan diğeri dÂim noksandır.

DİPNOTLAR

[1] İmÂm-ı RabbÂnî, a.g.e, I, 206, no: 36.

[2] Beyhakî, Şuabu ’l-ÎmÂn, V, 345.

[3] İmÂm-ı RabbÂnî, a.g.e, I, 346, no: 84.

[4] İmÂm-ı RabbÂnî, Ma‘Ârif-i Ledunniyye, s. 71, 25. kısım.

[5] İmÂm-ı RabbÂnî, MektûbÂt, I, 219, no: 41.

[6] İmÂm-ı RabbÂnî, MukÂşefÂt-ı Ayniyye, s. 29.

[7] Kişmî, a.g.e, s. 197-212; Ebû ’l-Hasan en-Nedvî, a.g.e, s. 182-188.

[8] İmÂm-ı RabbÂnî, MektûbÂt, II, 105, no: 260.

[9] İmÂm-ı RabbÂnî, a.g.e, II, 540, no: 25.

[10] İmÂm-ı RabbÂnî, a.g.e, II, 551, no: 30.

[11] İmÂm-ı RabbÂnî, a.g.e, II, 174, no: 266.

[12] İmÂm-ı RabbÂnî, a.g.e, III, 87-88, no: 87.

Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Altın Silsile, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan