Tovbenin hakîkati; gunahların aslı olan kibir, gurur ve benlik duygusundan vazgecerek acziyeti idrÂk etmektir. Bu da, nefsin hodgÂmlığını tanıyıp onun mÂneviyÂta verdiği zararı fark ettikten sonra gercekleşir. Kişi bu elem ve acziyet icindeyken gonlunden Hak TeÂl ’ya yalvarır ve inler. İşte tovbenin hakîkati budur.Nakşibend Hazretleri, yeri geldikce şoyle buyururlardı:

“Bu yuce tarîkate sulûk edenlerin en kÂrlısı; tam bir niyaz, tevÂzû ve tazarrû hÂlinde yaşayıp yuksek himmet sahibi olanlardır. Bizi bu kapıdan gecirdiler. Ne bulduysam, niyaz, mahviyet, hiclik ve yoklukta buldum.”[1]

Nitekim HÂce Hazretleri ’nin şu sozu de, onun bu hÂlet-i rûhiyesine tercumÂn olmaktadır:

Âlem buğday ben saman, Herkes yahşi ben yaman! [Herkes iyi, kotu olan benim.]

ALLAH DOSTLARINI ZİRVELEŞTİREN SIR

Hakîkaten butun Allah dostlarını zirveleştiren sır; bu tevÂzû, hiclik ve yokluk hÂlidir. Bunun icindir ki Ârif zÂtlar; “Sen cıkınca aradan, kalır seni Yaratan!” buyurmuşlardır.ŞÃ‚h-ı Nakşibend Hazretleri de Hakk ’a vuslat yolunda mesÂfe alabilmenin, tevÂzû ve hiclik libÂsına burunerek kalpteki benlik kirini-pasını silip atmaya bağlı olduğunu şoyle ifÂde buyururdu:

“Bu yolda hicliğe burunmek, varlığı terk edip yokluk izhÂr etmek ve mutevÂzı olmak, buyuk bir kÂrdır. Bunlar, buyuk bir devlete nÂil olmanın ipuclarıdır.”[2]

“Bu yola gonul verenler, kendi nefislerini Firavun ’dan yuz derece daha beter gormezlerse, bu yola girmiş sayılmazlar.”[3]

Burada şunu da ifÂde etmek gerekir ki, Firavun kÂfir olduğu icin, Allah katında hicbir mu ’minin ondan daha aşağı olması duşunulemez. Bununla birlikte nefs, insanın ebedî hayatı icin o kadar tehlikelidir ki, zararının buyukluğunu acıkca ifÂde edebilmek icin Hazret, kesretten kinÂye olarak boyle bir mubÂlağada bulunmuştur.

HERKESİN AKIBETİ MECHULDUR

Ote yandan herkesin Âkıbeti mechuldur. Bu itibarla bir insan, kufurde Firavun derecesinde şiddetli olsa bile, son nefesinden once hidÂyete ererek butun gunahlarından arınma ihtimÂli vardır. Bu sebeple mu ’min, AllÂh ’ın kullarını hor gorerek kendisinde bir ustunluk vehmetme gafletinden titizlikle sakınmalıdır.

Şu hÂdise, ŞÃ‚h-ı Nakşibend Hazretleri ’nin tevÂzû ve hiclik ufkunu ne guzel ifÂde etmektedir:

HÂce Hazretleri bir defasında Kûfîn adlı yere gitmişti. Kendi dervişleri ve o beldenin halkından buyuk bir kalabalık, peşinden gidiyordu. İnsanların bu kadar alÂkasını cekmiş olmaktan muteessir olan Nakşibend Hazretleri ağlamaya başladı. Onun bu hÂlini gorenler de ağladılar. Fakat Hazret ’in nicin ağladığını anlayamadılar. Bir muddet sonra Nakşibend g ilÂhî azamet karşısındaki yokluk ve hicliğini ifÂde sadedinde, kendine hitÂben:

“–Bu haraplık, bu Âcizlik, bu tukenmişlik ve bu beceriksizlik bende mevcutken, hic kimseye selÂm verip almaya bile lÂyık değilim. Hak TeÂl beni halkın arasında rusv eylemiştir, halkı benimle meşgul kılmıştır.” diyerek doktukleri gozyaşlarının sebebini beyan buyurdular. “Hic kimse hÂlimden haberdar değil!” diyerek icli icli inledikten sonra şu (mÂnÂya gelen) beyti okudular:

“Eğer bilselerdi beni kovarlardı şehirden. Eyvah eyvah! Kimsenin haberi yok hÂlimden!”[4]

İşte o buyuk Hak dostlarını yucelten de, gonullerindeki bu rikkat ve hassÂsiyettir. Demek ki insana her nerede bir benlik hissi gelse, derhÂl Hak TeÂl ’ya sığınarak onu defetmeye calışmalı ve bu hususta son derece dikkatli olmalıdır.

BİR GONUL YAPMAK İCİN YAPILAN YOLCULUK

Nesefli bir murîd, komşusuyla cekişmiş ve onun kalbini kırmıştı. Buna cok uzulen Nakşibend Hazretleri, BuhÂra ’dan kalkıp Nesef ’e gitti. Şehre girer girmez doğruca gonlu kırılan zÂtın hÂnesine yoneldi. Kapısına varıp:

“–Bu curmu bize bağışlayın, suc bizimdir!” diye buyuk bir tevÂzû ve mahviyet icinde ricÂda bulundu. Neticede murîdinin komşusunun gonlunu aldı. Nakşibend Hazretleri ’nin bir gonul yapmak icin t BuhÂra ’dan kendi beldelerine gelmiş olması, butun Neseflileri hayran bıraktı ve onların pek coğu bu murşid-i kÂmilin murîdi oldular.[5]

HÂce Hazretleri ’nin ihlÂslı talebelerinden MusÂfir HÂrezmî şoyle anlatır:

“Bir gun HÂce BahÂuddîn Hazretleri hizmet icin bir bin yaptırıyordu. Butun dervişler oradaydı. Hepsi de toprağa bulanmış bir hÂlde îtin ile calışıyorlardı. Muhammed PÂrs g camur karmakla vazifelendirilmişti. Guneş tam tepeye gelmiş, hava iyice ısınmıştı. Nakşibend Hazretleri, calışanların bir muddet istirahat etmelerini emretti. Herkes elini ayağını yıkayıp golgelik bir yere cekildi. Yorgun oldukları icin, oldukları yerde uyuyakaldılar. Muhammed PÂrs g de camur kardığı yerde uykuya daldı. Onlar bu hÂlde iken HÂce Hazretleri cıkageldi. Butun sûfîlere nazar etti. Sonra Muhammed PÂrs ’nın yanına vardı. Onun bu hÂlini gorunce duygulanıp mubÂrek yuzlerini Muhammed PÂrs ’nın ayaklarına surerek: «İlÂhî, bu ayaklar hurmetine BahÂuddîn ’e rahmet eyle!» diye du etti.”[6]

KENDİNİ KUSURLU GORMEK KADAR FAYDALI BAŞKA BİR ŞEY YOK

AlÂuddîn AttÂr Hazretleri şoyle buyurur:

“Acziyetini idrÂk edip tevbe etmekten başka kurtuluş umidi yoktur! SÂlik, dÂim kendi amellerinin kusurunu gorup eksikliğini bilmeli, acziyet ve gunahkÂrlıktan kaynaklanan pişmanlığın lûtuf ve kerem sebebi olduğunu duşunerek Hakk ’a iltic etmelidir. ŞÃ‚h-ı Nakşibend g, talebelerine dÂim bu hÂli emrederek; «Beni devamlı bu sıfatta tuttular!» buyururdu.”[7]

ŞÃ‚h-ı Nakşibend Hazretleri şoyle buyurmuştur:

“Gonul ehlinin yolu; yaptığı sÂlih ameli az gormek, tevÂzû, hiclik, yokluk ve acz hÂlinde bulunmak, amellerini kusurlu, hÂllerini noksan bilmektir. Nefsin enÂniyetinin kırılması hususunda, kendini kusurlu gormek kadar faydalı başka bir şey yoktur. Peygamberlerin bile zelle, yani kucuk hatÂlara duşmelerinin hikmetlerinden biri de budur.

Tevbenin hakîkati; gunahların aslı olan kibir, gurur ve benlik duygusundan vazgecerek acziyeti idrÂk etmektir. Bu da, nefsin hodgÂmlığını tanıyıp onun mÂneviyÂta verdiği zararı fark ettikten sonra gercekleşir. Kişi bu elem ve acziyet icindeyken gonlunden Hak TeÂl ’ya yalvarır ve inler. İşte tevbenin hakîkati budur.

«Y Rabbî! Halk Sen ’den korkar, ben ise kendimden korkarım! Zira y Rabbî, Sen ’den hep iyilik, kendimden ise hep kotuluk gordum.»

Ehlullah ’ta bir kusurun meydana gelmesi, onların nefsÂnî hÂllerini ve benliğini yok etme hikmetine binÂendir. Nitekim Mûs -aleyhisselÂm- ’ın, şerîate bağlılık duygusuyla Hızır -aleyhisselÂm- ’a yaptığı îtirazların hikmetlerinden biri de budur. Mûs -aleyhisselÂm-, îtirazlarında hatÂlı olduğunu anladı ve benliği yok oldu.”[8]

Nakşibend Hazretleri ’nin, henuz hayatta iken soz ve menkıbelerini derleyip yazmak isteyen HÂce HusÂmeddîn Yûsuf ’a musÂade etmemesi de onun yuksek tevÂzuunu gosteren diğer bir hÂdisedir.[9]



[1] Enîsu ’t-TÂlibîn, s. 46.

[2] Enîsu ’t-TÂlibîn, s. 47.

[3] Enîsu ’t-TÂlibîn, s. 48.

[4] Enîsu ’t-TÂlibîn, s. 80.

[5] Enîsu ’t-TÂlibîn, s. 209.

[6] ReşahÂt, s. 139.

[7] ReşahÂt, s. 175-176.

[8] PÂrsÂ, Sohbetler, s. 68-69.

[9] Enîsu ’t-TÂlibîn, s. 20.

Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Altın Silsile, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan