Osmanlı Devleti'nin manevi kurucusu olan Şeyh Edebali'nin bulunduğu turbe nerededir?Şeyh EdebÂli adına inşa edilen ahî zÂviyesi ve turbe Bilecik ’tedir. (Turbenin adresi haberin sonundadır.)
Kurtuluş Savaşı yıllarında Yunanlılar ’ın cıkardığı yangından sonra terkedilen eski şehrin sınırında, cevreye hÂkim kayalık bir tepenin uzerinde yer alır. Osman Gazi ’nin, 1326 ’da kendisinden uc ay once olen kayınpederi Şeyh EdebÂli ile onun arkasından olen eşi Mal Hatun ’u halen turbelerinin bulunduğu yerlere kendi eliyle defnettiği, Orhan Gazi ’nin de babasının vasiyeti uyarınca kabirlerinin uzerine birer turbe ile yanlarına bu zÂviyeyi yaptırdığı bilinmektedir.
II. ABDULHAMİD TARAFINDAN TAMİR ETTİRİLDİ Zaman icinde ceşitli onarımlar gecirdiği ve birtakım eklerle genişletildiği anlaşılan zÂviye son olarak 1307 (1889-90) yılında II. Abdulhamid tarafından tamir ettirilmiştir.
Şeyh EdebÂli Turbesi, mescid-tevhidhÂne ve şeyh dairesi, kuzeye yonelik ustu ortulu, onu acık ahşap direkli bir sofa halindeki hayatın arkasında doğu-batı doğrultusunda sıralanır; onlardan ayrı inşa edilen Mal Hatun Turbesi ise hayatın doğu ucunda yer almaktadır.
Duvarları moloz taşla orulmuş turbelerle mescid-tevhidhÂnenin ana hatlarıyla ilk inşa donemine bağlandıkları, bağdÂdî duvarlı şeyh dairesinin XIX. yuzyılda son şeklini aldığı belli olmaktadır. Bu kitlenin batı ucunda yer alan Şeyh EdebÂli Turbesi, kıble doğrultusunda gelişen dikdortgen bir plana sahiptir. Doğu duvarında hayata acılan bir kapı ve guney duvarında bir pencere bulunan turbenin uzerini, beşik tonozlu eyvan niteliğinde iki kemerin arasına alınmış hafif beyzî ve basık bir kubbe ortmektedir.
TURBEDE 12 SANDUKA BULUNUYOR İceride Şeyh EdebÂli ile neslinden gelenlere ait toplam on bir adet ahşap sanduka yer almaktadır. Turbede gorulen tek susleme unsuru, guney duvarındaki pencereyi taclandıran XVI veya XVII. yuzyıla ait klasik uslûptaki alcı tepe penceresidir.
Turbenin doğu duvarına bitişen mescid-tevhidhÂne, kareye yakın dikdortgen planlı ve turbeye gore daha kucuk boyutlu bir mekÂndır. Kuzeyde kapının, guneyde mihrabın iki yanlarına birer pencere yerleştirilmiştir. Hayata acılan kapının uzerinde II. Abdulhamid ’in tuğrası ve 1307 tarihi gorulur. XIX. yuzyılın ikinci ceyreğine ait olması muhtemel ampir uslûbundaki ahşap tavanla turbedekilerden daha gec tarihli olduğu anlaşılan alcı tepe pencereleri dikkat cekicidir.
Mescid-tevhidhÂnenin doğu yonunde bulunan şeyh dairesi, hayata acılan ufak bir sofa ile buna bağlanan biri daha buyuk iki odadan meydana gelir. Bunların buyuğu şeyh odası, kucuğu ise kahve ocağı gibi bir hizmet birimi olmalıdır. Dikdortgen pencerelerle donatılmış bağdÂdî duvarları ve ahşap tavanları ile bu bolum, zÂviyenin kÂgir birimlerine karşı ilginc bir tezat oluşturmakta ve yapının dış gorunuşune bir sivil mimari ceşnisi katmaktadır. Diğer bolumlere gore cukurda kalan Mal Hatun Turbesi ’ne hayattan merdivenle inilmektedir. Mal Hatun ’a ait tek bir ahşap sandukanın bulunduğu turbe kucuk boyutlu, kare planlı ve kubbeli bir yapıdır. Kapısı guneydeki sahanlığa acılır; kuzey ve doğu yonlerine birer kucuk pencerenin yerleştirildiği duvarlardan kubbeye geciş prizmatik ucgenlerden oluşan bir kuşakla sağlanmıştır.
CUMHURİYET'İN İLK YILLARINDA HARAP OLMUŞ Aslında zÂviyenin bunlardan başka, arsasının batı kesiminde yer alan ve yakındaki Orhan Gazi Camii ’nin mustakil bodur minaresine bitişen buyukce bir binası daha bulunmaktaydı. BağdÂdî duvarlı, ahşap catılı olan ve harem, selÂmlık, misafirhane, derviş odaları, mutfak, kiler gibi zÂviye birimlerini barındırdığı anlaşılan bu bina gunumuzde tamamen ortadan kalkmış durumdadır. Nitekim mevcut bina ve turbeler de Cumhuriyet ’in ilk yıllarında kendi haline bırakıldığından harap olmuş, halen ortadan kalkmış kısımların keresteleri şehirdeki bazı camilerin tamirinde kullanılmış, zÂviye de daha sonra tamir edilmiştir.
EdebÂli ZÂviyesi, buyuk coğunluğu tarihe karışmış olan erken Osmanlı devrine ait ahî zÂviyelerinin, kısmen de olsa gunumuze intikal edebilmiş ve ozgun tasarımını koruyabilmiş nÂdir orneklerindendir. Turbe ile ibadete ve ikamete mahsus birimlerin aynı kitle icinde yer almasıyla, ekserisi dinî mimari ile sivil mimarinin birlikteliğini sergileyen Turk-İslÂm tarikat yapılarının karakteristik bir ozelliğini yansıtmaktadır.
Kaynak: M. Baha Tanman, Diyanet İslam Ansiklopedisi
ŞEYH EDEBALİ'NİN TURBESİ NEREDE? Şeyh Edebali'nin bulunduğu turbenin adresi:
İstiklal Mahallesi, A. Refik Ozturk Cd. No:87, 11000 Bilecik Merkez/Bilecik

İslam ve İhsan
ŞEYH EEDEBALİ HAZRETLERİ ’NİN GONUL ESERİ