Osmanlı neden uzun sure ayakta kaldı? Ne yaptıda 600 yıl gibi uzun bir omur gecirdi? İşte Osmanlı'yı 600 yıl ayakta tutan sır...İslÂm sosyoloğu ve tarihcisi olan İbn-i Haldun, devletlerin yukseliş ve alcalışları hakkında, uzerinde durduğu coğrafî sebeplerin yanında, hemen hemen akla gelebilecek diğer butun Âmilleri de ortaya koymuştur.
Devletleri ve milletleri ayakta tutan etkenler nelerdir? İbn-i Haldun, İslÂmî eserler arasında klasik bir mÂhiyet arz eden Mukaddime adlı eserinde bir milletin fizikî ve maddî kuvvet ve kudreti kadar onların ahlÂk ve îman gibi mÂnevî temellerini de uzun uzun tahlil etmiştir. Neticede devletlerdeki doğumla olum arasındaki muddetin uzunluk veya kısalığı husûsunda ilk sırayı mÂnevî faktorlerin teşkîl ettiğini, daha o zamandan, hayret verici bir dirÂyetle gorup tespit etmiştir.
Nitekim tarafsız bir şekilde değerlendirildiğinde, milletlerin hayat ve olumunde mÂnevî şartların ne kadar ehemmiyetli bir rol oynadığını muşÃ‚hede etmek, pek de zor değildir.
Osmanlı'yı 600 yıl ayakta tutan sır Biz de, burada Osmanlı Devleti ’nin altı asır devamını sağlayan îman, ahlÂk ve bunların eseri olan muhteşem ve mukemmel ictimÂî yapının uzerinde durmak istiyoruz. Zira Osmanlı ’yı cihanşumûl yapan, onun şa‘şaalı fetihlerini ve asırlarca devam eden sarsılmaz otoritesini besleyen mÂnevî kaynağı bir nebze tahlîl etmemizin zarûrî olduğu inancındayız. Bu sebeple ustelik bu keyfiyetin şÃ‚hidi olarak yerli insanlardan ziyÂde birtakım insaf ehli yabancıları tercih etmek yolunu tutuyoruz. Zira asıl fazîlet, duşmanın bile ikrÂr ve îtirÂfa mecbur kaldığı fazîlettir. Ayrıca Osmanlılar ’ın kendilerinden şÃ‚hidler gosterilse, belki taraftarlık ve hissîlik gibi bir ithÂma mÂruz kalınabileceğinden, biz bilhassa yabancıları tercih etmiş bulunmaktayız.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Genc Dergisi, Yıl: 2018 Ay: Mart Sayı: 138
İslam ve İhsan