İstanbul ’da bir zamanlar 1165 ceşme ve sebil vardı. Osmanlı doneminden kalan ceşme ve sebillerin coğu zamana yenik duştu; yıkıldı, yıktırıldı, tahrip edildi. Halen ayakta kalan en meşhur Osmanlı ceşme ve sebilleri...İstanbul ’un fethinden sonra şehrin su ihtiyacını karşılamak icin yapılmaya başlanan ceşmeler ve sebiller, zamanla mimarinin ve hat sanatının eşsiz eserleri haline geldi.

CEŞMELER VE SEBİLLERHadis-i şerifte buyruluyor:

Sa ’d bin Ubade (r.a.): “Hangi sadaka daha hayırlı ve değerlidir?” diye sorunca, Resûlullah: “İnsan ve hayvanların su ihtiyaclarına cevap vermektir.” buyurdu. (bk. Nesai, Vesaya, 9; İbn Mace, Edeb, 8)

Osmanlı doneminde ceşmeler ve sebiller; bu hadis-i şeriften ilham alınarak hayır-hasenat yarışıyla bir mabet gibi ozenle yapıldı.

SEBİLİN CEŞMEDEN FARKISebilde gorevli kişiler, ceşmelerden akan suyun haricinde halka icecek de ikram ederdi. Ramazan ve Kandil gecelerinde bu sebillerden halka “bal şerbeti” ikram ederlerdi. Yılın sıcak gunlerinde karla soğutulan su ve meşrubat ikram edilmesi icin bazı sebillerin vakıfları vardır. Yeni Camiî ve Kulliyesi ’ni yaptıran Hatice Turhan Sultan, bu vakıflardan birinin sahibidir.

OSMANLI CEŞME VE SEBİLLERİİstanbul ’daki en meşhur Osmanlı ceşme ve sebilleri şunlardır:

Sultan III. Ahmet Meydan Ceşmesi, Topkapı Sarayı ’nın ana giriş kapısı olan BÂb-ı Humayun ’un onunde yer alan ceşme, Osmanlı meydan ceşmesi mimarisinin en guzel orneği ve İstanbul ’un sembollerinden biridir. Lale Devri ’nin en guzel eserlerinden olan ceşme, 1729 yılında Baş Mimar Mehmet Ağa tarafından inşa edildi.

MİHRİMAH SULTAN CEŞMESİUskudar İskelesi karşısında, Mihrimah Sultan Camiî ’nin altında bulunan Mihrimah Sultan Ceşmesi, caminin inşasından 133 yıl sonra 1681 ’de, vakıf gelirleriyle, mutevellileri tarafından yaptırıldı.

HATİCE TURHAN VALİDE SULTAN CEŞMESİ
Eminonu Bahcekapı ’da, Şeyhulislam ve Bankacılar sokaklarının kesiştiği koşede ceşme ve sebili yan yana bulunan Hatice Turhan Valide Sultan Ceşmesi 1597 yılında yapıldı.

BEZMİALEM VALİDE SULTAN CEŞMESİ/VALİDECEŞME1839 ’da Sultan Abdulmecit ’in, annesi Bezmialem Valide Sultan adına yaptırdığı ceşme, hem Valideceşme hem de Vişnezade olarak anılan mahallede, Macka Spor Caddesi ’nde bulunmaktadır.

TOPHANE CEŞMESİTophane Ceşmesi, Kılıc Ali Paşa Camiî ’nin kuzeyinde, Tophane Meydanı ’nda bulunmaktadır. Mimarisi gosterişsiz ve sade olan bu ceşme, Sultan I. Mahmut tarafından Taksim Suyu Tesisleri ’nin bitiminden sonra 1732 ’de yaptırıldı.

SALİHA SULTAN SEBİLİSaliha Sultan Sebili, Azapkapı ’da Unkapanı Koprusu ’nun yanında, Sokullu Mehmet Paşa Camisi ’nin onunde yer alan ceşme, 1732 yılında Mimar Mustafa Ağa tarafından yapıldı.

BEREKETZADE CEŞMESİ1732 yılında Galata ’da Sultan I. Mahmut doneminde halkın su ihtiyacını karşılamak uzere yaptırıldı.

İstanbul ’daki tarihi ceşmeler ve sebiller:

Sultan III. Ahmet Meydan Ceşmesi Fatih ’te (1729)Bezmialem Valide Sultan Ceşmesi, Beşiktaş ’ta (1839)Mihrimah Sultan Ceşmesi Uskudar ’da (1681)Hatice Turhan Valide Sultan Ceşmesi Eminonu ’nde (1597)Bereketzade Ceşmesi, Galata ’da (1732)Nevşehirli Damat İbrahim Paşa Ceşmesi, Ortakoy Meydanı ’nda (1732)Hekimoğlu Ali Paşa Ceşmesi, Kabataş ’ta (1734)Kucuksu Kasrı Ceşmesi Beykoz ’da (1806)Tophane Ceşmesi Beyoğlu ’nda ve Mihrişah Valide Sultan Ceşmesi ve Sebili Eyup ’te (1801)Huseyin Avni Paşa Ceşmesi, Uskudar ’da, (1874)I. Abdulhamit Ceşmesi, Emirgan ’da, (1783)Mehmet Emin Ağa Sebili, Dolmabahce ’de, (1740)Koca Yusuf Paşa Sebili, Kabataş ’ta, (1786)Sinan Paşa Sebili, Divanyolu ’nda, (17. yuzyıl sonu)Rabia Gulnuş Sultan Sebili, Uskudar ’da,(1708-1710)
I. Abdulhamit Sebili, I. Abdulhamit Kulliyesi ’nin bir parcası olarak 1777 yılında, Mehmet Tahir Ağa tarafından inşa edildi. (Sebil, 1920 ’de Zeynep Sultan Camisi onune taşındı.)

Alman Ceşmesi, Almanya ’da yaptırılarak 1901 ’de İstanbul ’a getirildi ve bugunku yerine monte edildi. Sultanahmet Meydanı ’nda, Sultan I. Ahmet Turbesi ’nin karşısında bulunan ceşme, Alman İmparatoru II. Wilhelm ’in Sultan II. Abdulhamit ’e ve İstanbul ’a hediyesidir.



İSTANBUL ’DAKİ TARİHİ CEŞMELERİ KİMLER YAPTIRMIŞTIR? - VİDEO İslam ve İhsan