İslamiyet, fert ve toplumun dunya ve ahiret mutluluğunu her şeyin uzerinde tutan bir dindir. Hazreti Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem ’in dunyevî ve uhrevî işleri duzenleyen hadisleri bu mutluluğu sağlayacak prensiplerle doluydu.Tevhid inancına dayalı yeni bir toplum inşÃ‚ etmekle vazifelendiren Hazreti Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem ’in her soz ve hareketinin topluma intikali bu bakımdan son derece onemliydi.

Ancak bu intikali sağlayan bazı etkenler vardır. Bunların başlıcalarını şoyle sıralayabiliriz:

1- HAZRETİ PEYGAMBER'İN TEŞVİKİHazreti Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem İslam mesajının herkes tarafından duyulmasını arzu ediyordu. Bu evrensel mesajın insanlığa ulaştırılması hususunda sahabelerini bilinclendirmiş, onları daima teşvik etmişti. Bu tavsiye doğrultusunda ustlendikleri sorumluluk bilinciyle İslam ’ı yaymak uzere onlar da tum dunyaya dağıldılar. Zira adalet arayan, hak ve hakikatten yoksun butun insanlığın buna şiddetle ihtiyacı vardı.

Hazreti Peygamber'in bu konudaki teşviklerini gosteren bazı hadisler bu hususu acıkca ortaya koymaktadır.

"Bir ayet bile olsa Ben ’den başkalarına tebliğ ediniz."[1]

"Burada bulunanlarınız, bulunmayanlarınıza, Ben ’den işittiklerini tebliğ etsin. Cunku olur ki burada bulunan kimse işittiğini kendisinden daha anlayışlı birisine ulaştırmış olur."[2]

2- SAHABENİN İLME DUŞKUNLUĞU VE HADİS OĞRENME AZMİSahabe Kur'an-ı Kerim'i daha iyi anlamak, kendilerini cahiliye bataklığından kurtaran İslam ’ı oğrenmek icin butun gucleriyle calışıyorlardı. Bunun icin de her turlu fedakÂrlığı yapmaktan cekinmiyorlardı.

Oyle ki sahabe Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem'den on ayet oğrendikleri zaman bunları iyice belleyip kendilerinde tatbik edinceye kadar diğerlerine gecmezlerdi. Onlar Kur'an-ı Kerim'i hem ilim olarak oğrenmişler hem de hayatlarında uygulamışlardı.

Sahabenin hadisi oğrenme ve başkalarına yayma hususundaki bu azim ve cabası, hadislerin topluma intikalinde cok buyuk rol oynamıştır.

3- HAZRETİ PEYGAMBER'İN AİLELERİPeygamber eşlerinin hadislerin topluma intikalinde katkısı buyuktur. Bilhassa aile ve evlilik hayatına dair bilgiler Hazreti Peygamber'in hanımlarından oğreniliyordu. Ozellikle Hazreti Aişe'nin bu konuda cok onemli hizmetleri vardır. O, bir cok sahabî ve tabiîye ilim oğretmiş, Hazreti Peygamber'den de bir cok hadis rivayet etmiştir. En cok hadis rivayet eden yedi sahabîden biridir.

4- HAZRETİ PEYGAMBER'İN ELCİLERİHazreti Peygamber yeni musluman olmuş kabilelere Kur'an-ı Kerimi ve İslam dininin esaslarını oğretmek icin, sahabeden bazılarını secerek gonderirdi. Bunlar gittikleri yerlerde gorevlerini yaparlarken Hazreti Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'in sozlerini, uygulamalarını ve hukumlerini halka ulaştırırlardı.

Hazreti Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem bu oğretmenlere bazı talimatlar verirdi. Mesela Ebu Musa el-Eş'arî ile Muaz b. Cebel'i Yemen taraflarına gonderirken "kolaylaştırın, gucleştirmeyin, mujdeleyin, nefret ettirmeyin, birbirinize uyun, muhalefet etmeyin."[3] şeklinde uyarıda bulunmuştur. Bu oğretmenler yoluyla da Hazreti Peygamber'in hadisleri topluma intikal etmiş oluyordu.

5- DIŞARIDAN GELEN ELCİLERMedine'ye, musluman olmak, musluman olduklarını bildirmek, İslam dininin esaslarını oğrenmek maksadıyla veya Hazreti Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'in cağrısına uyarak, ceşitli heyetler gelirdi. Bunlar Hazreti Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem ve sahabeyle goruşurler, onlardan bir şeyler oğrenirlerdi. Hazreti Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'den oğrendiklerini yurtlarına donunce başkalarına naklederlerdi. Hazreti Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem de kendisinden oğrendiklerini başkalarına tebliğ etmelerini onlara emrederdi.

[1] BuhÂrî, Enbiy 50. Ayrıca bk. Tirmizî, İlm 13

[2] Buharî, Hac, 132, Ebu DÂvud, Hac, 63

[3] Buhari, İlim, 11, Megazi, 60; Muslim, Cihad, 4
İslam ve İhsan