Mevlana Halid-i Bağdadi Hazretleri kimdir? Mevlana Halid-i Bağdadi nasıl ahlÂk ve yapıya sahipti? Mevlana Halid-i Bağdadi Hazretleri'nin ilim hayatı nasıldı? İlim cevresi tarafından 'Guneşler Guneşi' diye adlandırılan Mevlana Halid-i Bağdadi Hazretleri hakkında bilinmesi gerekenler...MevlÂn HÂlid Hazretleri (1779-1827), “Silsile-i Aliyye” denilen buyuk evliyÂullÂh halkasının bir tertibe gore otuzuncusudur.
İsmi, MevlÂn HÂlid-i BağdÂdî, lÂkabı ZiyÂuddîn ’dir. Ayrıca OsmÂnî olarak da anılmıştır. Asrının muceddidi olan bu buyuk Allah dostunun nesebi, baba tarafından Osman bin AffÂn -ra­dı­yal­l­hu anh- ’a, anne tarafından da Hazret-i Ali -ra­dı­yal­l­hu anh- ’a ulaşır. Bağdad ’ın kuzeyinde bulunan Zûr şehrinde doğmuştur.
BUTUN İLİM SAHALARINDA DERİNLEŞTİ MevlÂn HÂlid-i BağdÂdî Hazretleri, daha kucuk yaşlarda iken keskin zekÂsı, kuvvetli hÂfızası, sağlam irÂdesi ve calışkanlığı sebebiyle zamanının aklî ve naklî ilimlerinde gÂyet yuksek bir seviyeyi hÂiz oldu. Hemen hemen butun ilim sahalarında derinleşti.
Hangi ilimden ne sorulsa derhÂl cevabını verir, ondaki kıvrak zek ve sonsuz bilgi ummÂnı karşısında herkes hayrette kalırdı. O, zamanının pek cok buyuk Âliminden ilim oğrenmiş ve icÂzet almıştır. Boylece devrindeki ulemÂnın ve tasavvuf erbÂbının en ustunu olmuştur.
‘GUNEŞLERİN GUNEŞİ ’ DİYE ANILIRDI Omru zuhd ve takv ile gecen MevlÂn HÂlid-i BağdÂdî Hazretleri, Kur ’Ân-ı Kerîm ’in esrÂrına son derece vÂkıf idi. O, Âlimlerin Âlimiydi. “Şemsu ’ş-Şumûs”, yani “Guneşler Guneşi” diye anılırdı. RûhÂniyet dolunayının nurlarına bir şafaktı. Hakîkatin sırlarına, sırların da hakîkatine muttalî idi.
O, daha icÂzet almadan, talebe sıfatını hÂizken bile ilimde temÂyuz etmiş ve herkesin alÂkasını celbetmişti. Bu sırada kendisini ziyÂret eden SuleymÂniye mutasarrıfı Abdurrahman Paşa ’nın, onun ilim ve irfÂnına hayran kalarak:
“–SuleymÂniye medreselerinden hangisini arzu ederseniz oranın muderrisi olunuz.” tarzındaki teklifini, henuz icÂzet almamış bulunduğu icin, ilim an ’anesine hurmeten kabûl etmedi:
“–Bu hizmetin ehli değilim!..” dedi.
“İC DUNYAN İLE MEŞGUL OL!” HÂlid-i BağdÂdî Hazretleri, 1805 senesinde hacca gitti. Yolda Şam Âlimlerinden cok saygı gordu. Bu arada Mustafa Kurdî adında bir zÂttan KÂdirî icÂzeti aldı. Ancak o, tevÂzû ve mahviyet icinde bulunuyor ve kendisinin kemÂlÂt yolunda daha cok mesÂfe kat etmesi gerektiğine inanıyordu. Bunun icin Medîne-i Munevvere ’ye vardığında kÂmil bir velî bulup ona teslîm olarak mÂneviyatını ilerletmek arzusundaydı.
İşte o buyuk ilim deryÂsı, bu hÂlet-i rûhiye ile Medîne-i Munevvere ’ye vardı. Bir gun orada nur yuzlu bir zÂta rastladı. Yemenli olan bu Hak dostunun mÂnevî cÂzibesine kapılarak tıpkı cÂhil birinin Âlim bir zÂttan nasihat istemesi gibi, ondan oğut taleb etti. O zÂt da şoyle dedi:
“–Ey HÂlid! Mekke-i Mukerreme ’ye vardığında KÂbe ’de şÃ‚yet edebe mugÂyir bir şey gorursen, muhÂtabın hakkında hemen sû-i zanna kapılıp kendi kendine yanlış bir yorumda bulunma! Gozunu ve kalbini ayıp ve kusur aramaktan uzak tut! İc dunyan ile meşgul ol!”
İlk bakışta kapalı bir îkaz mÂhiyetinde gorunen bu ifÂde, gercekte, HÂlid-i BağdÂdî Hazretleri ile onu asıl mertebesine iletecek olan Pîr-i KÂmil arasındaki esrÂrengiz zuhûrÂta bir işÃ‚retti.
“SELİM BİR KALP BEYTULLAHTIR” Ancak Mekke-i Mukerreme ’ye gittiğinde oradaki mÂnevî feyzin heyecanı karşısında Âdeta bir gonul sarhoşluğu icinde bulunan HÂlid-i BağdÂdî Hazretleri, bu zÂtın nasihatini unutmuş olduğu hÂlde, bir cuma gunu, dağınık kıyafetli, garip gorunuşlu ve nur yuzlu bir dervişin KÂbe ’ye sırt cevirip kendisine nazar etmesi dikkatini cekti. İcinden:
«–Şu zÂt KÂbe-i Muazzama ’ya karşı lÂzım olan edebi gostermiyor. Arkasını KÂbe ’ye donmuş vaziyette oturuyor.» diye duşundu.
Bu esnÂda sadır sadıra bulunduğu o zÂt, HÂlid-i BağdÂdî ’ye:
“–Ey HÂlid! Bilmez misin ki mu ’mine hurmet, KÂbe ’ye hurmetten efdaldir. (Cunku kalp, nazargÂh-ı ilÂhîdir. Selîm bir kalp, beytullahtır.) Medîne ’deki o sÂlih zÂtın nasihatini ne cabuk unuttun!..” dedi.
Bu sozler uzerine MevlÂn HÂlid Hazretleri, bu zÂtın sıradan biri değil, buyuk velîlerden olduğunu idrÂk ederek ozur diledi ve hemen ellerine sarıldı:
“–Ey sÂlih zÂt! Ne olur bana himmet et, beni sÂlikliğe kabûl eyle!” diye ric etti.
O esrÂrengiz derviş, ufukların sırlı derinliklerine bakarak:
“–Senin futûhÂtın bu bolgede değil!” dedi. Sonra eliyle Hindistan yonunu işÃ‚ret ederek:
“–Sana oradan işÃ‚ret gelecek ve futûhÂtın orada olacak!..” buyurdu.
Yani mÂnevî terbiyesinin, Hindistan ’ın Delhi şehrinde bulunan Abdullah Dehlevî Hazretleri ’nin irşÃ‚dında kemÂle ereceğine işÃ‚ret etti.
HAZRETİN BEKLEDİĞİ İŞARET GELDİ Bu ifÂdeler, MevlÂn HÂlid Hazretleri ’ne derinden tesir etti. Hac vazifesini îfÂdan sonra memleketi SuleymÂniye ’ye dondu. Fakat gece gunduz Hindistan ’ı duşunuyordu. O, bu hÂlet-i rûhiye icinde mÂnevî ihtilÂclar yaşarken bir gun Abdullah Dehlevî Hazretleri ’nin talebelerinden bir zÂt cıkageldi. Ona Hindistan ’daki ustÂdından bahsedince MevlÂn HÂlid Hazretleri, bunun, beklediği işaret olduğuna iyice kanaat getirdi ve derhÂl yol hazırlıklarına başladı. Medreseyi ve talebelerini bıraktı.
Ancak kendisini cok seven talebeleri ve ahÂli, onu Hindistan ’a gondermek istemediler. Gideceği memleketin siyÂsî bakımdan son derece karanlık ve tehlikeli bir yer olduğunu, bu sebeple kendisinin hayÂtından endişe ettiklerini soylediler. Butun bunlara rağmen HÂlid-i BağdÂdî, tıpkı Mûs -aleyhisselÂm- ’ın ilÂhî bir emirle Hızır -aleyhisselÂm- ’ı arayıp bulmak ve ondan hikmet tahsil etmek yolunda gosterdiği azmi kendisine ornek alarak:
“Âb-ı hayat arıyorsan, karanlığa gitmelisin!” dedi ve Hindistan ’a gitmekten vazgecmedi.
PEYGAMBERLER GUNAH İŞLER Mİ? NihÂyet kısa zamanda hazırlıklarını tamamladı ve Dehlevî Hazretleri ’nin murîdi ile yola koyuldu. Yol uzerinde Tahran ’a uğradılar. Burada HÂlid-i BağdÂdî Hazretleri ’nin meşhur şiî Âlimi İsmail KÂşî ile cÂlib-i dikkat bir munÂzarası oldu. Şoyle ki:
HÂlid-i BağdÂdî Hazretleri, daha once şiî tefsirlerini okumuş, Âyetleri nasıl tahrif ettiklerini muşÃ‚hede etmişti. Bu gibilerin bilhassa HulefÂ-i RÂşidîn hakkındaki sû-i îtikadları kendisini cok uzuyordu. Bu sebeple İsmail KÂşî ’ye:
“–Peygamberler gunah işler mi?” diye sordu.
KÂşî de:
“–Hayır onlar mÂsumdur.” dedi.
HÂlid-i BağdÂdî Hazretleri:
“–CenÂb-ı Hak; «Allah seni affetti. Fakat doğru soyleyenler sana iyice belli olup, sen yalancıları bilinceye kadar onlara nicin izin verdin?» (et-Tevbe, 43) buyuruyor. Af, gunahta gecerlidir. Burada Allah affettiğini soyluyor. O hÂlde Peygamber gunah mı işlemiş oluyor?” diye sorunca KÂşî:
“–Hayır, bu Âyet-i kerîme Ebû Bekir ’i azarlamak icin nÂzil olmuştur.” dedi.
Bunun uzerine HÂlid-i BağdÂdî Hazretleri:
“–MÂdem bu Âyet-i kerîme Hazret-i Ebû Bekir hakkındadır, oyleyse Allah TeÂl Hazret-i Ebû Bekir ’i affettiğini beyan buyuruyor. Peki, siz niye affetmiyorsunuz?” dedi.
Bu nukte karşısında KÂşî, hicbir şey soyleyemeyip sustu; talebelerinin huzurunda mahcup ve rezil oldu. (İbrahim Fasîh, el-Mecdu ’t-TÂlid, s. 128)
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Osmanlı, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan