Osmanlı Devleti'nde Kurban merasimleri nasıl yapılırdı? Torenler hangi sarayda ifa edilir; padişahlar adına kac hayvan kesilir ve askerlere nasıl ikramiyeler verilirdi?
1. BAYRAMLAR

Osmanlı kultur hayatında onemli bir yeri olan bayramlar icin Saray ’da ve halk arasında ozel torenler tertiplenirdi. Saray ’da Padişah ile yapılan bayramlaşmaya Muayede Alayı ya da Resm-i Muayede adı verilirdi.

2. CULUSLERDEN SONRAKİ EN ONEMLİ TEBRİK

Osmanlı sarayında culus tebrikinden sonra en ehemmiyetli merasim Ramazan ve Kurban Bayramlarında yapılan tebriklerdi. Zira Bayram merasimleri, mahiyetine istinaden yapılmakla birlikte, Osmanlı hanedanının ihtişamını ortaya koyması acısından da cok onemliydi. Cunku İslam dunyasında iktidar sadece askeri gucle değil, saray ihtişamıyla ve zengin kamu torenleriyle de olculurdu. Osmanlı Devleti ’nde resmi duzeyde bayramlaşma bir merasim cercevesinde icra edilmiştir. Fatih Kanunnamesi ile soz konusu merasimin usul ve esasları belirlenmiş ve bu yondeki duzenleme cok az değişikliklerle uzun muddet devam etmiştir.



3. BAYRAM ALAYI

Osmanlı padişahlarının bayram namazlarını kılmak icin saraydan camiye gidiş ve donuşleri sırasında yapılan merasimdir. Padişahın namaza gidiş gelişini Paus Lucas eserinde şoyle dile getirir: “At uzerindeki hukumdarın ihtişamı ile hicbir şey mukayese edilmezdi. Bindiği ve yedekte goturduğu atları yeryuzunun en guzel atları idi. Atların koşumları altın, inci ve mucevherlere boğulmuştu. Uniformaların ceşitliliği ve debdebesi, atların guzelliği ve koşumlarının zenginliği ve subayların cokluğu icinde alay intizam ve hem kendisinden hem de seyreden halktan gelen dikkate şayan bir sessizlik icinde yol alıyordu. Gercekten de dunyanın en eğlenceli ve en meraklı gosterisi idi.

4. BAYRAM TEBRİK MERASİMLERİ

19 ’uncu yuzyılın ortalarına kadar Topkapı Sarayı ’nda, 1867 yılından itibaren (Sultan Abdulhamid doneminde Yıldız Sarayı ’nda yapılan iki bayram toreni haric) Dolmabahce Sarayı ’nın orta kısmındaki Buyuk Muayede Salonu ’nda yapıldı. Sultan II. Abdulhamid doneminde ve yirminci yuzyılın başlarında bayramlar daha sade bir bicimde kutlanmakla birlikte temel unsurlar devam etti.

5. BAYRAM NAMAZI

Bayram namazı icin gidilecek camiyi bayramdan once padişahın kendisi secer, bu, genellikle Ayasofya veya Sultan Ahmet camilerinden biri olurdu. Padişahların bayramın birinci gunu sabah namazını Hırka-i Saadet Dairesi ’nde kılmaları adet idi. Darussaade Ağası ile Silahdar Ağa ve sair Padişah yakınları bayramlaşmayı burada yaparlardı.

6. KURBANLIKLAR

Bir yabancı seyyahın kalemiyle Osmanlı payitahtındaki bir Kurban Bayramı şoyle anlatılır: “Tanzimat oncesinde sığır eti pek makbul olmadığından koyun eti tuketilirdi. 17 Kasım Cuma gunu Turklerin bayramı idi… Bayram uc gun devam etti. Bu bayramda pazara pek cok koyun getiriliyor. Herkes koyun yemek istiyor. Fakirlere de et dağıtıyorlar ve birbirlerine ikram ediyorlar. Bayramda cok neşeli oluyorlar... Hali vakti yerinde olanlar koyun kesip fakirlere dağıtıyor. Bu bir nevi sadaka oluyor. Turkler buna kurban diyorlar.”

7. PADİŞAH'IN KURBANLIK HAYVANLARI

Kurban Bayramı ’nda Padişah ’a mahsus hazırlanan koc, ozel kıyafetli vazifeliler tarafından beslenir ve taşınırdı. Kurban bayramlarında padişah icin 9 baş kurban kesilir, bunların ikisi arife gunu akşamı Topkapı Sarayı ’nda kesilip adandığı medreseye gonderilirdi. Diğer yedisi ise bayramın birinci gunu sabahı, Sultan'ın merasimden Saray ’a donuşunde binek taşı onunde arabadan inişlerinde merasim ile kesilirdi.



8. BAYRAM İKRAMİYESİ

Bayramdan once subaylara ve memurlara birer maaş ikramiye dağıtılırdı. Ancak devlet hazinesinin zor durumda olduğu donemlerde bazen bu ikramiye yarım maaşa duşurulmuş, bazen de hic verilmemiştir. Ayasofya, Sultanahmet, Suleymaniye, Fatih gibi buyuk camilerin ulemaya kurk bahası veya iftariye adı altında hediyeler dağıtılırdı. Cezasının ucte ikisini cekmiş mahkûmların bir kısmı, Bayram vesilesiyle, affedilirdi.

9. BAYRAMLARDA ASKER VE ZAPTİYELER

Bayramlarda askere şeker, kuzu eti, helva ve salata verilirdi. Zaptiyeye ise birer adet fes ve puskul verilir veya bedeli odenirdi. Bayramın birinci gunu, hapishanelerdeki mahkûmlara da helva dağıtılırdı.



10. BAYRAM VE TATİL

Bayram gunleri, Devlet-i Aliyye-i Osmaniye ’de tatil gunleri olarak ilan edilmiştir. Ancak devletin zor durumda olduğu zamanlarda Bayram tatilleri kısa tutuldu. Orneğin 1919 yılı Kurban Bayramı ’nda, ulkenin icinde bulunduğu durum nedeniyle bayramın ucuncu ve dorduncu gunlerinde devlet daireleri acılmış ve butun memurlar işlerinin başında mesaiye devam etmişlerdir.
İslam ve İhsan