Hilim (hilm) ne demek? Peygamberimizin hilmi ile ilgili ornekler nelerdir? Musamaha ve hilim (hilm) ile ilgili ornekler.Hilim, kendi şahsına karşı hat işleyen kimseler icin bile kalbinde bir soğukluk beslememek, sabır ve tahammul sÂhibi olmaktır.
HİLİM (HİLM) NEDİR? Allah TeÂl ’nın sevdiği husûsiyetlerden biri olan hilim (yumuşak huyluluk), gazap sıfatının zıddıdır. Hilmin zıddı olan sertlik ve katılık, insanları inciten, korkup nefret etmelerine ve dağılıp gitmelerine yol acan kotu bir huydur. Bu sebeple hilim, peygamberlerin sıfatlarından biridir. Halîm, yÂni yumuşak huylu olmayan bir kimse peygamberlik gibi muhim bir vazîfeyi îf edemez. Nitekim bu husûsu kitaplarından oğrenen bÂzı yahûdî Âlimler, Efendimiz ’in hilim sıfatını tecrube etmişler, O ’ndaki engin hilim okyanusunu gorunce de îmÂna gelmişlerdir. Allah TeÂl buyurur:
“(Rasûlum!) O vakit, Allah ’tan bir rahmet ile onlara yumuşak davrandın! ŞÃ‚yet Sen kaba ve katı yurekli olsaydın, hic şuphesiz, etrafından dağılıp giderlerdi. Şu hÂlde onları affet; bağışlanmaları icin du et; (yapacağın bir) iş hakkında onlarla istişÃ‚re et! Kararını verdiğin zaman da artık AllÂh ’a tevekkul et! Muhakkak ki AllÂh, kendisine tevekkul edenleri sever.” (Âl-i İmrÂn, 159)
İslÂm, ifrat ve tefrite duşmeden îtidÂle dayalı bir uslûp gozetmeyi, bilhassa insan eğitimi ve tebliğ gibi hizmetlerde aslî bir dustur olarak kabûl etmiştir. Bu dustur da hic şuphesiz, “hilim” ile gercekleşebilir.
CenÂb-ı Hak, “el-Halîm”, yÂni hilm sÂhibi olduğunu bildirir. İnsan neslinin en mulÂyimi olan Allah Rasûlu ’nun[1] butun meclisleri de; hilim, ilim, hayÂ, sabır, tevekkul ve emÂnet gibi fazîletlerin cÂrî ve hÂkim olduğu bir mahal idi.
Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, hilm ve musÂmaha uslûbunun, hayÂtın her safhasında yaşanmasını arzu ederdi. Nitekim bu guzel ahlÂkın ticÂret hayÂtında da yaşanmasının fazîletine dÂir şoyle buyurmuştur:
“Satışta, alışta ve borcunu istemekte kolaylık gosteren kimseye, Allah TeÂl rahmet etsin.” (BuhÂrî, Buyû‘, 16; İbn-i MÂce, TicÂrÂt, 28)
Yine RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurmuştur:
“İnsanlara borc para veren bir adam vardı. Hizmetcisine şoyle derdi:
«–Darda kalmış bir fakire vardığında onu affediver; umulur ki AllÂh da bizim gunahlarımızı affeder.»
NihÂyet o kişi AllÂh ’a kavuştu ve Allah TeÂl onu affetti.” (BuhÂrî, EnbiyÂ, 54; Muslim, MusÂkÂt, 31; BuhÂrî, Buyû‘ 18)
Diğer bir hadîs-i şerîfte de şoyle buyrulur:
“Sıkıntıda olanlara ve borclulara vÂde veren (veya alacağından vazgecen) kişiyi, Allah TeÂlÂ, hicbir golgenin olmadığı gunde kendi golgesinde golgelendirir (onu korur).” (Muslim, Zuhd, 74)
Fakat borc verenlerin bu fazîletli hÂline mukÂbil, borc alanların da bu musÂmahakÂr davranışı istismÂr etmemesi îcÂb eder. Zîr borc husûsu o kadar muhimdir ki, Allah Rasûlu, namazı kılınmak uzere bir cenÂze getirildiği zaman ilk olarak; “Borcu var mıydı?” diye sorardı. Varsa borcunu odettirir, sonra namazını kılar, şÃ‚yet borcu odenmez ise namazını kılmaz idi.
Diğer taraftan, Peygamber Efendimiz -aleyhissalÂtu vesselÂm-, yeni musluman olan, dini yeterince oğrenme fırsatı bulamayan kimselere karşı da dÂim musÂmahalı davranmıştır. Bu bakımdan hilim ve musÂmaha, nebevî ahlÂk ile ahlÂklanmış olan evliyÂullÂhın ve sÂlih mu ’minlerin en muhim vasıflarındandır.
ALLAH ’IN SEVDİĞİ İKİ OZELLİK RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, Abdulkaysoğulları ’ndan Eşecc ’e:
“Sende AllÂh ’ın sevdiği iki husûsiyet vardır: Hilim (yumuşak huyluluk) ve teennî (ihtiyatkÂrlık.)” buyurmuştur. (Muslim, ÎmÂn, 25, 26)
LokmÂn Hakîm şoyle der:
“EvlÂdım! Uc şey, uc şeyle bilinir: Hilim, gazap Ânında; şecaat, harp meydanında; kardeşlik ise, ihtiyac Ânında.”
Butun hasletler gibi hilim ve musÂmahanın da bir olcusu vardır. Yumuşak huylu olmak icin zulme boyun eğmek veya ilÂhî kanunların ihlÂline musÂmaha ile yaklaşmak asl doğru bir tavır değildir. Hilm-i himÂrî (merkep uysallığı) denilen boylesi bir davranış, kotu kimselerin kotuluk yapma arzusunu ve cesÂretini artıracağından, son derece yanlış bir tavırdır.
MUSAMAHA VE HİLİM (HİLM) ORNEKLERİ İnsanların hayırlıları Ebû Saîd el-Hudrî -radıyallÂhu anh- anlatıyor:
Bir bedevî, RasûlullÂh -aleyhissalÂtu vesselÂm- ’a gelerek alacağını istedi ve bunu yaparken sert davrandı. HattÂ:
“–Borcunu odeyinceye kadar Sen ’i rahat bırakmayacağım.” dedi. AshÂb-ı kirÂm, bedevîyi azarlayıp:
“–Yazıklar olsun sana! Sen kiminle konuştuğunun farkında mısın!” dediler. Adam:
“–Ben hakkımı talep ediyorum.” dedi. Efendimiz -aleyhissalÂtu vesselÂm-, ashÂbına:
“–Sizler nicin hak sÂhibinden yana değilsiniz?” buyurdu ve Havle bint-i Kays -radıyallÂhu anhÂ- ’ya adam gondererek:
“–Sende kuru hurma varsa borcumu odeyiver. Hurmamız gelince borcumuzu sana oderiz.” dedi. Havle:
“–Hay hay! Babam Sana kurban olsun ey AllÂh ’ın Rasûlu!” dedi.
Kadın, RasûlullÂh ’a borc verdi, O da bedevîye olan borcunu odedi ve bir de yemek ikrÂm etti. Bedevî:
“–Borcunu guzelce odedin. AllÂh da Sana mukÂfÂtını tam olarak versin!” diye memnûniyetini ifÂde etti. Efendimiz -aleyhissalÂtu vesselÂm-:
“–İşte bunlar (borcunu hakkıyla odeyenler), insanların hayırlılarıdır. İcindeki zayıfların, incitilmeden haklarını alamadıkları bir cemiyet, iflÂh olmaz.” buyurdu. (İbn-i MÂce, SadakÂt, 17)
Gorulduğu uzere, Efendimiz -aleyhissalÂtu vesselÂm- ’ın hayÂtı, insanoğlunun başına gelebilecek hemen hemen her hÂdise icin ornek alınabilecek davranış guzellikleriyle doludur. Yeter ki, O ’nu yakından tanıyıp, Sunnet-i Seniyyesi muhtezÂsınca yaşama gayreti icinde olalım…
Musamaha ve hilim (hilm) orneği Cubeyr bin Mut ’im -radıyallÂhu anh- şoyle anlatır:
Huneyn Gazvesi ’nden donuşte Peygamber -aleyhissalÂtu vesselÂm- ile birlikte yururken, bedevî Araplar ganimetin taksîmini ısrarla istemeye başladılar. Neticede Allah Rasûlu ’nu Semure ağacının altında durdurdular. Cubbesi ağaca takılıp kaldı. RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- devesini durdurup:
“–Cubbemi verin bana! ŞÃ‚yet şu gorduğunuz ağaclar kadar hayvanım olsaydı, onların tamamını size paylaştırırdım. Siz de benim cimri, yalancı ve korkak biri olmadığımı gorurdunuz!” buyurdu. (BuhÂrî, CihÂd 24, Humus 19)
Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, yeni Musluman olmuş ve bu dînin zarÂfet ve inceliklerini henuz rûhuna sindirememiş olanlara bile hilim ve musÂmaha ile muÂmele etmiştir.
Peygamberimizin hilmi ile ilgili ornekler Enes -radıyallÂhu anh- şoyle der:
“Ben RasûlullÂh ’ın ellerinden daha yumuşak olan ne bir atlasa ne de bir ipeğe dokundum. Allah Rasûlu ’nun kokusundan daha hoş bir rÂyiha da koklamadım. Efendimiz ’e tam on yıl hizmet ettim. Bana bir defa bile «Uf!» demedi. Yaptığım bir şey sebebiyle; «Nicin boyle yaptın?» demediği gibi, yapmadığım bir iş sebebiyle de bir kez bile; «Şoyle yapsan olmaz mıydı?» demedi. (BuhÂrî, Savm 53, MenÂkıb 23; Muslim, FedÂil 82)
İşte Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, kendisine on yaşında emÂnet edilen Hazret-i Enes ’i, hÂl ve davranışlarıyla boyle terbiye ediyordu. Tasavvuftaki terbiye metodu da bu şekildedir. İnsan, şahsiyet ve karaktere hayranlık duyar ve hayran olduğu kimseyi taklîd eder. Cunku “taklid meyli”, insanoğlunun yaratılışındaki en koklu temÂyullerden biridir. Bu yuzden insan, musbette de menfîde de maddî ve mÂnevî tekÂmulunu hep hayran olup taklîd ettiği kimselerin tesiri altında gercekleştirir.
MuÂviye bin Hakem -radıyallÂhu anh- şoyle anlatır:
RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in arkasında namaz kılarken cemaatten biri aksırdı. Ben de hemen “yerhamukellÂh” dedim. Cemaat bana dik dik bakmaya başladı. Bunun uzerine:
“–Vay başıma gelenler! YÂhu bana niye oyle bakıyorsunuz?” dedim. Bu sefer ellerini dizlerine vurmaya başladılar. Onların beni susturmaya calıştıklarını anlayınca kızdım; ama yine de sustum.[2]
Anam-babam Rasûl-i Ekrem ’e fed olsun. Ne O ’ndan once ne de O ’ndan sonra kendisinden daha guzel bir muallim gormedim. VallÂhi beni ne azarladı ne de dovdu. Namazı kıldırıp bitirince yumuşak bir lisanla bana:
“–Bu ibÂdetin adı namazdır. Namaz kılarken duny kelÂmı konuşulmaz. Cunku namaz; tesbîh, tekbîr ve Kur ’Ân okumaktan ibÂrettir.” buyurdu. Yahut buna benzer ifÂdeler kullandı. Ben de:
“–YÂ RasûlÂllah! Ben yeni Musluman oldum…” dedim… (Muslim, MesÂcid, 33)
Peygamberlik alÂmetlerinden iki tanesi Yahûdî Âlimlerinden Zeyd bin Sa ’ne, bekledikleri son peygambere dÂir Tevrat ’ta yazılı husûsiyetlerin, Rasûl-i Ekrem Efendimiz ’de bulunup bulunmadığını araştırıyordu. Bir gun, Hazret-i Peygamber ’i, yanında Hazret-i Ali olduğu hÂlde evinden cıkarken gordu ve peşine takıldı. O sırada bedevî giyimli bir adam RasûlullÂh ’a yaklaşarak:
“–Y RasûlÂllah! Ben falan kabîle halkına, şÃ‚yet musluman olurlarsa, kendilerine Allah TeÂl ’nın bol rızık vereceğini soylemiştim. Onlar da musluman oldular. Fakat ne yazık ki kabîlelerinde kıtlık başgosterdi. İnsanlar cok zor durumda. DunyÂlık umîdiyle musluman olan bu adamların, umduklarını bulamayınca tekrar eski dinlerine donmelerinden korkuyorum. ŞÃ‚yet onlara yardım etmek icin bir şeyler gondermek istersen, ben goturebilirim.” dedi.
Bu konuşmayı dinleyen Zeyd bin Sa ’ne, Allah Rasûlu ’nu denemek icin uygun bir fırsat yakaladığını duşunerek soze girdi:
“–Y Muhammed! ŞÃ‚yet o adamlara yardım etmeyi duşunuyorsan, yapacağımız bir mukÂvele ile Sana borc verebilirim.” dedi.
Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- de, ondan seksen dinar borc aldı, goturmesi icin o sahÂbîye verdi ve:
“–Onların yanına cabucak git ve imdatlarına yetiş!” buyurdu.
Bir başka gun Fahr-i KÂinat Efendimiz, yanında Hazret-i Ebûbekir, Hazret-i Omer ve bÂzı sahÂbîlerle Cennetu ’l-Bakî[3] Mezarlığı ’na bir cenÂze goturuyorlardı. Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, cenÂze namazını kıldırdıktan sonra Zeyd O ’na yaklaştı ve mubÂrek sırtındaki cubbesini var gucuyle cekti. Onun neden boyle yaptığını henuz anlayamayan Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, bir yere duşen cubbeye, bir Zeyd ’in asık suratına hayretle bakarken, Zeyd, onceden tasarladığı şekilde konuşmaya başladı:
“–Borcunu odemeyecek misin y Muhammed? Siz Abdulmuttaliboğulları zÂten borclarınızı hep geciktirirsiniz!” dedi.
HÂlbuki RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in Zeyd ’den aldığı borcun vÂdesi henuz dolmamıştı.
HÂdiseyi anlatan Zeyd diyor ki:
Bu sırada donup Omer ’e baktım. Ofkesinden sadrının koruk gibi kabarıp indiğini gorunce yureğim ağzıma geldi. Omer yuzume sertce bakarak:
“–Ey AllÂh ’ın duşmanı! Sen bu sozleri RasûlullÂh ’a mı soyluyorsun? O ’na hem saygısız davranıyor, hem de edepsizce konuşuyorsun ha! O ’nu peygamber olarak gonderene yemin ederim ki, şÃ‚yet RasûlullÂh sana borclu olmasaydı, kelleni ucururdum!..” diye haykırdı.
Bir yahûdînin, AllÂh ’ın Rasûlu ’ne hakÂret etmesine dayanamayan Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh- ’ın nasıl gazaplandığını goren Efendimiz, ona gulumseyerek:
“–SÂkin ol ey Omer! Şu anda hem ben, hem de bu şahıs, senden daha farklı bir davranış beklemekteyiz. Sen bana, borcumu guzel bir şekilde odememi, ona da alacağını daha uygun bir dille istemesini tavsiye etmeliydin. Gerci borcun vÂdesinin dolmasına daha uc gun var ama, haydi sen kalk, ona borcumu ode! Kendisini korkuttuğun icin de bir miktar fazla ver!” buyurdu.
Zeyd, alacağını fazlasıyla tahsîl ettikten sonra, Hazret-i Omer ’e şu îtirafta bulundu:
“–Bak y Omer! RasûlullÂh ’ın yuzune her baktığımda, peygamberlik alÂmetlerinin tamamını O ’nda goruyordum. Fakat O ’nda bulunması gereken iki husûsiyete sÂhip olup olmadığını bugune kadar anlayamamıştım. Acab kendisine karşı kaba-saba davrananları affediyor mu? Kendisine yapılan kabalıklar arttıkca O ’nun hilmi ve musÂmahası da o nisbette artıyor mu? İşte ben bugun O ’nu denedim ve kendisinin beklenen peygamber olduğuna iyice kanaat getirdim. AllÂh ’ı Rab, İslÂm ’ı dîn, Muhammed -aleyhissalÂtu vesselÂm- ’ı da peygamber olarak kabûl ettiğime, malımın yarısını da ummet-i Muhammed ’e sadaka olarak bağışladığıma şÃ‚hid ol!”
Zeyd ’in Musluman olmasına son derece sevinen Omer -radıyallÂhu anh-, onu şoyle îkÂz etti:
“–Malını butun Muslumanlara yetiremezsin. BÂri bÂzılarına bağışladığını soyle.” dedi.
Zeyd:
“–Haklısın, malımın yarısını bÂzı Muslumanlara bağışlıyorum.” diyerek sozunu duzeltti. (HÂkim, III, 700/6547)
Peygamberimizin hilim ve musamahası Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, hilim, musÂmaha ve sabır gibi guzel hasletlerle insanları yuksek karakter ve şahsiyetine meftûn etmiş ve Allah TeÂl ’nın lûtfu ile İslÂm ’ı kısa surede butun Arap Yarımadası ’na yaymıştır.
AbdullÂh bin Cahş -radıyallÂhu anh- ’ın Batn-ı Nahle Seferi ’nde aldığı esirler arasında, Hakem bin KeysÂn da vardı. Fahr-i Âlem Efendimiz, Hakem ’i İslÂm ’a dÂvet etti. İslÂm ’ı butun tafsîlÂtıyla uzun uzadıya anlattı. Şuphelerini yok etmek icin defÂlarca tekrar etti. Allah Rasûlu ’nun bu kadar gayret sarf etmesine rağmen Hakem ’in hÂl musluman olmamasına ofkelenen Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh-:
“–YÂ RasûlÂllah! Bununla ne diye konuşup durursun. VallÂhi o hicbir zaman musluman olmaz! MusÂade et, boynunu vurayım da varacağı yere, yÂni cehenneme bir an once varsın!” dediyse de Peygamber Efendimiz, Hakem ’e İslÂm ’ı anlatmaya devÂm etti. Hakem dikkatini toplayarak:
“–İslÂm nedir?” diye sordu. Rasûl-i Ekrem Efendimiz:
“–AllÂh ’a hicbir şeyi ortak koşmaksızın kulluk etmen ve Muhammed ’in de O ’nun kulu ve Rasûlu olduğuna şehÂdet getirmendir!” buyurdu.
Hakem:
“–Musluman oldum.” dedi.
Bunun uzerine Peygamber Efendimiz ashÂbına donerek:
“–Eğer ben, biraz once size uysaydım, o şimdi cehenneme gitmiş olacaktı!” buyurdu.
Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh- der ki:
“Hakem ’in Musluman olduğunu gorunce, sanki butun gecmiş ve gelecek şeyler beni sıktı! Kendi kendime; «Peygamber -aleyhissalÂtu vesselÂm- benden daha iyi bilirken, ben nasıl O ’na karşı bir şey istemeye kalkarım?!» dedim. Sonra da; «Benim maksadım ancak AllÂh ve Rasûlu ’nun rızÂsını kazanmaktı.» diyerek kendimi tesellî ettim. Hakem, musluman oldu. VallÂhi guzel de bir musluman oldu. AllÂh yolunda cihÂd etti ve Bi ’r-i Maûne ’de şehîd edildi.” (İbn-i Sa ’d, IV, 137-138; VÂkıdî, I, 15-16)
Kolaylık gosterin Ebû Hureyre -radıyallÂhu anh- şoyle bir hÂdise nakleder:
Bedevînin biri, Mescid-i Nebevî ’de kucuk abdestini bozmuştu. SahÂbîler hemen onu azarlamaya başladılar. Bunun uzerine Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“–Adamı kendi hÂline bırakın. Abdest bozduğu yere bir kova su dokun. Siz kolaylık gostermek icin gonderildiniz, zorluk cıkarmak icin değil.” buyurdu. (BuhÂrî, Vudû ’ 58, Edeb 80)
Hilim ve musÂmaha orneği Enes -radıyallÂhu anh- şoyle der:
RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ile birlikte yuruyordum. Uzerinde Necran kumaşından yapılmış, kenarları sert ve kalın bir hırka vardı. Bir bedevî, Rasûl-i Ekrem ’e yetişerek hırkasını sertce cekti. Bedevînin bu hareketinden dolayı hırkanın kenarı Efendimiz ’in boynunda iz bırakmıştı. Daha sonra bedevî:
“–Ey Muhammed! Elinde bulunan AllÂh ’a Âit mallardan bana da verilmesini emret.” dedi.
Fahr-i KÂinÂt Efendimiz, bedevîye donup tebessum etti. Sonra da ona bir şeyler verilmesini emretti. (BuhÂrî, Humus 19, LibÂs 18, Edeb 68; Muslim, ZekÂt 128)
Ne muazzam bir hilim ve musÂmaha numûnesi!..
Gunahı terk ettiğinde Ebu ’d-Derd Hazretleri bir gun şehri dolaşırken, halkın, bir gunahkÂra ağır sozlerle hakÂret ettiklerine şÃ‚hid oldu. Onlara sordu:
“–Siz kuyuya duşmuş bir adam gorseniz, onu oradan cıkarmaz mısınız?”
Oradakiler:
“–Evet, cıkarırız!” dediler. Bunun uzerine Ebu ’d-Derd Hazretleri:
“–O hÂlde kardeşinize ağır sozler soylemeyin, size Âfiyet veren AllÂh ’a hamd edin!” dedi.
Bunun uzerine onlar:
“–Siz bu gunahkÂra kızmıyor musunuz?” dediler.
RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in terbiyesinde yetişmiş bulunan guzîde sahÂbî, bu suÂle şoyle cevap verdi:
“–Ben onun kendisine ve şahsiyetine değil gunÂhına kızıyorum, gunÂhı terk ettiğinde, o yine benim din kardeşimdir.” (AbdurrazzÂk, XI, 180; Ebû Nuaym, Hilye, I, 225)
Hilm ve musÂmaha uslûbu Rasûl-i Ekrem -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- zamanında AbdullÂh adında biri vardı. “HimÂr” lÂkabıyla anılan bu zÂt, yaptığı şakalarla Hazret-i Peygamber ’i guldururdu. İcki icmesi sebebiyle de Rasûl-i Ekrem, onu zaman zaman cezÂlandırırdı…
Bir gun yine boyle bir cez faslı bitip AbdullÂh da gittikten sonra, oradakilerden biri, “AllÂh ’ım, ona lÂnet et!” diye beddu etti. Bunun uzerine Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“–Boyle demeyiniz, kardeşinizin aleyhinde şeytana yardım etmeyiniz. VallÂhi ben onun, AllÂh ’ı ve Rasûlu ’nu sevdiğini biliyorum. Ona beddu edeceğinize; «AllÂh ’ım! Onu bağışla. AllÂh ’ım! Ona merhamet et!» diye du ediniz.” buyurdu. (BuhÂrî, Hudûd, 4, 5; Ebû DÂvûd, Hudûd, 35)
İşte bu manzara da, Allah Rasûlu ’nun ummetine olan şefkat, merhamet ve muhabbetinden kaynaklanan hilm ve musÂmaha uslûbunun bÂriz bir tezÂhurudur.
HÂlık ’ın nazarıyla mahlûkÂta bakış Rebî bin Haysem Hazretleri bir gun namaz kılarken, gozunun onunde yirmi bin dirhem kıymetindeki atı calındı. Fakat o, hırsızın peşine duşmek yerine huzurla ed ettiği namazına devÂm etmeyi tercih etti.
Onun bu buyuk kaybını duyan dostları koşarak kendisini tesellî etmeye geldiler. Hazret, dostlarına:
“–O adam atımı cozerken kendisini gordum. LÂkin ben o vakit daha muhim ve cok sevdiğim bir işle meşguldum. Onun icin hırsızı kovalamadım.” dedi.
Bunun uzerine dostları, hırsıza beddu etmeye başladılar. Hazret onları susturarak:
“–SÂkin olun, bana zulmeden falan yok! O adam kendi nefsine zulmetti. Zavallının kendine yaptığı yetmiyormuş gibi, bir de biz ona zulmetmeyelim!” dedi. (Bkz. BabanzÂde Ahmed Naîm, İslÂm AhlÂkının Esasları, s. 85-86)
İşte, merhamet ve şefkatin zirvesinde yaşanan eşsiz bir numûne… Hak dostlarının sÂhip olduğu mustesn bir hÂl, yÂni HÂlık ’ın nazarıyla mahlûkÂta bakış tarzı…
İmÂm Şabî ’nin fazileti TÂbiînin buyuklerinden İmÂm Şa ’bî ’nin, kendisine hakÂret eden fÂsık bir şahsa:
“–Dediklerin doğru ise, AllÂh beni affetsin! Eğer yalancı isen, AllÂh seni affetsin!” şeklindeki cevÂbı, ne buyuk bir fazîletin yansımasıdır.
HİLM VE MUSAMAHA SAHİBİ OLMAK VelhÂsıl, merhamet, şefkat ve muhabbet gibi guzel hasletlerin netîcesi olan hilim ve musÂmaha, insanlarla muÂşerette muhim esaslardandır. CenÂb-ı Hakk ’ın emr-i ilÂhîsi ve Peygamber Efendimiz ’in tabiat-ı asliyesidir. Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurmuştur:
“Rıfktan (yumuşak huyluluktan, mulÂyimlikten) nasîbi olana, hayırdan da nasip verilmiştir. Rıfktan nasîbi olmayan da hayırdan mahrum kılınmıştır.” (Tirmizî, Birr, 67/2013)
Dipnotlar:
[1] Bkz. Muslim, Hac, 137. [2] Namazda ibÂdet dışı bir fiilde bulunmak, elbette namazın rûhuna zıt bir keyfiyettir. LÂkin bu misaldeki kızan ve kendisine kızılan sahÂbîlerin namazda sergiledikleri bu tavırlarını da mÂzur gormek îcÂb etmektedir. Zîr o zamanlar toplum henuz yeni musluman olduğu icin, insanlar ibÂdet ve ÂdÂbını yeni oğreniyorlardı. [3] Cennetu ’l-Bakî: Peygamber Efendimiz ’in mescidine yuz metre mesÂfede bulunan meşhur Medîne kabristanı.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Faziletler Medeniyeti 1, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan