Hazret-i Yusuf ’un- aleyhisselÂm- bulunduğu makam ve mevki itibariyle, kendisini kuyuya atan kardeşlerine af ve merhamet sergilemesi bizler icin “affede affede affolunma!” dusturunun muşahhas bir orneğidir.
“(Kardeşleri):

«–Yoksa sen, gercekten Yûsuf musun?» dediler.

O da:

«–(Evet) ben Yûsuf ’um, bu da kardeşim!.. AllÂh bize lutuflarda bulundu. Cunku kim AllÂh ’tan korkar ve (belÂlara katlanıp) sabrederse, şuphesiz AllÂh guzel davrananların mukÂfÂtını zÂyî etmez!» dedi.

(Kardeşleri) dediler ki:

«AllÂh ’a and olsun ki, hakîkaten AllÂh Sen ’i bize ustun kılmıştır. Gercekten biz ise (size yaptıklarımızda) hat etmişiz.»

(Yûsuf) dedi ki:

«–Bugun size hic başa kakma ve ayıplama yok; AllÂh sizi affetsin! O, merhametlilerin en merhametlisidir.” (Yûsuf, 90-92)

Bu Âyet-i kerîmeler, aynı zamanda terbiye metodlarının en guzellerinden birine işÃ‚ret etmektedir ki, o da, kotuluğe karşı iyilikle mukÂbele etmektir. Zîr boylesine bir Âlicenaplık karşısında ekseriyetle duşman olanın duşmanlığı son bulur; ne dost ne de duşman olan ortadaki kimse dostluğa meyleder; dost olanın ise muhabbeti artıp daha da yakın bir hÂle gelir.

Âyet-i kerîmede ne guzel buyrulur:

“İyilikle kotuluk bir olmaz. Sen (kotuluğu) en guzel bir şekilde (iyilikle) onle! O zaman seninle arasında duşmanlık bulunan kimse, bir de bakarsın ki, candan (samîm&#238 bir dost olmuş!” (Fussilet, 34)

Bu hususta AllÂh Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’den ibretli bir misÂl arz edelim:

Ebû SufyÂn, nubuvvetten evvel Peygamberimiz ’in dostu idi. Nubuvvetten sonra ise, duşman kesilerek O ’na hicviyeler yazdı. Peygamber şÃ‚iri Hassan bin SÂbit -radıyallÂhu anh- da, bu hicviyelere cevap verirdi. Sonradan Ebû SufyÂn, bu yaptıklarına pişmÂn oldu. Medîne-i Munevvere ’ye doğru yola cıktı. Yolda AllÂh Rasûlu ’ne rast geldi. Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, Ebû SufyÂn ’ın yuzune bakmadı. Ebû SufyÂn, cok muteessir oldu. Hazret-i Ali -radıyallÂhu anh- ’ın oğrettiği: “AllÂh ’a and olsun ki, hakîkaten AllÂh Sen ’i bize ustun kılmıştır. Gercekten biz ise (size yaptıklarımızda) hatÂya duşmuşuz.” Âyeti ile ozur diledi.

Merhamet ve şefkat ummÂnı olan AllÂh Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- de Yûsuf Sûresi ’nden:

“Bugun size karşı hicbir başa kakma ve ayıplama yoktur. AllÂh sizi bağışlasın! O merhametlilerin en merhametlisidir.” meÂlindeki Âyet-i kerîmeyi okuyarak, onun ve diğerlerinin eski ayıplarını affetti.

Ebû SufyÂn, Musluman olduktan sonra utancından başını kaldırıp Fahr-i KÂinÂt Efendimiz ’in yuzune bakamazdı. (VÂkıdî, MeğÂzî, II, 810-811; İbn-i HişÃ‚m, Sîret, IV, 20-24; İbn-i Abdilber, el-İstiÂb, IV, 1674)

"BUGUN SİZE AYIPLAMA YOKTUR!"

Âlemlere rahmet olarak gonderilen Rasûl-i Ekrem Efendimiz, Mekke ’yi fethedip KÂbe ’ye girince o sırada Kureyşliler Mescid-i HarÂm ’a dolmuşlar, KÂbe ’nin cevresinde oturmuşlardı. Efendimiz ’in ne yapacağını merakla bekliyorlardı.

AllÂh Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:

“–Ey Kureyş cemaati! Ey Mekkeliler! Ne dersiniz? Şimdi, hakkınızda benim ne yapacağımı sanırsınız?” diye sordu.

Kureyşliler:

“–Biz, Sen ’in hayır ve iyilik yapacağını duşunur ve «Sen hayır yapacaksın!» deriz. Sen, kerem ve iyilik sÂhibi bir kardeş; kerem ve iyilik sÂhibi bir kardeşoğlusun! Guc ve kudrete kavuştun, bizlere iyi davran!” dediler.

Bunun uzerine Peygamber Efendimiz -aleyhissalÂtu vesselÂm-:

“–Benim hÂlimle sizin hÂliniz, Yûsuf -aleyhisselÂm- ile kardeşlerinin durumu gibi olacaktır. Yûsuf ’un kardeşlerine dediği gibi, ben de: «Bugun size hicbir başa kakma ve ayıplama yoktur! AllÂh sizi bağışlasın! Cunku O merhamet edenlerin en merhametlisidir!» (Yûsuf, 92) diyorum. Gidiniz, sizler, ÂzÂd ve serbestsiniz!” buyurdu.

Yuce AllÂh o Kureyş muşriklerini eline duşurmuş, kendisine boyun eğdirmiş, yıllarca mu ’minlere cektirdikleri eziyetlerin intikÂmını alabilecek kudret bahşetmiş iken O Rahmet Peygamberi onları bu şekilde affetmiş ve serbest bırakmıştır. Bunun icindir ki Mekkelilere «TulekÂ: ÂzÂd edilmişler» ismi verilmiştir. (İbn-i HişÃ‚m, Sîret, IV, 32; VÂkıdî, MegÂzî, II, 835; İbn-i Sa ’d, TabakÂt, II, 142-143)

Bu hÂl, aynı zamanda CenÂb-ı Hakk ’ın settÂru ’l-uyûb, yÂni ayıpları ortuculuk ve kusurları affedicilik sıfatının kulundaki kÂmil bir tecellîsidir.

ŞÃ‚ir Ziy Paşa, Yûsuf -aleyhisselÂm- ile kardeşleri arasındaki bu hÂdiseyi şu şekilde mısrÂlara dokmuştur:

ZÂlimlere birgun dedirir kudret-i MevlÂ:

TallÂhi lekad ÂserakellÂhu aleyn [1]

"SİZİN SAYENİZDE ŞEREF KAZANDIM"

Yûsuf -aleyhisselÂm- kardeşlerine sabah-akşam ziyÂfet veriyordu. Kardeşleri ise daha once O ’na yaptıklarını hatırlayarak onun bu izzet u ikrÂmı karşısında son derece mahcûb oluyorlardı. Hazret-i Yûsuf ’a bir adam gondererek dediler ki:

“–Sen, bizi sabah-akşam ziyÂfete dÂvet ediyorsun! Fakat biz, sana karşı yaptıklarımızdan dolayı Sen ’den utanıyoruz!”

Yûsuf -aleyhisselÂm- da onlara şoyle cevap verdi:

“–Mısırlılar, şimdiye kadar bana hep ilk gordukleri gozlerle bakıyorlar ve «–Yirmi dirheme satılmış bir koleyi bu mertebeye yukselten AllÂh ’ı tenzîh ederiz!» diyorlardı. Şimdi ise sizin sÂyenizde şeref kazandım. Cunku benim, sizin kardeşiniz ve İbrÂhîm -aleyhisselÂm- gibi buyuk bir peygamberin torunu olduğumu anladılar.”

Yûsuf -aleyhisselÂm- bu sozlerini fahretmek icin değil, kardeşlerinin gonlunu almak, onları rahatlatmak ve mahcûbiyetlerini hafifletmek icin soyluyordu. Bu hÂl, O ’nun affedicilik ve kerem sıfatlarının enginliğini ortaya koymaktaydı.

HAZRET-İ YA ’KÛB ’UN GOZLERİNİN ACILMASI

Kardeşlerini boylesine engin bir merhametle affeden Hazret-i Yûsuf -aleyhisselÂm-, babasının gozlerinin şif bulması icin ona gomleğini gonderirken kardeşlerine şoyle dedi:

“Benim şu gomleğimi goturun de babamın yuzune surun! O artık rahatlıkla gormeye başlar. Sonra da butun Âilenizi bana getirin!” (Yûsuf, 93)

“KÂfile (gomleği goturmek uzere Mısır ’dan) ayrılınca, babaları (yanındakilere: )

«–Eğer bana bunamış demezseniz, inanın ki şimdi Yûsuf ’un kokusunu alıyorum!» dedi.

(Onlar da):

«–VallÂhi sen hÂl eski şaşkınlığındasın!» dediler.” (Yûsuf, 94-95)

“(Fakat) mujdeci gelip de gomleği onun yuzune koyar koymaz derhal eskisi gibi gormeye başladı.

(O zaman Ya ’kûb):

«–Ben size, sizin bilemeyeceğiniz şeyleri AllÂh tarafından (vahiy ile) muhakkak biliyorum, demedim mi?» dedi.” (Yûsuf, 96)

Gomleği getiren bu mujdeci Yehûda idi. Onun:

“–Kanlı gomleği babama ben goturmuş ve onu kedere boğmuştum. Şimdi de bu gomleği yine ben gotureyim de sevincine sebep olayım!” diyerek Mısır ’dan Kenan iline kadar buyuk bir heyecan icinde, başacık, yalınayak yuruduğu rivÂyet edilir.

Bu gomlek, İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ateşe atılacağı zaman CebrÂîl -aleyhisselÂm- tarafından cennetten getirilmiş olan gomlekti.

HAZRET-İ MEVLÂNÂ'YA GORE HZ. YAKUB İLE HZ. YUSUF

Hazret-i MevlÂn -kuddise sirruh-, yukarıdaki mevzû ile alÂkalı olarak; şoyle buyurur:

“Ya ’kûb ’un, Yûsuf ’un yuzunde gorduğu fevkalÂdelik, kendine mahsûs idi. O nûru gormek Yûsuf ’un birÂderlerine nasîb olmamıştı. Kardeşlerinin gonul Âlemi Yûsuf ’u (hakîkî vechesiyle) gormekten ve anlamaktan uzak idi.”

“Ya ’kûb, kendi husûsiyetlerini Yûsuf ’ta gorunce gonlu O ’na kaymıştı.”

“Ya ’kûb ’da Yûsuf ’un bir cÂzibesi vardı. Bundan dolayı Yûsuf ’un gomleğinin kokusu O ’na cok uzak bir yerden dahî ulaştı. Gomleği taşıyan kardeşi ise o kokuyu duymaktan mahrûm idi.”

“Cunku Yûsuf ’un gomleği, kardeşinin elinde bir emÂnet idi. Kardeşi, gomleği goturup Hazret-i Ya ’kûb ’a teslîm ile mukellefti. YÂni o gomlek, kardeşinin elinde, kole tuccarı elinde bulunan mûten bir cÂriye gibiydi. Kole tuccarının nefsi icin değildi. Satıcıdan başkasına Âitti.”

“Cok Âlim vardır ki, irfÂndan nasîbi yoktur. İlim hÂfızı olmuştur da, AllÂh ’ın habîbi olamamıştır.”

Yûsuf -aleyhisselÂm- ’ın gomleği ile Ya ’kûb -aleyhisselÂm- ’ın gozlerinin acılması, eşy ile olan teberruk ve istiÂneye bir misÂl niteliğindedir.

Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Nebiler Silsilesi 2, Erkam Yayınları




Dipnot: [1] “Yemîn ederiz ki AllÂh, Sen ’i hakîkaten bizden ustun kılmıştır.” (Yûsuf, 91)
İslam ve İhsan