Medyen, Akabe korfezinden Humus vÂdîsine kadar uzanan bolgedir. Medyen adını, burada yaşayan bir kabîleden almıştır.
Medyenliler, sapıklık ve isyan yollarına duşmuşler, AllÂh ’a ibÂdet ve itÂati terk etmişlerdi. Putlara ve heykellere tapıyorlardı. Medyen ’in kervan yolları uzerinde bulunması sebebiyle halk, ticÂretle meşguldu. Ancak hîle yaygınlaşmış, bir sanat ve mÂrifet hÂline gelmişti. Halk, kendileri icin bir alışverişte bulunduğunda tartıyı fazla tutarlar, aldıklarını az gosterirler; başkalarına bir şey satarken ise, fazla ucret alıp eksik mal verir, hîle ile azı cok olarak gosterirlerdi. Hatt alış icin ayrı, satış icin ayrı terÂzi kullanırlardı.

Yine bu azgın kavim, insanların yollarını keser, onların mallarından bir kısmına el koyarlardı. Ozellikle yabancı ve gariplerin mallarını ceşitli entrikalarla ellerinden alırlardı. Beşerî munÂsebetleri, tamamen hîle, eziyet ve zulum uzerineydi. Hak TeÂl ’nın verdiği bol nîmetlerin kıymetini bilip şukurlerini ed etmezler, AllÂh ’a isyan etmek ve putlara tapmak sûretiyle son derece nankorluk ederlerdi. Kısaca Medyenlilerin inancı putculuk; alışveriş esasları hîlekÂrlık ve en gozde meslekleri de vurgunculuktu.

Butun ulvî esasların yıkıldığı Medyen ’de tam anlamıyla îtikÂdî, siyÂsî, iktisÂdî ve ahlÂkî bir cokuntu vardı.

MEDYEN HALKINA GONDERİLEN PEYGAMBER

Medyenliler, boyle sefîh bir hayat icinde gÂfilÂne yaşarken AllÂh TeÂl onlara Şuayb -aleyhisselÂm- ’ı gonderdi. Hazret-i Şuayb, kendilerine guzel nasîhatlerde bulundu. AllÂh ’ın emir ve nehiylerini anlattı. CenÂb-ı Hakk ’a şirk koşmamalarını ve yalnız O ’na ibÂdet etmelerini; alışverişte, olcu ve tartıda haksızlık yapmamalarını; Âhiret gunune îmÂn etmelerini ve yeryuzunde bozgunculuk cıkarmamalarını soyledi. Yuce AllÂh ’ın azÂbının cetin, nîmetinin sayısız olduğunu bildirdi.

Âyet-i kerîmelerde buyrulur:

“Medyen ’e de kardeşleri Şuayb ’ı gonderdik. Dedi ki:

«Ey kavmim! AllÂh ’a kulluk edin! Sizin icin O ’ndan başka ilÂh yoktur. Olcuyu ve tartıyı eksik yapmayın. Zîr ben sizi hayır (refÂh ve bolluk) icinde goruyorum. Ve ben, gercekten sizin icin kuşatıcı bir gunun azÂbından korkuyorum.»” (Hûd, 84)

“…Dedi ki:

«Ey kavmim! AllÂh ’a kulluk edin, sizin O ’ndan başka ilÂhınız yoktur. Size Rabbinizden acık bir mûcize gelmiştir; artık olcuyu, tartıyı tam yapın! İnsanların eşyÂlarını eksik vermeyin! IslÂhından sonra yeryuzunde bozgunculuk yapmayın! Eğer inananlar iseniz, bunlar sizin icin daha hayırlıdır.»” (el-A ’rÂf, 85)

“…Ey kavmim! AllÂh ’a kulluk edin ve Âhiret gununu bekleyin!..” (el-Ankebût, 36)

Hazret-i Şuayb -aleyhisselÂm- bu şekilde Medyen halkına hakîkatleri tebliğ ediyordu. Onları kıyÂmet gununu ve ilÂhî hesÂbı tasdîk etmeye dÂvet ediyor ve orada fayda verecek ameller işlemeye teşvik ediyordu.

HİLE İLE İŞ YAPMAKTAN GERİ DURMADILAR

Hazret-i Şuayb -aleyhisselÂm-, bilhassa alışveriş ve olcup tartmada yapılan hîleler husûsunda halkını dÂim îkÂz etmekteydi. Ayrıca eğer bu davranışlarından vazgecip tevbe etmezlerse, kendilerine verilen butun nîmetlerin geri alınacağına dÂir ihtarda bulunuyordu. AllÂh TeÂlÂ, bu kavme pekcok mal ve nîmet ihsÂn etmişti. Onlar ise tevbe edip şukredecekleri yerde hîle yapıp haddi aşmaya devÂm ediyorlardı.

Şuayb -aleyhisselÂm- nasîhatlerine devamla şoyle dedi:

“Ve ey kavmim! Olcuyu ve tartıyı adÂletle yapın; insanlara malları husûsunda haksızlık etmeyin; yeryuzunde fesatcılık cıkararak fenÂlık yapmayın!” (Hûd, 85)

Bundan sonra Şuayb -aleyhisselÂm-, ticÂretin esaslarını belirledi. Bu, olcu ve tartıyı tam tutmak ve normal kÂra rÂzı olmaktı. Normal kÂrda, iş ve ticÂret emniyeti, AllÂh katında da kul hakkına riÂyetin yuz aklığı vardı. Şuayb -aleyhisselÂm-, oğutlerine devÂm etti:

“Eğer mu ’min iseniz, AllÂh ’ın (helÂlinden) bıraktığı (kÂr) sizin icin daha hayırlıdır. Bununla birlikte ben uzerinize bir bekci de değilim.” (Hûd, 86)

“YÂni yaptığınız kotu işlerden dolayı size cez veremem ve sÂhip bulunduğunuz nîmetlerin, nankorluğunuz sebebiyle elinizden cıkmasına da mÂnî olamam! Ben ancak bana bildirileni tebliğ ederim!”

ŞUAYB PEYGAMBER ’İN KAVMİNE YAPTIĞI 5 DAVET

Âyet-i kerîmelerde Şuayb -aleyhisselÂm-, kavmini şu beş husûsa dÂvet etmekteydi:

1-) Tevhîd ve yalnızca AllÂh ’a ibÂdet.

2-) Kendisinin peygamberliğini tasdîk.

3-) TerÂziyi tam tutmak, doğru olcmek; hîle yapmamak.

4-) İnsanların butun haklarına riÂyet. Gasb, hırsızlık, ruşvet, yol kesme vb. acık ve gizli butun kotu fiilleri terk etmek.

5-) Din ve duny işlerinde fesat cıkarmamak.

Şuayb -aleyhisselÂm- ’ın dÂvet ettiği bu beş esas, hulÂsa olarak «HÂlık ’a tÂzîm, mahlûkÂta şefkat ve merhamet» şeklinde de ifÂde edilebilir. Zîr bu olcu, tevhîd ve peygamberleri tasdîk ile butun kul hakları ve yeryuzunde fesat cıkarmamak gibi hususları da icine almaktadır.

Şuayb -aleyhisselÂm- ’ın dÂveti hayli etkili oldu. Cevrede buyuk tesir uyandırdı. İnsanlar gruplar hÂlinde ziyÂretine geliyor, kendisine îmÂn ediyor ve bildirdiklerini yerine getiriyorlardı. AllÂh ’a ibÂdet ederek, ticÂrette doğruluktan ayrılmıyorlardı. Ancak inanmayanlar da coktu.

İnanmayanlar, bu hÂle ofkeleniyor, normal kÂrı az goruyorlardı. Birbirlerini: «Normal kÂrla kimse zengin olamaz!» diyerek haksızlığa ve bÂtıla teşvîk ediyorlardı.

Azgın kavim, peygamberlerine:

“Dediler ki:

«Ey Şuayb! Babalarımızın taptıkları (putları), yÂhut mallarımız husûsunda dilediğimizi yapmayı terk etmemizi sana namazın mı emrediyor? Oysa sen yumuşak huylu ve cok akıllısın!»” (Hûd, 87)

Burada “namaz”dan maksad, dindir. Cunku namaz, dînin en şumûllu ve en buyuk ibÂdeti olarak Âdeta dîni temsîl eder. Bu bakımdan namaz son derece muhim bir ibÂdettir.

“SİZİ BİR ŞEYDEN MEN EDİYORSAM, İLK TERKEDEN KİŞİ BENİM”

“(Şuayb) dedi ki:

«Ey kavmim! Eğer benim, Rabbim tarafından (verilmiş) apacık bir delîlim varsa ve O, bana tarafından guzel bir rızık vermişse buna ne dersiniz? Size yasak ettiğim şeylerin aksini yaparak size aykırı davranmak istemiyorum. Ben sÂdece gucumun yettiği kadar ıslÂh etmek istiyorum. Fakat muvaffakıyyetim ancak AllÂh ’ın yardımı iledir. Yalnız O ’na dayandım ve yalnız O ’na yonelirim.»” (Hûd, 88)

Şuayb -aleyhisselÂm-, bu Âyet-i kerîmedeki:

“Size yasak ettiğim şeylerin aksini yaparak size aykırı davranmak istemiyorum.” ifÂdesiyle: “Size ancak yaptığım şeyleri emrediyorum. Eğer sizi bir şeyden men ediyorsam, onu ilk terk eden kişi ben olurum.” demiş olmaktadır.

Tebliğde bu hassÂsiyete sÂhip olmak, CenÂb-ı Hakk ’ın medhettiği muhim bir haslettir. Aksi şekilde davranmak ise şiddetle yasaklanmış ve zemmedilmiştir. Nitekim son zamanlarında İsrÂîloğulları ulemÂsı bu kotu huya yakalanmışlardı. Bu sebeple AllÂh TeÂl onlara hitÂben:

“KitÂbı (TevrÂt ’ı) okuduğunuz hÂlde, kendinizi unutup insanlara iyiliği mi emrediyorsunuz? (Yaptığınız işin kotuluğunu) duşunmuyor musunuz?” (el-Bakara, 44) buyurmuştur.

“BEN EMREDERDİM, KENDİM YAPMAZDIM.”

RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz de, bu hususta şoyle buyurmaktadır:

“KıyÂmet gunu bir adam getirilir ve cehenneme atılır. (Ateşin harÂretiyle) karın bolgesinde bulunan butun muhteviyÂt (bağırsaklar, bobrekler vs.) dışarı cıkar. Bu adam eşeğin değirmen etrafında donduğu gibi donmeye başlar. Cehennem ehli toplanarak:

«–Ey falan, sana ne oluyor? Sen bize iyilikleri emredip kotuluklerden sakındırmaz mıydın?» derler.

Adam şoyle cevap verir:

«–Evet, ben size iyiliği emrederdim, fakat kendim yapmazdım. Sizi kotuluklerden sakındırırdım, ancak onları kendim yapardım.»” (Muslim, Zuhd, 51/2989)

Şuayb -aleyhisselÂm- bu olculer ışığında bıkmadan usanmadan tebliğine devÂm ediyordu. Fakat azgın kavim, Şuayb -aleyhisselÂm- ’ın bu tavsiye ve nasîhatlerini dinlemediler. Gittikce azgınlıklarını daha da artırdılar. Hazret-i Şuayb ’a, guclu bir kabîleye mensûb olduğu icin herhangi bir kotuluk yapamasalar da, O ’na îmÂn edenleri tehdîd etmekten geri kalmıyorlardı. Hazret-i Şuayb bu hususta da onları îkÂz etti:

“Tehdîd ederek, inananları AllÂh yolundan alıkoyarak ve o yolu eğip bukmek isteyerek oyle her yolun başında oturmayın! Duşunun ki siz sayıca az idiniz de O sizi coğalttı. Bakın ki, bozguncuların sonu nasıl olmuştur!” (el-A ’rÂf, 86)

BUTUN SIKINTILARA RAĞMEN PES ETMEDİ

Şuayb -aleyhisselÂm-, butun sıkıntılara rağmen, kavmini hidÂyete dÂvet etmekteydi. İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’a indirilen Hanîf dîninin hukumlerine gore amel ediyordu. Peygamberliği Şam ’a kadar yayılmıştı. AllÂh aşkı ile yanan gonuller, O ’nu gormek icin Medyen ’e doğru sefer ediyorlardı. Medyen ahÂlîsi de yollarda durup, Şuayb -aleyhisselÂm- ’ın ziyÂretiyle şereflenmek isteyen mu ’minlere mÂnî olmaya calışıyorlardı. Bu ise şeytana tÂbî olmanın acık bir tezÂhuruydu. Cunku şeytan, dergÂh-ı ilÂhîden kovulunca CenÂb-ı Hakk ’a:

“«And olsun ki ben, onları (kullarını) saptırmak icin Sen ’in doğru yolunun ustune oturacağım. Sonra elbette onlara onlerinden, arkalarından, sağlarından, sollarından sokulacağım ve Sen, onların pek coğunu şukredenlerden bulmayacaksın!» dedi.” (el-A ’rÂf, 16-17)

Nitekim Hazret-i Şuayb -aleyhisselÂm- kavmini;

1-) Yollar uzerinde oturup insanları tehdîd ederek onlara eziyette bulunmaktan,

2-) İnsanların AllÂh ’a îmÂn etmelerine mÂnî olmaktan,

3-) Mu ’minleri ve yeni îmÂn edecek olanları ceşitli şuphelere ve tereddutlere sevk edip dalÂlet yoluna saptırmaktan men etmeye calışıyordu.

Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Nebiler Silsilesi 2, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan