Kuran ’da bahsedilen Hz. Suleyman (a.s.) Hudhud ve Sebe Melikesi Belkıs ’ın kıssası.Kur ’an-ı Kerim ’de gecen Suleyman Aleyhisselam, Hudhud[1] ve Sebe Melikesi Belkıs ’ın kıssası.
SuleymÂn -aleyhisselÂm-, Mescid-i Aks ’nın inşaatının bitmesiyle, ruzgÂr, cinler, insanlar, kuşlar ve diğer vahşî hayvanlardan meydana gelen ordusu ile birlikte Mekke ’ye doğru bir yolculuk yaptı. Hazret-i Muhammed -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in Mekke ’yi teşrîf edeceklerini de haber verdi. Oradan San ’a şehrine gecti. Gorduğu guzel bir vÂdîde namaz kılmak istedi. Bu arada Hudhud, onlar namaz kılana kadar etrÂfı dolaşmak arzusuyla ordudan ayrıldı. Orada rastladığı diğer hudhud kuşlarının arasına karıştı. Gittiği yerlerde gorduğu manzaralar karşısında hayran kaldı. Obur hudhud kuşları, onu Belkıs ’ın sarayının bahcelerinde gezdirdiler.
HUDHUD ’UN HZ. SULEYMAN ’A (A.S.) GETİRDİĞİ HABER Bu sırada SuleymÂn -aleyhisselÂm-, abdest suyu bulması icin Hudhud ’u aradı. Cunku Hudhud ’un vazîfesi, abdest almak icin su bulunan mıntıkaları bildirmekti.[2] SuleymÂn -aleyhisselÂm- ne kadar aradıysa da Hudhud ’u bulamadı. Âyet-i kerîmelerde bu hÂl şoyle bildirilir:
“(SuleymÂn) kuşları teftiş etti ve şoyle dedi: «Bana ne oluyor ki Hudhud ’u goremiyorum? Yoksa kayıplara mı karıştı?»” (en-Neml, 20)
Once, “Bana ne oluyor ki, Hudhud ’u goremiyorum?” diyerek şefkatle Hudhud ’u arayan SuleymÂn -aleyhisselÂm-, onun kendisinden izinsiz olarak ayrıldığını oğrenince, ordusundaki disiplin kÂidesinin gereği olarak bu defa şoyle dedi:
“Ya bana (mÂzeretini gosteren) apacık bir delil getirecek, ya da onu şiddetli bir azÂba uğratacağım, yahut boğazlayacağım!” (en-Neml, 21)
“Cok gecmeden (Hudhud) gelip: «Ben, Sen ’in bilmediğin bir şeyi oğrendim. Sebe ’den sana cok doğru (ve muhim) bir haber getirdim!» dedi.” (en-Neml, 22)
SEBE MELİKESİ BELKIS Sebe ’, Yemen ’de dedelerinin ismiyle anılan bir kabîlenin adıdır. Sebe ’ şehri, Belkıs ’ın hukmettiği ulkenin başkenti idi. Âyet-i kerîmede buyrulur:
“And olsun Sebe ’ kavmi icin oturduğu yerlerde buyuk bir ibret vardır. Biri sağda, diğeri solda iki bahceleri vardı. (Onlara «Rabbinizin rızkından yiyin ve O ’na şukredin! İşte guzel bir memleket ve cok bağışlayan bir Rab!» (demiştik!)” (Sebe ’ 15)
Hudhud, gorduklerini SuleymÂn -aleyhisselÂm- ’a anlatmaya devÂm etti:
“Gercekten, onlara (Sebe ’lilere) hukumdarlık eden, kendisine her şey verilmiş ve buyuk bir tahtı olan bir kadınla karşılaştım.” (en-Neml, 23)
“Onun ve kavminin, AllÂh ’ı bırakıp guneşe secde ettiklerini gordum. Şeytan, kendilerine yaptıklarını suslu gostermiş de onları doğru yoldan alıkoymuş. Bunun icin hidÂyeti bulamıyorlar.” (en-Neml, 24)
“(Şeytan) goklerde ve yerde gizleneni acığa cıkaran, gizlediğinizi ve acıkladığınızı bilen AllÂh ’a secde etmesinler (diye boyle yapmış). (HÂlbuki) yuce Arş ’ın sÂhibi olan AllÂh ’tan başka ilÂh yoktur.” (en-Neml, 25-26)
“(SuleymÂn Hudhud ’e) dedi ki: «–Doğru mu soyledin, yoksa yalancılardan mısın, bakacağız!»” (en-Neml, 27)
HZ. SULEYMAN (A.S.) VE BELKIS SuleymÂn -aleyhisselÂm- ’ın bir muhru vardı. Yuzuk taşı şeklinde taşıdığı bu muhru, parmağına gecirdiğinde butun mahlûkat kendisine itÂat ederdi. RivÂyet edildiğine gore, uzerinde: “LÂilÂhe illÂllÂh Muhammedu ’r-ResûlullÂh” yazılıydı.
Hazret-i SuleymÂn, “besmele” ile başlayan bir mektup yazdı, uzerine de meşhur muhrunu vurarak Hudhud ’e verdi. Ardından da şoyle tembihledi:
“Şu mektubumu gotur, onu kendilerine ver; sonra onlardan biraz cekil de, ne sonuca varacaklarına bak!” (en-Neml, 28)
Hudhud, mektubu aldı ve Belkıs ’ın tahtının uzerine bıraktı. Sonra bir kenara cekilip olanları seyretmeye başladı.
Sabahleyin uykudan kalkan Belkıs, tahtının uzerindeki mektubu gordu. Kimin getirdiğini merak etti. Cunku kapılar kapalıydı. MuhÂfızlara sordu:
“–Bu mektubu kim getirdi?” dedi.
Onlar da:
“–Bizler kapının onunde bekci idik. Hic kimse iceri girmedi!” dediler.
Bunun uzerine Belkıs şaşkınlıkla mektubu actı. Okudu ve hayretler icinde kaldı. Derhal kavminin ileri gelenlerini topladı ve onlara:
“«–Beyler, ulular! Bana cok onemli (şerefli) bir mektup bırakıldı!» dedi. Mektup SuleymÂn ’dandır; RahmÂn ve Rahîm olan AllÂh ’ın adıyla[3] (başlamakta)dır.” (en-Neml, 29-30)
Bazı mufessirler, Belkıs ’ın mektuba ve icindekilere bu ifÂdelerle gosterdiği hurmet mukÂbilinde, netîcede hidÂyetle şereflendiğine işÃ‚ret etmektedirler.
Nitekim sihirbazlar da, Mûs -aleyhisselÂm- ’a:
“–YÂ MûsÂ! Once sen mi atarsın, yoksa biz mi atalım?” diyerek hurmet ve nezÂket gostermişler ve sonunda îmanla muşerref olmuşlardı.
Buna mukÂbil İran KisrÂsı, Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in hidÂyete dÂvet mektubunu alınca, yırtıp yere attığı ve hakÂret ettiği icin, mulk ve saltanatı parcalanmış, hayÂtı kufurle son bularak, bedbaht bir şekilde kotu bir Âkıbete dûcÂr olmuştur.
AllÂh dostlarından Bişr-i Hafî ise, uzerinde “AllÂh” ismi yazılı bir kÂğıdı yerden almış, temizleyerek guzel kokular surmuş ve evinin en guzel bir yerine asmıştı. Bu hurmet dolu tÂzimi sebebiyle AllÂh TeÂlÂ, onu buyuk mukÂfÂtlara nÂil kıldı. SÂlihler kervanına dÂhil etti.
Belkıs mektubu okumaya devÂm etti:
“(Hazret-i SuleymÂn) «Bana baş kaldırmayın, teslîmiyet gosterip bana gelin!» diye (yazmaktadır).” (en-Neml, 31)
SuleymÂn -aleyhisselÂm-, mektubundaki “besmele” ile, Belkıs ’a, ibÂdetin yalnız AllÂh ’a yapılacağını anlatmıştı. Boylece hak îtikÂdı beyÂndan sonra “Bana karşı tekebburde bulunmayın!” buyurmak sûreti ile de, nefs muhÂsebesine dÂvet etti ve “Bana muslumanlar olarak gelin!” buyurdu. Bu şekilde, butun saÂdetin İslÂm ’da olduğunu ifÂde etti.
“(Sonra Melîke Belkıs) dedi ki:
«–Beyler, ulular! Bu işimde bana bir fikir verin! (Bilirsiniz) siz yanımda olmadan (size danışmadan) hicbir iş hakkında kesin karar vermem.»
Onlar şu cevÂbı verdiler:
«–Biz guclu kuvvetli kimseleriz, zorlu savaş erbÂbıyız. Buyruk ise senindir; artık ne buyuracağını sen duşun!»” (en-Neml, 32-33)
“Melîke:
«–Hukumdarlar bir memlekete girdiler mi, orayı perişan ederler ve halkının ulularını alcaltırlar. (HerhÂlde) onlar da boyle yapacaklardır. Ben (şimdi) onlara bir hediye gondereyim de, bakayım elciler ne (gibi bir sonuc) ile donecekler!» dedi.” (en-Neml, 34-35)
Hudhud ’un kendisine ulaştırdığı mektup ile, SuleymÂn -aleyhisselÂm- ’dan; “Bana karşı baş kaldırmayın; teslîmiyet gostererek bana gelin!” mesajını alan Belkıs, durumu halkının ileri gelenleri ile, yani istişÃ‚re kurulu ile goruşmuş, netîcede SuleymÂn -aleyhisselÂm- ’a elciler gonderip kıymetli hediyeler takdîm ederek O ’nun baskısından emîn kalma kararını vermişti.
SuleymÂn -aleyhisselÂm- ise, onların hediyelerine guvendiklerini anlamış ve o hediyeleri bir ruşvet mÂhiyetinde gorerek tehdîd edercesine geri gondermişti:
“(Elciler, hediyelerle) SuleymÂn ’a gelince (onlara) şoyle dedi:
«–Siz bana mal ile yardım mı ediyorsunuz? AllÂh ’ın bana verdiği, size verdiğinden daha hayırlıdır. Ama siz, hediyenize guveniyorsunuz.»” (en-Neml, 36)
“–(Ey elci!) Onlara don; iyi bilsinler ki, kendilerine asl karşı koyamayacakları ordularla gelir, onları muhakkak sûrette hor ve hakîr hÂlde oradan cıkarırız!” (en-Neml, 37)
Elciler, Melîke ’ye varıp SuleymÂn -aleyhisselÂm- ’ın dediklerini anlattıklarında o:
“–Niyetimizi anlamış olmalı! VallÂhi bu sadece bir melik değildir; biz bunun karşısında duramayız!” dedi ve tekrar bir elci gondererek:
“Kavmimin beyleri ile huzûruna geliyorum. Buyruğunu ve dÂvet ettiğin dînini gormek istiyorum!” haberini yolladı.
Belkıs, meşhur tahtını, koşklerinin en sağlam ve muhÂfazalı bir odasına koydurup kapılarını kilitlettirdi. Ardından buyuk bir kalabalıkla SuleymÂn -aleyhisselÂm- ’ın yanına hareket etti.
SEBE MELİKESİ BELKIS ’IN TAHTI Bu arada SuleymÂn -aleyhisselÂm-, yanındakilerden Belkıs ’ın Sebe ’de bulunan tahtını getirmelerini istedi. Bundan maksadı, mufessirlere gore şunlardı:
1. Belkıs icin AllÂh ’ın kudretine ve kendisinin peygamberliğine delÂlet eden bir mûcize ve onceki delillere ek olarak yeni bir delil gostermek.
2. Getirttiği tahtı değiştirmek sûretiyle, bunu tanıyıp tanıyamaması bakımından Belkıs ’ın aklını denemek.
3. Taht, bir krallık gostergesidir. Belkıs gelmeden, krallığının ne derecede olduğunu oğrenmek. (Fahreddîn er-RÂzî, Tefsîr, c. XXIV, s. 169)
“(SuleymÂn muşÃ‚virlerine) dedi ki:
«–Ey ulular! Onlar teslîmiyet gosterip bana gelmeden once, hanginiz o melîkenin tahtını bana getirebilir?»
Cinlerden bir ifrît[4]:
«–Sen makÂmından kalkmadan ben onu sana getiririm. Gercekten bu işe gucum yeter ve bana guvenebilirsiniz!» dedi.” (en-Neml, 38-39)
SuleymÂn -aleyhisselÂm-, sabahleyin tahtına oturur, dunyÂnın iş ve idÂresiyle meşgûl olur, oğleye doğru tahtından kalkardı. Buna gore ifrît, Hazret-i SuleymÂn ’ın tahtını, sabah ile oğle arasındaki kadar bir zamanda getirebileceğini soylemekteydi.
“KitÂbdan (AllÂh tarafından verilmiş) bir ilmi olan kimse ise:
«–Gozunu acıp kapamadan ben onu sana getiririm!» dedi.
(SuleymÂn) onu (melîkenin tahtını) yanıbaşına yerleşmiş olarak gorunce:
«–Bu, Rabbimin (gosterdiği) lutfundandır. Şukur mu edeceğim, yoksa nankorluk mu edeceğim diye beni imtihan etmek icin (bu lutufta bulunmuştur). Şukreden, ancak kendisi icin şukretmiş olur, nankorluk edene gelince, o bilsin ki, Rabbimin hicbir şeye ihtiyÂcı yoktur, cok kerem sÂhibidir.» dedi.” (en-Neml, 40)
Kuvvetli goruşe gore, tahtı goz acıp kapamadan getiren ilim sÂhibi zÂtın, SuleymÂn -aleyhisselÂm- ’ın vezîri ÂsÂf bin Berhiy olduğu bildirilmektedir.
Dipnotlar:
[1] Hudhud kuşu: Cavuş kuşu.
[2] İbn-i AbbÂs -radıyallÂhu anh- ’ın bildirdiğine gore Hudhud, nerede su olduğunu bilir ve SuleymÂn -aleyhisselÂm- ’a su bulurdu. Suyun yakınlığını ve uzaklığını da bilirdi. Suyun bulunduğu yeri gagalar, cinler de gelip orayı kazarak su cıkarırlardı. İbn-i AbbÂs ’a:
“Hudhud boyle bir haslete sÂhip olduğu hÂlde, bir cocuk tuzak kurup, uzerini azıcık bir toprakla ortunce, toprağın altındaki tuzağı gormez, gelir ustune basar da tuzağa yakalanır. HÂlbuki o, toprağın altındaki suyu gormektedir.” denildi. İbn-i AbbÂs -radıyallÂhu anh- da:
«Kaz ve kaderin vakti gelince, goz gormez olur; akıl baştan gider.» cevÂbını verdi.
[3] Sûre başlarındaki “besmele”ler, İmÂm Ebû Hanîfe Hazretleri, İmÂm MÂlik Hazretleri ve İmÂm Ahmed bin Hanbel Hazretleri ’ne gore sûre aralarını ayırmak icindir. İmÂm ŞÃ‚fiî Hazretleri ’ne gore ise, her biri birer Âyettir.
[4] İfrît: Tuttuğunu deviren, kuvvetli, becerikli, ele avuca sığmaz demektir. Ayrıca, kotuluk ve munkerde son dereceyi bulmuş, şeytanlıkta ileri gitmiş mÂnÂsı taşır. Bu kelime, insanlar icin de kullanıldığından, Âyette “cinlerden bir ifrît” şeklinde ifÂde buyrulmuştur.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Nebiler Silsilesi 3, Erkam Yayınları


İslam ve İhsan