
Vakfiyelerde hangi maksatlar icin vakıf yapıldığı belirtilmiştir.
VÂkıf şartlarında zikredilen cihetlerden bir kısmı şoyledir:
“Cami, mekteb, medrese, namazgÂh, kutubhÂne, imaret yani aşevi, kervansaray, hastahÂne, esnaf loncaları, ceşme, sebîl, kuyu, suyolu, dukkÂn, misafirhane, yol, kopru, kaldırım, helÂ, camaşırhane, han, hamam, bedesten, turbe, iskele, deniz feneri, zorhÂne, okcu ve gureşci meydanları yani spor sahaları yapma, borclulara yardım, esir ve koleleri ÂzÂd etme, esirleri munÂsibi ile evlendirme, fakir kızlara ceyiz verme, yoksullara odun, komur alma, gıda yardımı yapma, hizmetcilerin efendileri tarafından azarlanmaması icin kırdıkları kÂse ve kabların yerine yenisini alma, hayvanları koruma, kuşlara yem parası ayırma, hasta leyleklere bakma, koyun cinsinin ve tohumların ıslahına calışma, gazilere at yetiştirme, san ’ata teşvik etme, kumaş utusu icin mengene tahsis etme, ağac dikme, hapistekilere et ve karlı su verme, borctan hapse girenlerin borcunu odeme, istihkÂm, kale, top dokumu, askerî techizat, donanmaya yardım, baharda oğrencileri kır gezisine goturme, kitapların tashihini sağlama, dağlara ve ıssız yerlere gecit kurma gibi ulvî maksatlarla vakıflar meydana getirilmiştir.”
KURULAN VAKIFLARIN İC TUZUK VE YONETMELİKLERİ
Vakfiyeler tanzim edilirken hamdele ve salveleden sonra vakfın ecir ve sevabı ile ilgili Âyet ve hadîsler zikredilmiş; vakfa tahsis edilen hayrat ve akarın evsafı ve yerleri ile insanların bunlardan nasıl faydalanacağı belirtilmiş; vakıf hizmetlerinin mutevellilerce nasıl idare edileceği ve mutevellisinin kimler olacağı, ucretlerin nasıl odeneceği acıklanmış; vakıf nÂzırlarının kimlerden ve hangi şartlarda secileceği acıkca zikredilmiş; vakfın sonsuza kadar devamı kesin olarak ifade edildikten sonra vakfın sıhhati, luzumu, hukmu, tebdil ve tağyiri acıklanmış, vakfı bozmaya teşebbus edenlerin iki cihanda rezil ve rusvay olmaları dileğinden sonra tescil tarihi ve şÃ‚hidlerin isimleri yazılarak hukûkî bir vasfı hÂiz olması icin de kadı tarafından muhurlenmiştir. Ekseriyetle vÂkıf tarafından hazırlanan ve şer ’î mahkeme sicillerinde tescil edilerek resmiyet kazanan bu vakıf nizamnÂmelerine vakfiye adı verilmektedir. Ecdad yÂdigÂrı her eserin mutlaka vakfiyesi vardır ve bunlar şer ’i mahkeme sicillerinde kayıtlıdır.
VAKIFLARDA SAHİH VE CÂİZ OLAN HUKUMLER
Orf ve Âdet bulunan yerlerde menkûlÂtın vakfı sahihdir. MesÂhif-i Şerîfe ’nin dinî ve ilmî kitabların vakfı sahihdir. Bu kitapların, vÂkıfın ta ’yin ettiği mahalden başka yere nakli cÂiz değildir. Hayır muesseselerinde kullanılacak mefruşat ile evÂnînin, velime (duğun) cemiyetlerinde gelinlere emanet verilecek huliyyÂtın, yolculara sutleri ikram edilmek uzere ribatlara tahsis edilmiş olan koyun, keci, inek gibi hayvanların, tohumları bulunmayan fakir ekincilere odunc verilecek hububatın, cenazelerde kullanılacak tabut, kefenlik siyab, kazma, kurek gibi alet ve edevatın, meşru sûretde istirbah olunarak gallesi bir cihete sarf edilmek uzere tahsis edilmiş nukûdun vakfedilmesi sahihdir. Altından, gumuşden yapılan huliyyÂt, giyinilmek, emÂnet verilmek uzere vakfedilebilir.
Kaynak: Para Vakıfları Nazariyat ve Tatbikat, Ensar Yayınları
İslam ve İhsan