Kosova Fatihi, Veli, Şehit, Gazi HunkÂr, 3. Osmanlı Sultanı 1. Murat (HudÂvendigÂr) kimdir? Sultan 1. Murat ’ın hayatı ve yaptıkları...1. Murat, Murad-ı HudavendigÂr veya Gazi Hunkar, Osmanlı Devleti ’nin ucuncu padişahıdır.
KISACA SULTAN 1. MURAT KİMDİR? - Kısaca Sultan 1. Murat ’ın Hayatı Sultan 1. Murat, 1326 ’da, Bursa ’da doğdu. Babası Orhan Gazi, annesi Bizans tekfurlarından Yar Hisar Tekfuru ’nun kızı olan Nilufer Hatun ’dur (Holofira). Sultan Birinci Murad, uzun boylu, değirmi yuzlu ve iri burunluydu. Kalın ve adaleli bir vucuda sahipti.
Başına mevlevî sikkesi uzerine destar sarılı bir başlık giyerdi. Cok sade giyinir ve kırmızı zeminli beyaz elbiseden hoşlanırdı. İlk eğitimini, annesi Nilufer Hatun ’dan aldı. Daha sonra tahsilini tamamlamak icin Bursa ’ya gitti. Buradaki Medreselerde ilim ve sanat adamları ile beraber calıştı.
Sultan Birinci Murad, gayet nazik, sevimli ve cok halim selim bir insandı. Âlim ve sanatkÂrlara hurmet gosterir, fakirlere ve kimsesizlere şefkatli davranırdı. Dahî bir asker ve devlet adamıydı. “Derviş Gazilerin, Şeyhlerinin, Kralı Murad Gazi” diye anılan Sultan Birinci Murad, butun hayatı boyunca plÂnlı ve programlı hareket etti.
Sultan Birinci Murad, fethettiği yerlerde yaşayan Hristiyan halka iyi davrandığı icin onların sevgisini kazanmıştı. 1382 yılından itibaren “Murad HudavendigÂr” diye anılan Sultan Birinci Murad, Birinci Kosova Savaşı ’ndan sonra savaş alanını gezerken, 1389 yılında Sırp AsilzÂdesi Milos Obravic (Sırp Kralı Lazar ’ın damadı) tarafından hancerlenerek şehit oldu.
Erkek cocukları: Yakub Celebi, Yıldırım Beyazıt, Savcı Bey ve İbrahim
Kız cocukları: Nefise ve Sultan Hatun
Balkanları Turk yurdu haline getiren Sultan 1. Murat ’ın ayrıntılı hayatı.
SULTAN 1. MURAT DONEMİ (1360 - 1389) "I. Murat, (1326-1389) yılları arasında hukum suren ucuncu Osmanlı Sultanıdır. Babası Orhan GÂzî, annesi Nilufer Hatun ’dur. Doğduğu sene, dedesi Osman GÂzî vefat etti ve Bursa fethedildi.
Sultan 1. Murat Han, devrinin zÂhirî ve bÂtınî ilimlerinde otorite olan buyuk şahsiyetler tarafından yetiştirilmiştir. Ağabeyi Rumeli fÂtihi Suleyman Bey ’in vefatı uzerine veliaht tÂyin edildi. Kısa bir muddet sonra babası vefat etti. Bursa ’ya dÂvet edilerek Osmanlı tahtına oturtuldu. HudÂvendigÂr ve GÂzî-HunkÂr diye anıldı.
Bir devlet adamında bulunması gereken mumtaz vasıflara mÂlik olan Murat Han, aynı zamanda kalbî derinliğe de sahipdi. İşte bu kalbî derinlik sebebiyle velîlik, ahî şeyhliği ve şehîdlik gibi mÂnevî pek yuce makamlara vÂsıl oldu.
PENCİK SİSTEMİ NEDİR? O, Anadolu ’da sukûn ve huzûru kısa bir zamanda sağladıktan sonra istikÂmetini Rumeli ’ye cevirdi. O ’nun zamanında futûhÂt, Avrupa ’ya yayıldı, İslÂm hukûkuna gore harpte elde edilen ganîmetlerin beşte biri devletin hakkı olduğundan “Pencik (beşte bir) KÂnûnu” cıkarıldı. Fethedilen yerlerde Osmanlı devlet teşkilÂtı mukemmel bir sûrette te ’sîs edildi. Kimse ac ve acıkta bırakılmayıp, fakir-zengin, muslim-gayr-i muslim herkes buyuk bir huzûr ve seÂdete kavuşturuldu.
SIRPSINDIĞI ZAFERİ Butun bu guzel hamleler devam ederken Osmanlı ’nın batıdaki futûhÂtı neticesinde krallıklarının son bulacağından endîşe eden Avrupalı Hıristiyan devletler, 60-100 bin kişilik bir “haclı seferi” duzenlediler.
Bunun uzerine Sultan I. Murat, Hacı İlbey kumandasındaki dortbin kişilik bir orduyu, keşif maksadıyla onların uzerine gonderdi. Diğer taraftan haclılar da, Meric ’i gectikleri halde hicbir mukÂvemet ile karşılaşmadıklarından zafer cığlıkları atarak şenlikler yapmaya başlamışlardı. Yiyip icip sarhoş olduktan sonra uyudular. Duşmanın gafletinden istifÂde eden Hacı İlbey, uc koldan duşman uzerine bir gece baskını yaptı.
Dortbin kişilik Osmanlı askerinin hucûmu ile neye uğradığını şaşıran ve paniğe kapılan muttefik haclı askerleri buyuk bir bozguna uğradılar. Gece karanlığında pek coğu birbirini kırarak cekilirken, geriye kalanların ekserîsi de Meric Nehri ’nde boğuldu. Kurtulabilen cok az bir kısmı kacabildi. Tan yeri ağardığında artık butun kÂfirler tamamen helÂk olup gitmişti. Boylece tÂrîhteki meşhur “Sırpsındığı” zaferi meydana gelmiş oldu. Haclılar perîşÃ‚n oldular. Bu hÂdiseden sonra başşehir, Bursa ’dan Edirne ’ye nakloldu.
CÂmiler, medreseler, bircok kultur muesseseleri inşÃ‚ edilerek Edirne, devletin aynı zamanda bir medeniyet merkezi hÂline getirildi. Anadolu ’dan yeni fethedilen yerlere goc eden Muslumanlar, oralarda da İslÂm ’ın yuce hayat tarzını ve yaşayışını sergilediler. AhlÂk ve fazîlet numûnesi oldular. Devletin Âdil idÂresi ve kurduğu hayır muesseseleri, her yerde buyuk bir hoşnutluk meydana getirdi. Hudutlar, t orta Avrupa ’ya kadar dayandı. Artık sıra Avrupa ’da fitnenin başı olan Sırp unsûrunu bertaraf etmeye gelmiş oldu.
KOSOVA ’YA DOĞRU Priştine ’nin guney batısındaki Kosova sahasında, muttefik haclı kuvvetleri ile Osmanlı ordusu karşı karşıya geldi. Muttefikler, yaklaşık 150 bin kişilik bir guce sahipti. Osmanlı ordusu ise, ancak 60 bin kişi idi.
Şafak sokerken Osmanlı ordusu, muhÂrebe nizÂmına girdi. Merkeze Sultan I. Murat Han, sağ cenÂha ŞehzÂde Yıldırım BÂyezîd, sol cenÂha da ŞehzÂde Ya ’kûb Celebi kumanda ediyordu. Baba ve oğulları, tek bir kalp ve tek bir nefes hÂline gelmişlerdi.
SULTAN 1. MURAT ’IN DUASI Sultan, 8 Ağustos 1389 ’da Kosova ovasına girdiğinde ortalığı toza dumana katan bir fırtına ile karşılaşmıştı. Bu durumda Âdet goz gozu gormuyordu. İşte o gece BerÂt Gecesi idi. I. Murat Han, iki rekÂt namaz kıldıktan sonra, gozyaşları icinde şu duÂyı yaptı:
“YÂ Rabbî! Bu fırtına, şu Âciz Murat kulunun gunÂhları yuzunden cıktıysa, mÂsûm askerlerimi cezÂlandırma!..
AllÂh ’ım! Onlar ki buraya kadar sadece Sen ’in adını yuceltmek ve İslÂm ’ı teblîğ etmek icin geldiler!..
İlÂhî! Bunca kerre beni zaferden mahrûm etmedin. DÂim duÂmı kabul buyurdun. Yine sana iltic ediyorum; duÂmı kabûl eyle! Bir yağmur nasîb eyle! Bu toz bulutu kalksın.. KÂfirin askerini ÂşikÂr gorup, yuz yuze cenk edelim!..
YÂ İlÂhî! Mulk de, bu kul da Sen ’indir. Ben Âciz bir kulum.. Benim niyetimi ve esrÂrımı en iyi Sen bilirsin.. Mal ve mulk maksadım değildir. Yalnız Sen ’in rızÂnı isterim..
YÂ İlÂhî! Bu mu ’min askerleri kuffÂr elinde mağlûb edip helÂk eyleme!.. Onlara oyle bir zafer lutfet ki, butun muslumanlar bayram eylesin!. Dilersen o bayram gununde şu Murat kulun yolunda kurbÂn olsun!..
Y İlÂhî! Bunca musluman askerin helÂkine beni sebep kılma! Bunlara yardım eyle ve zafer bahşeyle! Bunlar icin ben cÂnımı kurbÂn ederim; yeter ki tek Sen beni şehîdler zumresine kabûl eyle!.. AsÂkir-i İslÂm icin teslîm-i rûha rÂzıyım. Tek ki, bu mu ’minlerin uğruna benim rûhum fed olsun.. Beni gÂzî kıldın. Sonunda da lutfen ve keremen şehîd eyle! Âmîn!..”
Bu ÂbidÂne munÂcaattan sonra Sultan, fevkalÂde bir huzûr icinde Kur ’Ân-ı Kerîm tilÂvetine başladı. Cok gecmeden rahmet bulutları peydÂh oldu. Kosova meydanı uzerine sağnak hÂlinde yağmur boşandı. RuzgÂr durdu. Toz bitti..
RuzgÂrın kesilmesi ve yağmurun toz bulutlarını sindirmesi uzerine butun Osmanlı ordusunda buyuk sevinc ve memnunluk yaşandı. I. Murat Han, secde-i şukrÂna kapandı. O gun sevinc gozyaşları, yağmur damlalarıyla kardeş oldu.
SULTAN 1. MURAT ’IN KOSOVA ’DA ASKERLERİNE YAPTIĞI KONUŞMA Harp başlamadan evvel I. Murat Han, mumtaz askerlerine şu tÂrihî hitÂbede bulundu:
“–Yiğitlerim! Bugun gayret gunudur. İbrÂz-ı hamiyyet vakti, erlik zamanı ve mertlik demidir...
Bunca senedir vatan sizinle fahreder. Şimdi dahî sizden cihÂna yayılmış bulunan şÃ‚n ve şerefle dolu gecmişimizi te ’yîd edecek buyuk muvaffakıyetler bekler.
Bugun mehÂbetinizle titreyen şu Kosova meydanı, bi-izni ’llÂh muzaffer bir şekilde dalgalanacak olan şanlı sancağımızın Macaristan iclerine doğru gitmesini bundan sonra hicbir duşman hamlesi durduramayacaktır. Bugun kazanacağımız şanlı bir galebe, butun Rumeli ’nde i ’lÂ-yı kelimetullÂha sebep olacaktır.
İnsanın omru uzun olsa da ebedî değildir. Âkıbet bitecektir. DÂim bÂkî olan yalnız AllÂh Azîmu ’ş-şÃ‚n ’dır. İ ’lÂ-yı kelimetullÂh ile cennete kavuşmak isteyenlere, işte şu meydÂn-ı şÃ‚n u celÂdet duruyor.
GÂzîler! Benimle beraber AllÂh sadÂları ile hucûm ve savlet eyleyiniz!”
1. KOSOVA ZAFERİ Bu sozlerin ardından başlayan şanlı mehterin cenk marşları arasında yukselen «AllÂh, AllÂh...» sesleri ile duşman saflarına hucûm başladı. 8 Ağustos 1389 sabahı başlayan meydan muhÂrebesi, sekiz saat surdu. Hemen hemen duşmanın tamamı imh oldu.
MuhÂrebenin sonunda zaferin kesinleştiğini goren I. Murat Han, bunun şukrÂnesi olarak muhÂrebe sahasında geziniyor, bir şehîde rastladığında:
“Muhakkak ki biz, AllÂh iciniz ve hic şuphesiz ki biz O ’na donduruleceğiz!..” (el-Bakara, 156) diyordu.
Yaralı bir cengÂverinin yanına geldiği zaman ise, onu okşuyor ve ızdırabı olup olmadığını, bir arzusunun bulunup bulunmadığını sorarak merhamet ve şefkat gosteriyordu. Bu esnada oluler arasından yaralı bir Sırp askeri kalkarak;
“–Beni bırakınız; Sultanın elini opup musluman olacağım! Ayrıca size bir mujdem var! Kral Leyan da yakalandı. Getiriliyor..” dedi.
HunkÂr ’ın muhÂfızları, bir anlık gafletle, getirilmekte olduğu soylenen kralı gormek uzere etrafa bakınırken, yaralı taklidi yapan Sırplı, Sultanın elini oper gibi yaptı ve koltuğunun altında sakladığı hancerini hızla cıkararak kaşla goz arasında HunkÂr ’ın goğsune sapladı. MuhÂfızlar, neye uğradıklarını şaşırmışlardı. KÂtili yakalayıp bir anda paramparca ettiler.
Boylece I. Murat HÂn ’ın duÂsı da kabul olmuş oldu. Zîr Sultan I. Murat Han, daha once Rabbinden şehîdlik temennî eden ve tÂrihde meşhur olan bir du yapmıştı.
SULTAN 1. MURAT ’IN SON SOZLERİ HunkÂr ’ın şehît olmadan onceki son sozleri şunlardı:
“–İslÂm ’ın muzafferiyeti, benim şehîd olmama bağlı ise, şehîdlik şerbetini nasîb buyurmasını CenÂb-ı Hakk ’dan du ve niyÂz etmiştim. Demek ki duÂm kabûl buyuruldu. AllÂh ’a hamd ve sen olsun ki, İslÂm askerlerinin zaferini gordukten sonra hayÂtım son bulmaktadır!..
Ben artık sizleri, muzaffer askerlerimi ve devletimi Mevl ’ma emÂnet ediyorum..”
Bu sozlerinin ardından Sultan I. Murat ’ın temiz nÂşı, şehÂdetin mubÂrek kanlarına burunerek, ilÂhî ve ebedî yolculuğa sefer etti!..
MEŞHED-İ HUDAVENDİGAR Sultan 1. Murat ’ın ic organlarının gomulu olduğu Kosova ’daki yer de “Meşhed-i HudÂvendigÂr” olarak meşhûr oldu. Meşhed, ism-i mekÂn olduğundan Sultan 1. Murat ’ın şehîd olduğu yere “Meşhed-i HudÂvendigÂr” ismi verildi. Meşhed-i HudÂvendigÂr, o kadar mukaddes sayılmıştır ki, Osmanlı, Balkanlar ’dan cekilirken bile imzaladığı anlaşmalara bu yer icin husûsî bir madde koydurtmuştur.
Arnavut asıllı Kosovalı rahmetli hocam Ali Yakub Efendi, Osmanlıları cok sever ve hep rahmet ile anardı. Şoyle derdi:
“–Ben Osmanlılar ’ı nasıl sevmeyeyim ki, onlar gelmeseydi, bizler kufrun karanlığı icinde kalacaktık... Bizim memlekette Osmanlı ile dîn muhabbeti oyle mecz olmuştur ki, Osmanlı ile Muslumanlık, değişik lafızlarla birbirlerinin yerine kullanılmıştır. Oyle ki, bazen gayr-i ihtiyÂrî olarak İslÂm ’ın şartı yerine «Turkluğun şartı kactır?» diye sorulur olmuş, cevaben de İslÂm ’ın şartları sayılmıştır. Ben her gun bir hatm-i şerîf okusam, her nefeste «Y Rabbî! Bu kavme rahmet eyle!» diye du etsem, yine de Osmanlıların haklarını odeyemem!..”
SULTAN 1. MURAT ’IN LAKAPLARI Halkı ve askeri tarafından cok sevilen I. Murat Han, bircok unvÂn ve lÂkaplarla yÂd olunur. Bunların başlıcaları:
SultÂnu ’l-guzÂt ve ’l-mucÂhidîn (gÂzîlerin ve mucÂhidlerin sultanı), Meliku ’l-meşÃ‚yıh (murşidlerin sultanı), GıyÂsu ’d-duny ve ’d-dîn (dîn ve duny işlerine imdÂd edici, yardım edici), Ebu ’l-feth (fethin babası), Es-sultÂnu ’l-adl (adÂletli sultan), Leysu ’l-İslÂm (İslÂm ’ın arslanı), Ve en meşhûru olarak da HudÂvendigÂr (mucÂhid, kahraman, sahip ve hukumdar) ’dır.
I. Murat HudÂvendigÂr, yirmidokuz sene hukumdarlığı muddetince zaferden zafere koştu. Mağlûbiyet yuzu gormedi. Babasından kucuk bir beylik olarak aldığı devleti, kısa zamanda yuce bir imparatorluk haline getirdi. Gercekten babası Orhan GÂzî ’nin vefÂtında 95.000 km2 olan Osmanlı ’nın toprakları, I. Murat Han devrinde 500.000 km2 ’ye ulaşmıştır.
HRİSTİYAN ALEMİNİ ACİZ BIRAKAN CİHANGİR Sultan I. Murat Han, 27 senelik saltanatı muddetine 37 muhÂrebe sığdırmış, omrunu harp meydanlarında gecirmiş ve tÂrihin ender şahsiyetlerinden olmuştur.
Butun Hristiyanlık Âleminin lideri olan Papa dahî, O ’nun satvetine karşı Âcizdi. ŞÃ‚ir bu ihtişÃ‚mı şoyle anlatır:
Cunku ol GÂzî Murat ’a erdi baht,
Buldu arÂyiş anınla tÂc u taht..
O, ağabeyinin Rumeli ’de başlattığı futûhÂtı, buyuk bir ihlÂs ve azim ile kısa zamanda geliştirdi ve Orta Avrupa ’ya kadar genişletti. Balkanlar kÂmilen Turk nufûsuna dÂhil olmuş, Bizans, Bulgaristan ve Sırbistan, Osmanlılar ’ın harac-guzÂrı olmuştu.
I. Murat Han, fethettiği yerlere, devrin mÂnevî buyuklerini yerleştirdi. Oralara, zamanının en mukemmel ilim ve irfÂn muessesesi olan tekke ve zÂviyeler inşÃ‚ ettirdi.
Ayrıca, ciddî bir iskÂn siyÂseti takip etti. Turkmen aşîretlerini getirip bu bolgelere yerleştirdi. Bu gocler sÂyesinde torunlarının futûhÂtı, Viyana onlerine kadar ilerleyebildi. Rumeli ’de beşyuz yıl devam edecek olan Osmanlı Devleti hÂkimiyetinin temelleri atılmış oldu.
HUNKÂR ’I UZEN HADİSE Osmanlı sultanları, kuffÂra karşı gaz ve cihÂt uzre iken Anadolu ’daki birtakım beylikler tarafından zaman zaman saldırılara mÂrûz kalıyorlardı. Nitekim Sultan I. Murat Han, Rumeli ’de gaz ve cihÂd uzre iken de boyle bir durum vÂkî oldu ve Karamanoğlu AlÂaddîn Bey, Osmanlı topraklarına taarruz etti. Bunu oğrenen HunkÂr, son derece uzulerek yanındakilere:
“–Şu zÂlimin yaptığına bakın! Bizler bir aylık mesÂfede kÂfirler ile cenk uzre olup gece gunduz gaz eyleyelim, o da gelip Muslumanların mulkunu yağma etsin! Ey gÂzîler! İmdi cihÂdı bırakıp da ben nasıl Musluman kardeşlerime kılıc cekeyim?!.” diyerek tevhîd-i ummet icin Anadolu beyliklerine karşı sabır ve tahammul-fers musÂmahasını sergiledi.
Cunku ceddi gibi O da, Anadolu beyliklerine duşman nazarıyla bakmıyordu. Ayrıca, beylikleri kuvvet ve cebir zoruyla kendilerine rÂm etmeyi mahzurlu buluyor, boyle kurulacak bir vahdetin cok cabuk zevÂl bulacağını biliyordu. Bu sebepledir ki O ’nun, ve diğer Osmanlı sultanlarının, Anadolu ’da işi hep ağırdan almaları, bir zaaf eseri değil, kendileri gibi Musluman olan Anadolu ’yu ikn yoluyla birleştirip butunleştirmeyi daha munÂsip bulmalarındandır.
ORHAN GAZİ ’NİN OĞLU SULTAN 1. MURAT ’A VASİYETİ Babası Orhan GÂzî, velî ve şehît bir Sultan olan Sultan I. Murat HÂn ’a yaptığı vasiyetinde:
“Nasıl Selcuklular ’ın vÂrisi biz isek, Roma ’nın da vÂrisi biziz!.” buyurarak oğluna Avrupa ’yı hedef gostermişti.
Sultan I. Murat HÂn da, kendinden sonra gelenlerin onunu acmış ve Avrupa ’yı onların fethine ÂmÂde bir hÂle getirmiştir. Avrupa, ova ve yaylaları hÂl O ’nun cevvÂl atının ayak izleri ile doludur.
SULTAN 1. MURAT ’IN ŞAHSİYETİ Butun bunlar da gostermektedir ki I. Murat Han, buyuk bir ahlÂkî, irÂdî ve idÂrî guce sahipti. Yaptıkları dÂhiyÂne idi. Şer ’î kÂnûnları buyuk bir titizlikle tatbîk ederdi. Geliştirip guclendirirdi. Âni karar vermedeki mÂhirÂne hasleti, kendisine cok zaferler kazandırmıştır. GÂyet dîndar, ulem ve meşÃ‚yıha karşı hurmetkÂrdı.
Bizans tÂrihcisi Halkondil, Sultan I. Murat hakkında şu îtirafta bulunmuştur:
“Sultan MurÂt, Anadolu ve Rumeli ’de otuz yediden ziyÂde harbi idÂre ederek zafer uzerine zafer kazanmıştır. Duşmandan kactığı ve arkasını donduğu hic gorulmemiştir.
O, askerini bir muddet istirahat ettirmeyi arzu ettiği zamanlarda bile, kendisine bir meşgûliyyet bulurdu. Tembellikten nefret ederdi. İstirahat nedir bilmezdi. Askerleri, istirahat ederken O, ava cıkardı. Yaşlılığında da cevvÂliyetini hic kaybetmemiştir.
KemÂl-i sukûnetle boyun eğen milletlere ve sarayındaki ecnebî cocuklara şefkatle muÂmele ederdi. MukÂfÂt vermede de comert ve sur ’atli idi. Harbe gireceği zaman, askerini cesÂretlendirip coştururdu. Yapılan yanlış hareketleri musÂmahasız cezÂlandırırdı. Verdiği soze riÂyet ederdi.
I. Murat HÂn ’ın maiyyeti, O ’nun heybeti ve şiddeti ile titrerdi. Bununla beraber, onlara bir kumandanın gosteremeyeceği yumuşaklık, şefkat ve muhabbetle muÂmele ederdi.”
Gibbons ’un şu ifÂdeleri de cÂlib-i dikkattir:
“Otuz sene kadar bir muddet I. Murat Han, zamanının hicbir devlet adamı tarafından fevkine gecilemeyen bir kiyÂset ile Osmanlı mukadderÂtını sevk ve idÂre etmiştir.
Duşmanın bile itirafa mecbur kaldığı şu guzel sıfatların sahibi olan Sultan I. Murat, gerek Anadolu ’da ve gerekse Rumeli ’de yaptırdığı eserlerle de, milletin kalbinde taht kurmuştur. 1364 Sırp Sındığı zaferinin sonunda şukrÂn ifÂdesi olarak, Bursa, Bilecik ve Filibe ’de birer cÂmî, Yenişehir ve Bursa Cekirge ’de bir imÂrethÂne, medrese, kaplıca ve bir han yaptırmıştır.
SULTAN 1. MURAT ’IN TURBESİ - 1. Murat ’ın Kabri Nerede? Sultan I. Murat Han ’ın hancerle parcalanan azîz bedeninin ic organları, şehît olduğu yere gomuldu ve oraya bir turbe yapıldı. Asıl cesedi ise, Bursa ’ya getirilerek Cekirge ’de yaptırmış olduğu cÂmi ve kulliyenin yanına defnedildi. Oraya da ikinci bir turbe yapıldı."
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, İbret Işıkları, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan