Kur ’an ’da ismi en cok gecen peygamber ve kavim hangisidir? İsrailoğulları ’nın tarihi hangi peygamberle başlar? İsrailoğulları peygamberleri kimlerdir? İsrailoğulları ’nın Mısır ’dan cıkışı ve imtihanı.Hazret-i MûsÂ, Kur ’Ân-ı Kerîm ’de en cok ismi zikredilen peygamber ve gonderildiği kavim olan İsrÂiloğulları da en cok bahsi gecen kavimdir. Cunku O ’nun kıssaları ile İsrailoğulları ’nın “ummet olma yolunda” nasıl davrandıkları ve nasıl kaybettikleri anlatılır. Muhammed -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in ummeti olan bizler, ummet olma yolunda, bu kıssaları iyi dinleyip iyi anlayarak idrÂk edersek, yaşanan hatalardan dersler cıkarıp aynı yanlışlara duşmemiş oluruz ki, bu buyuk bir nîmettir.
“Muhammed ummeti” kelimesinden anlamamız gereken ise, Allah Rasûlu ’ne tÂbî olan, O ’nun gosterdiği yolu takip eden inananlardır.
İSRAİLOĞULLARI PEYGAMBERLERİ Hazret-i İbrahim ’in iki oğlundan Hazret-i İshak babasının yanında kalıp peygamberlik yapmış, Kenan ili dediğimiz Antik Filistin topraklarında yerleşmiş idi. Oğlu Hazret-i Yakup da orada peygamberdi. Her şey gorunuşte bir ruya ile başladı; lÂkin ezelde İsrÂiloğulları icin takdir edilen kader, dunya uzerinde coktan sergilenmeye başlamıştı.
Hazret-i Yûsuf ’un Mısır ’a yerleştirilmesi, gorunurde kardeşlerinin onu kuyuya atmaları sebebi ile gercekleşse de ilÂhî takdir, bu sebep uzerine orulmuş cok daha kompleks hÂdiseleri icinde barındırmakta idi. CenÂb-ı Hak, kıtlık yıllarında Hazret-i YÂkup ve oğullarını Mısır ’a, Hazret-i Yûsuf ’un yanına yerleştirmişti. Bu da gorunurde basit bir hicret, yerleşme gibi anlaşılsa da oyle değildi. Onların yaşadıkları surec, bugun butun İslam Âlemine ornek mesÂbesinde idi.
Yûsuf -aleyhisselÂm- ’ın isteği uzerine Mısır ’a yerleşen İsrÂiloğulları, ilk donem Mısır ’ın yerli halkı tarafından sevilip benimsenmişlerse de zamanla asabiyet, millet telakkîsi derken Mısır ’da istenmeyen, varlıkları goze batan kimseler olmuşlar ve kole gibi en kotu işlerde calıştırılır hÂle duşmuşlerdi. Yıllarca kole zihniyeti ile ve korku icinde yaşadılar.
Hazret-i Mûs ’nın bir Mısırlıyı oldurup, Medyen ’e yerleşmesi de gorunurde alelÂde bir katil (oldurme) hÂdisesi olmayıp bir milletin kaderini değiştirecek, donum noktası teşkil eden bir hÂdise idi. O sebeple bugun yaşadığımız hÂdiseleri, bugunku aklımızla yorumlamaya, anlamaya calışmak guctur. Cunku hÂdiseler, sondan başa doğru bakınca daha doğru bir şekilde ve tam olarak anlaşılır.
Hazret-i Mûs ’nın sarayda buyutulmesi, bir taraftan cocukları katletmek isteyen Firavun ’a AllÂh ’ın verdiği bir ceza olmakla birlikte, diğer taraftan kole zihniyeti ile yetişen İsrÂiloğulları arasında değişimin meydana gelmesini sağlayacak Hazret-i Mûs ’nın ozguvenli yetişmesi, guclu, dirÂyetli bir karakterin oluşması ve duşmanının butun ozelliklerini iyice oğrenmesi icin de gerekliydi.
İSRAİLOĞULLARI ’NIN İMTİHANI Hazret-i Mûs ’nın hayatının her donemi, ilÂhî takdirin farklı farklı hikmetlerini barındırır. Medyen ’de Şuayb peygamberin tedrîsinde yetişen Hazret-i MûsÂ, CenÂb-ı Hak tarafından kardeşi HÂrun ile birlikte İsrÂiloğulları ’nı Firavun ’un elinden alıp Mısır ’dan cıkarmakla vazifelendirildi. Rivayetlere gore, Mısır ’dan cıkarılmaları; mûcizeler, Âfetler derken kırk yıl Firavun ’un engellemesi sebebi ile gecikmiş gibi gorunse de, Mısır ’dan gizlice kacma irÂdesi gosterecek, ozgurluğe duşkun nesillerin doğup yetişmesi icin bu sure gerekli idi. Nihayetinde kavim buyuk bir mûcize ile Mısır ’dan cıkarılmış, Tûr-i Sîn eteklerine yerleştirilmişti.
Bir peygamberin peşinden her turlu baskı, işkence ve sıkıntı cekilen bir yerden kurtulmamız bizi ummet yapmaya yeter mi? Bu hicret, o peygamberin yoluna tÂbî olmak mÂnÂsına gelir mi? Gelmemişti. Aradan cok kısa sure gecmiş, Tevrat ’ın levhalarını CenÂb-ı Hak ’tan almak icin peygamberlerinin kendilerinden ayrıldığı kırk gun icinde; bir altın buzağı heykeli yapıp ona put olarak tapmaya başlamışlardı. Yani peygambere gerektiği gibi tÂbî olamamışlar, cok cabuk eskiye donmuşlerdi. Daha sonra İsrÂiloğulları yaptıkları yanlıştan donmuş, tevbe etmiş, CenÂb-ı Hak onları affetmiş; kendilerini colde kudret helvası ve bıldırcın eti ile beslemişti.
Tûr-i Sîn eteklerinde ummet olma yolunda bir diğer imtihanları, “bıldırcın eti ve kudret helvası” idi. Onlar gokten her oğun indirilen bu nimetlere dayanamayıp bıkmış ve alıştıkları gibi pırasa, mercimek, soğan, sarımsak istemeye başlamışlardı.[1] Gorunurde cok masum bir istek gibiydi bunlar, belki yenmesi helÂl gıdalardandı da... Ancak o gun ve o şartlar altında değil. Nitekim Hazret-i Mûs bu taleplerini, “Değerli olanı, değersiz olanla mı değiştirdiniz!” buyurarak, kustah ve ahmakca bulmuştu. Yine rivÂyetlere gore, kırk yıl bu taleplerinin bedelini başıboş, serserice, akılsızca dolaşarak odediler.
Duğumun buyuğu, kudret helvası ve bıldırcın etinde idi. Doğan kuşu, iyi bir avcı olsun diye gozlerini bağlarlar ki, gozleri etrafta olmasın, sadece avına odaklansın. CenÂb-ı Hakk ’ın İsrÂiloğulları ’na bıldırcın eti ve kudret helvası ile yapmak istediği, tam da bu idi. Onlar kendileri calışmadan gelen kudret helvası ve bıldırcın etine dayanacak, sabredeceklerdi. O surecte gosterdikleri sabır, tek tip yiyecekle ve sÂde bir hayat ile sadece ibadet ederek gecirecekleri riyÂzat doneminde rahmet-i ilÂhî, şahsiyetlerine yapışan kolelik zihniyetini, şuur altlarında oluşan Âcizlik ve “alışılmış caresizliği” temizleyecekti.
İnsanoğlu, eşyanın hakikatini bilemediği icin azıcık bir zorlukta hemen isyan eder, sabırla beklese, nelerin kendisine ikram edileceğini tahmin bile edemez. Bu surecte CenÂb-ı Hak onların kalplerinde, akıllarında, ruhlarında buyuk acılımlar yapıp ureten, keşfeden, duşunen ve îcat eden mÂnevî guce ulaştıracaktı onları... Hicbir zahmet, rahmetsiz olmazdı cunku… Ya da hicbir rahmet, zahmetsiz gelmezdi. Olmadı, sabredemediler… Kolelik donemlerinde yemeye alıştıkları yiyecekleri istediler tekrar…
“-Biz sabredemeyiz!” diye de bas bas bağırdılar.
Ne acı ki, cok ama cok kıymetli bir şansı kacırdılar. Madde Âleminde yapılan fedakÂrlıklar, mÂn Âleminde kazanclar sağlar. Himmeti, lutfu, ilÂhî yardımı istememiş; ekmeği istemişlerdi. Yine ummet olamamışlardı. Aklında sadece ekmek olanın, “ummet olması” duşunulemezdi.
CenÂb-ı Hak acıdı, merhamet etti. Hur oldukları bu memlekette doğan, koleliği tatmamış yeni nesil ile mÂnevî guc kazandılar. Bu kez ummet olma yolunda yeni bir sınav cıktı karşılarına… Kudus ’e gireceklerdi. LÂkin şehre girecekleri kapı cok alcak bir kapı idi ve eğilip “Hıtta!” yani “Rabbimiz, bizleri bağışla, bizlere merhamet et!” diyerek girmeleri emredilişti.[2] Onlar ise bu “hıtta” kelimesini, “hınta”ya “kırmızı buğdaya” cevirerek girdiler. Şımarıklıklarından boyle soylediklerini bilsek de, esas dÂvÂ; “himmet” mi, “ekmek” mi dÂvÂsı idi.
HİMMET Mİ İSTERSİN EKMEK Mİ? Meşhur kıssaya gore, Hacı Bektaş-ı Velî Hazretleri ’nin Yûnus Emre mubÂreğe:
“-Soyle Yûnus, sana «himmet» mi vereyim, «ekmek» mi?” diye sorması hesabı…
Yûnus ’un ilk cevÂbı:
“-Efendim, insanların ekmeğe ihtiyacı var, himmet onların karnını doyurmaz ki… Ekmek isterim.” demesi ve bundan pişman olup, geri donup, “himmet” istemesi meselesi var ya; tam da bu idi…
Himmet-i ilÂhî, mÂnevî yardım; ekmek ise karnımızı doyurduğumuz şeydi… Himmet, ekmeği de beraberinde getirir; ama ekmek, himmeti getirmezdi.
“-Sen bize bunlardan bahsetme, acız acız!” demişti bir hanım, aklımdan hic cıkmaz.
Ummet olma yolunda en buyuk engel, ekmek dÂvÂsı…
Ya da şoyle diyelim: Nefis, olmekten cok korktuğu icin nefsin en buyuk ihtiyacı, ekmek… Şoyle bir etrafımıza bakarsak rızık hususunda endişesi olan insanların en buyuk kavgası, ekmek kavgası…
Esasında en onemli mevzu, himmet ve ekmek mevzuunda AllÂh ’a guvenip, teslim olma meselesi… Hakikatte kulluğun en onemli meselesi, “teslim olmak”!.. Ummet olmanın en onemli meselesi, AllÂh ’a ve Rasûlu ’ne teslim olmak…
Bir saat sonra sokağa cıkma yasağı olduğunu oğrenen insanların marketlerin, fırınların onunde kuyruk oluşturmaları da evlerinde yiyecekleri bulunmadığından değil ya da ac kalacaklarından değil; nefislerinin kimseye guvenememesinden… Ozde en onemli mesele bu; himmet mi ekmek mi?
Yıllarca ac kalma korkusundan, olme korkusundan Firavun ’a boyun eğen İsrÂiloğulları; o korkuları ortadan kalkana kadar ummet olamadılar.
MUSLUMANLAR NASIL UMMET OLDU? Mekke doneminde sahÂbe-i kirÂm efendilerimiz, harika bir ummetti. Cunku Allah ’tan başka kimseye boyun eğmemişler, aylarca ac kalmışlar:
“-Yeter AllÂh ’ım!” diye isyan etmemişlerdi.
Mekke doneminde musluman olan sahabîlerin coğunluğu, Âhir omurlerinde cok zengin olmuşlardı. Hak dostlarından Ubeydullah AhrÂr Hazretleri de onlar gibiydi. Himmet, sonra ekmeği de getiriyordu.
CenÂb-ı Hak, bizim tam olarak hur olmamızı ister. Hurriyet derken başıboşluktan bahsetmiyorum; ne evlÂt, ne mal, ne can, ne sevgili… Her şeyden yana hur olmak… Sorumlulukları yerine getirmek, lÂkin Allah ’tan başka hicbir şeyin sevgisini ve endişesini kalpte taşımamak, onların kalbe bağlanmasına izin vermemek…
Tek bir bağla bağlanmak ki; O da CenÂb-ı Hakk ’a sımsıkı bağlandığımız, “LÂ ilÂhe illÂllah” bağı... Her turlu fÂnî bağlardan ÂzÂde olanlar, uretebilir; keşifler, buluşlar yapabilir, ummet olabilirler. Gozu sadece ekmeği goren kimseyi, ummet yapmak zordur.
HZ. İBRAHİM ’İN UMMETİ Kur ’Ân-ı Kerîm ’de Hazret-i İbrahim icin:
“Şuphesiz İbrahim bir ummetti. AllÂh ’a itaatkÂr, Hakk ’a yonelen bir kimseydi.” (en-Nahl, 120) buyrulur.
Mevcut semÂvî dinleri tebliğ eden peygamberlerin atası kabul edilen Hazret-i İbrahim -aleyhisselÂm-, tevhid inancını mukemmelen yaşamış, koskoca bir milletin yapacağı nice şeyi tek başına yapmış, bu surecte ateşte yakılarak oldurulmek dÂhil, butun imtihanları goğuslemiş, hicbir zÂlimin onunde boyun eğmemiştir. KÂbe ’yi oğlu ile inşÃ‚ etmiş, ne emredilmişse sebebini sormadan yerine getirmiştir.
Peygamber Efendimiz ’e ummet olabilmek icin en evvel kendi ozumuzde tek başına ummet olmamız gerekir. İnsanların kıymeti, himmeti nisbetindedir. Kişi, himmeti kadar ummettir. Hazret-i İbrahim -aleyhisselÂm- tevhîd ehli idi, tek mucÂdelesi AllÂh ’a şirk koşulmasının onune gecmekti. Derdi ne ekmek, ne de su idi. Allah ’tan başka kimseye minneti yoktu.
Mekke doneminde Muslumanlardan istenen duruş da bu idi ve sahÂbe bunu başardı. Mısır ’da iken İsrÂiloğulları ’ndan istenen duruş da bu idi…
“(İbrahim) AllÂh ’ın nîmetlerine şukredendi.” (en-Nahl, 121)
“-Şunu isterim, bunu isterim!” dememiş, CenÂb-ı Hakk ’ın kendisine takdir ettiğinin en kıymetli şey olduğunu idrÂk edip, hÂline dÂima şukretmişti.
Ummet olmanın tek anahtar cumlesi şu olsa gerek:
“Rabbi ona «Teslim ol!» dediğinde, «Âlemlerin Rabbine teslim oldum.» demişti.” (el-Bakara, 131)
“-Mısır ’dan cıkacaksınız!” diye emredilince, soylenecek soz: “Peki”!..
“-Sadece kudret helvası ve bıldırcın eti yiyeceksiniz!” denilince, tek cevap, “Peki”!
“-Kudus ’e kapısından girerken «hıtta» diyeceksiniz!” denilince cekinmeden “Peki”…
İşte o zaman, AllÂh ’a teslim olup, ummet olunur. Nefsimin istediği değil, Rabbimin takdir ettiği en kıymetlidir; O ’nun takdîrine binlerce şukur demek, ummet olmaktır.
BİZ ONA DUNYADA BİR İYİLİK VERDİK “Ve Biz ona dunyada bir iyilik verdik. Şuphesiz ki o, Âhirette de sÂlihlerdendir.” (en-Nahl, 122)
Hazret-i İbrahim ’e ikram edilen bu nimet, teslim olması, şukretmesi, sabretmesi neticesi idi.
“Ey Rabbim! Bana bir hikmet bahşet ve beni sÂlih kimseler arasına kat.” (eş-ŞuarÂ, 83) demiş ve duÂsına icÂbet edilmişti.
“Sonra da sana: «Hanîf olarak İbrÂhim ’in dînine tÂbî ol!» diye vahyettik. Ve o, muşriklerden olmadı.” (en-Nahl, 123)
Mucadele, tam bir tevhide ulaşmak icin her turlu şirkle mucadeledir. Bu noktada bozulmamış hÂliyle butun semÂvî dinler İbrahimî ’dir. Kur ’Ân-ı Kerîm ’de Âdeta Hazret-i İbrahim -aleyhisselÂm- ’ın ismiyle ozdeşleştirilen “hanîf” kelimesi ise, “şirk kuşkusu taşıyan her turlu sapık goruşten uzaklaşarak, AllÂh ’ın birliği inancını benimseyen ve ihlÂslı bir şekilde yalnız O ’na kulluk eden” mÂnÂsını taşır.
YAHUDİLERDE CUMARTESİ YASAĞI Nahl Sûresi, 124. Âyet-i kerîme, ummet olma yolundaki Yahudilerin kıssasının devamıdır:
“Cumartesi gunu, ancak onda ihtilÂfa duşenlere (farz) kılındı. Ve şuphesiz Rabbin ihtilÂf edip durdukları şeyler hakkında kıyamet gunu, onlar arasında hukum verecektir.”
Bu Âyetle Yahudilerden istenen cumartesi yasağına uymaları ve o gunu alışveriş vb. dunyevî endişelerden uzak, sadece AllÂh ’a kulluk ile gecirmeleri idi. Onlar yine itaat etmemiş, yasağı delmiş; gercekten ummet olma şansını kaybetmişlerdi. Bugun onların birlik-beraberlik icinde olmaları, İbrÂhimî bir ummet oldukları icin değildir. Bu durumları, CenÂb-ı Hakk ’ın rÂzı olduğu bir kavim olduklarını gostermez. Cunku onlar, dunyevî endişeleri icin iyi organize olmuş, cidden olumden cok korkan bir millettir. Hicbir zaman CenÂb-ı Hakk ’ın emrine “Peki!” dememişlerdi.
CenÂb-ı Hak, bizim de onlar gibi olmamızı istemediği icin onların yaşadığı imtihanları bizlere kıssalarla anlatmıştır ki, ibret alalım. Biz bu mÂnÂda gercekten şanslı bir ummetiz! Bizden once yaşamış kavimlerin hatalarını oğrenip ibret alarak imtihanda istenilen cevÂbı biliyoruz. Yeter ki bu bilgileri amele gecirelim.
UMMET BİRLİKTELİLİĞİ NASIL KURULABİLİR? İşte bu noktadan sonra, kendisini ummet olarak inşÃ‚ eden bir kişi, nasıl inananlar ile birlikte bir ummet birlikteliği kurabilir? Bunun cevÂbını CenÂb-ı Hak, Nahl Sûresi 125 ve 126. Âyet-i kerîmelerde şoyle haber vermektedir:
“Rabbinin yoluna hikmetle ve guzel oğutle dÂvet et! Ve onlarla en guzel şekilde mucÂdele et. Şuphesiz Rabbin, yolundan sapanları ve hidayete kavuşanları da en iyi bilendir. Ve eğer cezalandırırsanız, size yapılanın aynısıyla ceza verin. Ama sabrederseniz, elbette o, sabredenler icin daha hayırlıdır.”
Bu Âyetlerde bildirilen emirlere itaat ettiği icin ummet olma yolunda İsrÂiloğulları ’nın kıssaları ile ummet-i Muhammed karşılaştırıldığı zaman:
“Siz, insanlar icin ortaya cıkarılan, doğruluğu emreden, fenalıktan alıkoyan, AllÂh ’a inanan, hayırlı bir ummetsiniz. Kitap ehli inanmış olsalardı, kendileri icin daha hayırlı olurdu. İclerinde inananlar olmakla beraber, coğu yoldan cıkmıştır.” (Âl-i İmrÂn, 110) Âyet-i kerîmesinde de belirtildiği gibi, Muhammed ummetine Kur ’Ân-ı Kerîm ’de “en hayırlı ummet” denilmiş.
VASAT BİR UMMET Bakara Sûresi ’nde bu ummetin vasfı, “vasat bir ummet”[3] diye bahsedilmiştir. Mufessir Taberî, “vasat” kelimesini, “orta yolu takip ederek ifrat ve tefrite kacmayan” şeklinde acıklamıştır. Hicbir rahmet, zahmetsiz olmaz. Zahmetlerle mucadele, sabırla olur.
“Sabret! Senin sabrın, ancak AllÂh ’ın yardımı iledir. Onlara uzulme! Kurdukları tuzaklardan telaş edip sıkıntıya duşme!” (en-Nahl, 127)
Ummet olmak, CenÂb-ı Hakk ’ın bizden rÂzı olup bizimle beraber olması ile mumkun olur ki, CenÂb-ı Hakk ’ın beraber oldukları da şu Âyet-i kerîmede ifade edilmiştir:
“Şuphesiz Allah, takv sahipleriyle ve muhsin olanlarla (guzel amel sahibi kimselerle) beraberdir.” (en-Nahl, 128)
Muhammed ummeti ki, bununla, Peygamber Efendimiz ’e tÂbî olan mu ’minler kastedilmiş olup, dunya var oldukca “orta yolu takip eden” hakemler (adl ve huccet) konumundaki Âlim, Ârif, sıddîkler hep bulunacaktır. Bu, Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in bereketidir. Ve bu da himmeti, ekmeğe yeğlemekle olacaktır.
Dipnotlar:
[1] Bkz. el-Bakara, 61.
[2] Bkz. el-Bakara, 58.
[3] el-Bakara, 143.
Kaynak: Fatma HÂle Sağım, Şebnem Dergisi, Sayı: 185
İslam ve İhsan