Osmanlı yonetimine sızmış masonlardan biri olan Ali Paşa ’nın cur ’etkÂr hÂinlikleri ve tÂvizleri nedeniyle halkın ma‘şerî vicdÂnındaki yerini gosteren ibretlik hadise...Reşit Paşa ’nın yetiştirdiği Âlî Paşa, Avrupaî fikirlerin tesirinde kalmış Tanzimat sadrÂzamlarındandır.
Reşit Paşa vÂsıtasıyla mason olan Âlî Paşa, makam hırsına mağlûp bir kimsedir. Bu yuzden velînîmeti saydığı Reşit Paşa ’ya dahî duşman olmuştur. Hatt onunla yaptığı yarış sebebiyle gayrimuslim tebaaya daha geniş imtiyazlar vermiş ve Avrupa devletlerinin elcileri ile beraber hazırladığı 1856 tarihli Islahat FermÂnı ’nı yayınlamıştır. Boylece Tanzimat ’tan sonra başlayan ve Osmanlı Devleti ’nin başına buyuk gÂileler acan gayrimuslim bağımsızlık hareketlerinin hızlanmasına sebep olmak bir yana, Âdeta yardımcı olmuştur.
HEM HAİN HEM CURETKAR
Âlî Paşa ’nın bu derece ileri giden cur ’etkÂr hÂinlikleri ve tÂvizleri karşısında Fransız elcisi bile şaşırmış ve:
“–Osmanlı Devleti ’nin bu kadar fedÂkÂrlıkta bulunacağını ummuyorduk!” diye hayretini ifÂde etmiştir.
Nitekim fermÂnın îlÂnından hemen sonra ortaya cıkan manzaralar cok korkunctur. Oyle ki meydana gelen hÂdiseler, Âlî Paşa ’yı da fen hÂlde sarsmıştır. Bu sarsıntı ile 1871 senesinde olen Âlî Paşa ’nın cenÂze tezkiyesinde yaşanan şu hÂdise, onun yaptığı sayısız menfî işlerin ve ihÂnetlerinin bÂriz bir neticesidir:
BU ZATI NASIL BİLİRDİNİZ?
Yenikapı Mevlevî şeyhi Osman Efendi, Âlî Paşa ’nın cenÂzesi başında, mûtad olduğu vechile cemÂate:
“–Bu zÂtı nasıl bilirdiniz?” diye sordu.
Kimseden ses cıkmadı.
Tekrar sordu:
“–Bu zÂtı nasıl bilirdiniz?”
Yine kimseden ses cıkmadı.
NihÂyet ucuncu defa tekrarlanan:
“–Bu zÂtı nasıl bilirdiniz?” suÂli de cevapsız kaldı ki, bu durum Âlî Paşa ’nın halkın ma‘şerî vicdÂnındaki yerini gostermeye kÂfîdir.
OSMANLI BUYUK BİR BELADAN KURTULDU
Olumu uzerine Abdulazîz HÂn ’ın:
“–Allah devletimizi şu sıska herifin belÂsından kurtardı!” demiş olduğu meşhurdur.
Onun yasaklara rağmen BÂbıÂli ’deki bircok muhim mevkie Hıristiyanları me ’mur olarak alması dolayısıyla Cevdet Paşa şoyle demiştir:
“Oyle anlaşılıyor ki Âlî Paşa, ehl-i İslÂm ’dan dışişlerine Âşin kimseler yetişirse, kendisine rakip olurlar diye korkmakta idi...”
Hayatında boylesine hak ve hakîkatten uzak yaşayan Âlî Paşa, olumunden sonra kendisini hayırla yÂd ettirecek bir tek eser bırakmamıştır.
Kaynak: Osman Nûri Topbaş, Âbide Şahsiyetleri ve Muesseseleriyle Osmanlı, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan