Arşivlerde ortaya cıkan belgelere gore Osmanlı, uzak demeden Cin zulmu altında inleyen Doğu Turkistan ’a vapur dolusu silah gondermiş.Osmanlı Devleti ’nin Cin ’e karşı savaşan Doğu Turkistanlılara 1870 ’li senelerde bir vapur dolusu silah ve top gonderdiği ortaya cıktı. Başbakanlık Osmanlı Arşivi'ndeki Turkistan ile alÂkalı belgelerin izini suren Araştırmacı Yazar Sureyya Atilla Sağlamcubukcu, 3 binin uzerinde belge ile karşılaştı. Yazar, bunları tasnif edip gunumuz Turkcesi ’ne aktardı. Turk Dunyası Belediyeler Birliği de calışmayı “Osmanlı Arşivinde Doğu Turkistan” ismiyle kitaplaştırdı.

YETİŞ YA SULTANIM!

Bir hayli cusseli olan kitapta tarihe ışık tutan ilginc bilgiler var. İlk defa gunyuzune cıkan arşiv belgelerine gore Sultan Abdulaziz Han doneminde, 1873 ’te Kaşgar ’a silah ve muhimmat gonderildi. Silahların kullanılması ve Kaşgar ’daki askerlerin eğitimi icin bir de subay vazifelendirildi.

Ahmed isimli subay, Cinlilere esir duştu. İki sene sonra bu sefer, yardım isteyen Kaşgar Hanı icin bir vapur dolusu silah, muhimmat ve top hazırlandı. Vapur, Suveyş ’te bozuldu. Vazîyet hemen İstanbul ’a bildirildi. PÂdişah emir verdi ve yeni vapur tahsis edildi. 23 Ağustos 1875 tarihli iradeden anlaşıldığına gore, Kaşgar Emiri Yakup Han ’a gonderilen hediye ve silahları Hindistan yolu ile Kaşgar ’a goturmekle gorevli olan Mehmed Murad Efendi nişanla taltif edildi.

YİNE RUSLAR ENGELLEDİ

Cin askerleri, ordunun askerî malzeme ve yiyecek sıkıntısıyla karşılaşması sonucunda Şensi ve Kansu ’yu aldıktan sonra saldırılarını durdurmak zorunda kaldı. Cin ordusunun yardımına, bu donemde Osmanlılara karşı bir savaşa hazırlanan Rusya koştu. Ruslar, tıpkı bugun Suriye ’yi hallac pamuğu gibi karıştırdıkları gibi o donem de savaşta Yakup Han ’dan gelebilecek muhtemel tehlikeyi bertaraf etmek icin, Cinlilere ihtiyac duyduğu malzemeleri sağladı. Burada ilginc bir başka gelişme de Cin komutanı General Tso ’nun bir kısım ihtiyaclarını Pekin ’deki İngiliz bankalarından aldıkları kredilerle karşılamış olmasıydı.

1876 ’da savaşı başlatan Cin, Kaşgar Hanlığını topraklarına kattı. Osmanlı ’da Sultan Abdulaziz Han, kanlı bir darbe ile indirildi. Yerine gecen yeğeni Sultan II. Abdulhamid, Ruslarlara yapılan 93 Harbi sebebiyle Turkistan ’a yardım gonderemedi. Yakup Han ’ın ardından başa gecen Kali Bey, 23 Temmuz 1881 tarihli belgeye gore Osmanlı Devleti ’ne bağlılığını bildirdi. Rusya, siyasi manevralarla buna engel olmaya calıştı.

OSMANLI ’NIN MANEVİ VÂRİSİ

Osmanlı, İstanbul ’a uzakta olması sebebebiyle Doğu Turkistan ile son donemine kadar ilişki geliştiremedi. Din ve milliyet kavramlarına bağlı kardeşlik ilişkileri kısa surede arttı. Oyle ki Kaşgar Hanına, Kırım Hanlığına olduğu gibi Emiru ’l-Muslimin unvanı verdi. Yani Osmanlı ’nın başına bir şey gelirse, Kaşgar Hanı Muslumanların başına gececekti.

Turkistanlılar Osmanlı ’nın vefÂsını hic unutmadı. Sultan Abdulaziz ve Sultan Abdulhamid Han adına hutbe okutup para bastırdılar. Yazar Sağlamcubukcu anlatıyor: “Kaşgar Hanedanının hacca gidiş gelişleri İstanbul uzerinden oldu. Doğu Turkistan ahalisine devlet olarak sahip cıkıldı. Yol emniyeti ve ihtiyacları karşılanmış, hediyeler verildi. VefÂlı kardeş Doğu Turkistan ahÂlisi de kendi zorluklarına rağmen Balkan Harbi ’ndeki yaralarımızı sarmak maksadıyla Hilal-i Ahmer Cemiyeti ’ne yardımda bulundu.”

Kaynak: Turkiye
İslam ve İhsan