Osman Nûri Topbaş Hocaefendi'nin Eyyub Aleyhisselam'dan bahsettiği Erkam Radyo ve Erkam TV de yayınlanan 02 Kasım 2020 tarihli sohbeti...
2 Kasım 2020 Sohbeti Uc İhlÂs bir FÂtiha;
Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in aziz, latîf, mubÂrek, pÂk rûh-i tayyibelerine, ehl-i beytin, ashÂb-ı kirÂmın, enbiyÂ-i izÂmın, sÂdÂt-ı kirÂm hazarÂtının, cumle gecmişlerimizin rûh-i şerîflerine, şehidlerimizin rûh-i şerîflerine, zelzelede vefat eden kardeşlerimizin cumlesinin ruhlarına;
Hastaların da şifasına -inşÃ‚allah- ve ummet-i Muhammed ’in bu virus hastalığından selÂmet bulmasına,
Diğer taraftan, dînimizin, vatanımızın, milletimizin selÂmetine,
İslÂm dunyasının butun Âfatlardan, felÂketlerden berî olması niyaz ve duÂsıyla;
Bir FÂtiha-i Şerîfe, uc İhlÂs…
Muhterem Kardeşlerimiz!
Eyyûb -aleyhisselÂm- sabırda Âbideleşen bir peygamber. Sabrın bileyi taşı aynı zamanda.
Eyyûb -aleyhisselÂm- Şam civÂrında yaşayan insanlara gonderilmiştir. Kendisine cok az kişi îman etmiştir. Dedesi Hazret­i İshÂk -aleyhisselÂm- ’ın duÂsı bereketiyle, CenÂb-ı Hak, Eyyûb -aleyhisselÂm- ’a baştan, ilk devrede, cok mal-mulk, evlÂt verdi. Hizmetcileri, tarlaları ve hayvanları cok boldu. Sofrasında fakirler bulunmadıkca yemek yemezdi. Misafirlere ikram etmeyi ziyadesiyle severdi.
Omrunun başlangıcında zengin, ortasında ilÂhî bir imtihan olarak fakir ve garip yaşadı. Hayatının geri kalan kısmında ise “şukur” ve darb­ı mesel hÂline gelen “sabır” neticesinde, tekrar ihsÂn­ı ilÂhîye gark oldu. Halk ağzında da, ufak bir meşakkat olduğu zaman, “Eyyûb sabrı” derler. Bu şekilde bir darb-ı mesel hÂline de gelmiştir.
Rabbimiz, onun sabırdaki tahammulunu şu şekilde sen ediyor:
“...Gercekten Biz Eyyûb ’u sabırlı (yani rız hÂlinde bir kul) bulmuştuk. O, ne iyi bir kuldu (نِعْمَ الْعَبْدُ, o ne guzel bir kuldu)! DÂim AllÂh ’a yonelirdi.” (SÂd, 44)
Mu ’min de, iyi bir kul olabilmenin derdiyle dÂim AllÂh ’a yonelecek, CenÂb-ı Hakk ’a sığınacak. Yine dÂim hÂle rız hÂlinde yaşayacak.
Eyyûb -aleyhisselÂm- ’ın malı-mulku, evlÂtları ve nÂil olduğu butun nîmetler, ilÂhî bir imtihan olarak elinden alındı. Cok ağır hastalığa dûcÂr oldu.
Ancak o, her hÂlinde Hakk ’a tevekkul ve teslîmiyet gosterdi. Bedenine, malına ve evlÂdına gelen musîbetlere karşı buyuk bir sabır sergiledi. İlÂhî takdîre rÂzı oldu. Onun icin “نِعْمَ الْعَبْدُ” buyuruyor “ne guzel bir kuldu” buyuruyor.
Suleyman -aleyhisselÂm- varlıkta; Eyyûb -aleyhisselÂm- yokluk ve ıztıraplara tahammul... Eyyûb -aleyhisselÂm- ’ın bu sabır ve teslîmiyeti, dillere destan oldu. Bir ibret numûnesi olarak insanlık tarihine gecti.
Eyyûb -aleyhisselÂm- ’ın imtihÂnı, peygamberlik devresine Âit. Başına gelen her turlu musîbet imtihÂnında, mel ’ûn şeytan musallat oldu. Yani şunu unutmamak lÂzım ki, iblis daima meyveli ağaca taş atar.
Şoyle ki; iblis, ondaki fazîleti hazmedemedi. İnsan kılığına girerek halk arasında:
“–Bu kadar nîmet ve bolluk icinde kulluk yapmak kolaydır. Eyyûb ’u bir de darlık ve bel Ânında gormeli!..” diyordu.
Rabbimiz de, Eyyûb -aleyhisselÂm- ’ın tevekkul-teslîmiyetini izhÂr etmek icin bu sevgili peygamberine ceşitli musîbetler verdi.
CenÂb­ı Hak, ilk olarak mallarını elinden aldı. Bir sel ile koyunlarını, bir ruzgÂr ile de ekinlerini mahvetti CenÂb-ı Hak.
Şeytan, coban kılığına girerek hemen Eyyûb -aleyhisselÂm- ’a koştu. Ağlaya ağlaya olup biteni haber verdi:
“–Ey Eyyûb dedi, malın da gitti dedi. Buyuk bir felÂket oldu. Allah, senin butun malını ve mulkunu telef etti!”
Eyyûb -aleyhisselÂm- buyuk tevekkul ve teslimiyetle, hic telaşlanmadı. İnsan kılığına girmiş bulunan şeytana:
“–Mal ve mulku bana Rabbim vermişti. Mal, mulk AllÂh ’a ait. Şimdi de aldı. YegÂne sahip O ’dur! Dilerse verir, dilerse alır!..”
Şeytan, bu soz ve tavırlar karşısında perişan oldu.
Daha sonra Eyyûb -aleyhisselÂm- ’ın ders okutmakta olduğu cocukları bir zelzele neticesinde, hepsi vefÂt etti. Hicbir cocuğu kalmadı. Şeytan bu sefer de feryÂd u figÂn ederek Hazret­i Eyyûb ’un yanına geldi. Onu isyÂna suruklemek maksadıyla:
“–Ey Eyyûb dedi, Allah TeÂl senin evini zelzele ile yıktı. Butun cocuklarını elinden aldı. Onların canhıraş feryatları dayanılacak gibi değildir, evlÂtlarının feryatları dayanılacak gibi değildir. Sen hÂl duruyorsun!” dedi.
HÂdiseyi o kadar acıklı bir şekilde nakletti ki, Hazret­i Eyyûb ’un gozlerinden yaş geldi. Ancak bu imtihan karşısında buyuk bir sabır gosterdi.
Aynı şekilde Rasûlullah Efendimiz ’in oğlu İbrahim de vefat ettiği zaman, Efendimiz ’in gozunden bir yaş geldi.
“–YÂ RasûlÂllah!” dedi ashÂb-ı kirÂm. “Siz de mi?” dedi.
“–Yok dedi, bu dedi, gozden gelen bu damla, bir merhametin neticesidir. Gozden damla gelir, fakat kalp, AllÂh ’a tam teslimdir.” (Bkz. BuhÂrî, CenÂiz, 44; İbn-i Sa ’d, I, 138)
Bu acıklı duruma da sabır gosterdi.
Tabi şeytan, (maksadına) yine nÂil olamadığından, ofkeden, bir şeyler diyecekti, Eyyûb -aleyhisselÂm- buna fırsat vermedi:
“–Ey mel ’ûn! Sen iblîs ’sin! Beni Rabbime karşı isyana teşvik etmek istiyorsun! Bilesin ki evlÂtlarım birer emanetti. Sahibi geri aldı! Veren O, alan O! Ben her hÂlde Rabbime hamd eden bir kulum.” dedi.
Azîz Mahmud HudÂyî Hazretleri de bu teslîmiyeti şoyle ifade eder:
Alan Sen ’sin, veren Sen ’sin, kılan Sen;
Ne verdinse odur; dahî nemiz var!..
Zor bir durum. İnsanın evlÂdı, kendi parcası. Rasûlullah Efendimiz, o sabreden bir anne-babayı şu şekilde bildirir:
“Bir kulun cocuğu vefÂt ettiğinde, Allah TeÂl melekleri gonderir:
«–Kulumun cocuğunun rûhunu (mu) aldınız?» buyurur. Melekler:
«–Evet y Rabbi.» derler (Aldık derler). Allah TeÂlÂ:
«–Onun gonul meyvesini mi kopardınız?» Melekler:
«–Evet y Rabbi.» derler. Hak TeÂlÂ:
«–Peki, kulum ne dedi (karşılık olarak)?» Melekler:
«–O Sana hamd etti:
اِنَّا لِلّٰهِ وَاِنَّا اِلَيْهِ رَاجِعُونَ
“…Biz AllÂh ’a Âidiz, yine AllÂh ’a donduruleceğiz.” (Bkz. el-Bakara, 156) diyerek yalnız Sana iltic etti (o anne-baba).»
Bunun uzerine Allah TeÂl şoyle buyurur:
«–Kulum icin Cennette bir ev inşÃ‚ edin. İsmini de “Beytu ’l-Hamd: Hamd Evi” koyun.» buyurur.” (Tirmizî, CenÂiz, 36/1021)
Yine diğer bir şeyde Efendimiz şoyle buyuruyor:
“Kul hastalanınca, Allah TeÂl iki melek gonderir ve onlara:
«–Gidin bakın, kulum yardımcılarına ne diyor, bir dinleyin!» diye emreder.
Eğer o kul, melekler geldiği zaman AllÂh ’a hamd ediyor, senÂda bulunuyor ise, onlar kulun bu hÂlini, her şeyi (zÂten) en iyi bilen CenÂb-ı Hakk ’a yukseltirler. (Melekler sırf kulunun ameline şÃ‚hid olsun diye gonderen) Allah TeÂlÂ:
«–Kulumun rûhunu kabzedersem, onu Cennet ’e koymak, kulumun Ben ’im uzerimde hakkı olmuştur. ŞÃ‚yet şif verirsem, onun etini daha da hayırlı bir etle, kanını daha hayırlı bir kanla değiştirmek, gunahlarını da affetmek, uzerimde hakkı olmuştur.»” CenÂb-ı Hak buyuruyor, Muvattaʼda. (Muvatta, Ayn, 5)
Rabbimiz, Eyyûb -aleyhisselÂm- ’ın malını, evlÂtlarını aldıktan sonra, ona bir de hastalık verdi. Tabi Kur ’Ân­ı Kerîm, bu hastalığın cinsini belirtmiyor. LÂkin hastalığı o kadar derece arttı ki, hic kimse yanına uğramaz oldu. Yalnız hanımı Rahme HÂtun, eşsiz bir sadÂkat ve vef orneği sergiledi. Onun hizmetine devam etti. El işleri yaparak maîşetini temin etti.
Eyyûb -aleyhisselÂm-, bu hastalığında hicbir zaman şikÂyetci olmadı. Daima şukur hÂlinde idi. Rabbine sığındı, sabretti, hamd u senÂya devam etti. Edep gostererek, hastalık ve yorgunluğunu şeytana izÂfe etti. Âyet­i kerîmede buyruluyor:
“(Rasûlum!) Kulumuz Eyyûb ’u da an! O, Rabbine: «Doğrusu şeytan, bana bir yorgunluk ve eziyet verdi.» diye seslendi.” SÂd Sûresi, 41. Âyet.
Şeytan, Eyyûb -aleyhisselÂm- ’ı şukur, hamd ve rız hÂlinden uzaklaştıramayınca, bu defa şehir halkına vesvese vermeye başladı:
“–Sakın Rahme ile goruşup kendisine yardımcı olmayın! Yoksa Eyyûb ’un hastalığı Rahmeʼye, Rahmeʼden de size gecer! Derhal onu şehrinizden kovun!” dedi.
Şehir halkı, Rahme HÂtun ’a:
“–Eyyûb ’la beraber burayı terk edin dedi. Yoksa sizi taşlayarak oldururuz!” dediler.
Rahme HÂtun, cÂresiz kaldı. Eyyûb -aleyhisselÂm- zaten bitkin, zayıflamıştı, sırtına alarak o insanların bulunduğu yerden uzaklaştırdı. Şehir dışında bir yer edindi. Kucuk bir kulube yaptı. Eyyûb -aleyhisselÂm- ’a kumdan bir yatak, başına taştan bir yastık koydu. Hizmetine sadÂkatle devam etti.
Eyyûb -aleyhisselÂm- bu durumda bile, oradan gelip gecene “emr­i bi ’l­mÂrûf ve nehy­i ani ’l­munker”de bulunuyordu. Daima hakka davet ediyordu.
Rahme HÂtun, gecimlerini temin icin şehirdeki hanımlara iplik bukuyordu. Bir ara efendisine:
“–Sen bir peygambersin! Allah TeÂl ’dan sıhhat ve Âfiyet istersen de bu dertleri senden alır. Sen CenÂb-ı Hakkʼın mumtaz bir kulusun.”
Eyyûb -aleyhisselÂm- ise hanımına:
“–Sıhhat ve Âfiyetle gecen gunlerimiz ne kadardır?” diye sordu. Rahme HÂtun:
“–Seksen yıl.” dedi.
Bunun uzerine Hazret­i Eyyûb:
“–Ey Rahme! Şiddet ve bel zamanı sıhhat ve saf suresi kadar olmadan CenÂb­ı Hakkʼa şikÂyet etmekten hay ederim. (Seksen sene bizim sıhhat hayatı gecti, daha o kadar hastalık hÂlimiz gecmedi.) Allah TeÂl bize nîmetler verirken (rÂzıyız da), O ’ndan gelen belÂlara nicin sabretmeyelim?!”
Daima bizi bir tefekkure davet...
Eyyûb -aleyhisselÂm- ’ın bu sabrını, Rasûlullah Efendimiz şoyle sen ediyor:
“Hazret-i Eyyûb, insanların en halîmi, en sabırlısı, en gazabını (ofkesini) yeneni idi.” (İbn­i Ebî Şeybe, Musannef, III, 201)
Eyyûb -aleyhisselÂm- ’ın sabrı ve rız hÂli, Hak yoluna giren sÂlik ve dervişlerin bilhassa ibret ve hisse alması gereken en guzel bir misaldir.
MevlÂnÂʼda bir misal var bu hususta. Yani Dostʼtan gelen ıztırapları hoş karşılamak… MevlÂn Hazretleri, sevenin sevdiği uğrunda katlanacağı fedÂkarlıkları şu temsilî hikÂye ile anlatır:
Bir efendiye hediye olarak bir kavun geldi. O da sevdiği, gonuldaşı, derin duygulu, sÂdık hizmetkÂrı Lokman ’ı cağırttırdı.
Lokman gelince efendisi kavundan bir dilim kesip ona ikram etti. Lokmanʼı cok seviyordu. Lokman o dilimi sanki bal gibi, şeker gibi yedi.
Efendisi ona ikinci bir dilimi verdi. Zira efendisi, Lokman ’ın duyduğu bu lezzet karşısında huzur buluyordu. Ona ikram etmenin huzuru icindeydi.
Derken kavundan son bir dilim kaldı. O zaman efendisi;
“–Bunu da ben yiyeyim; ne kadar tatlı bir kavun olduğunu anlayayım.” dedi.
Efendisi o dilimi yer yemez, kavunun acılığından ağzını bir ateş kapladı. Dili ucukladı, boğazı kavruldu. Kendinden gecti. Ondan sonra Lokman ’a sordu:
“–Ey benim kıymetli, canım hizmetkÂrım! Boyle bir zehri nasıl oldu da tatlı tatlı yedin? Neden bir şey soylemedin?”
Lokman dedi ki:
“–Ben; siz efendimizin elinden o kadar tatlı yemekler yedim, maddeten ve mÂnen o kadar cok nimetlerle perverde oldum ki, size bunlar icin mukabelede bulunamadığımdan dolayı, utancımdan iki buklum olmuşumdur. Sizin elinizle ikram ettiğiniz bir şeye;
«–Bu acıdır, yenilemez.» diye, ben diyebilir miyim bunu?!.
Hem sizin elinizden gelen her acı bana tatlı gelir. Cunku bedenimin butun cuzleri sizin nîmetlerinizle perverde olmuştur.
Efendim! Sizden gelen bir acıdan feryÂd edersem, başıma yuzlerce defa toprak sacılsın. LûtufkÂr elinin tadı, bu kavunda nasıl bir acılık bırakır?
Tabi bunu da en muşahhas, ashÂb-ı kirÂmda goruyoruz. Nasıl bir Efendimizʼe muhabbet vardı?! “Sen emret y RasûlÂllah diyordu. Canım, malım, her şeyim Sana fed olsun!” diyordu. Hakikaten bunun icin samimî bir fedakÂrlık icindeydi.
Bunu Bedirʼde goruyoruz, Uhudʼda goruyoruz, Hendekʼte goruyoruz, butun Efendimizʼin seferlerinde, Hudeybiyeʼde goruyoruz; hep bir fedakÂrlık hÂlindeydi ashÂb-ı kirÂm. Niye? Muhabbet, cok seviyor. Yani dunya eridi, Rasûlullah Efendimizʼin sevgisi, hepsinin otesine gecti.
MevlÂn bu hikÂyeden sonra muhabbetin ne olduğunu izah ediyor:
“Muhabbetten acılar tatlılaşır, bakırlar altın olur.
Muhabbet ile tortular durulur arınır, dermansız dertler şifa bulur.
Muhabbetten dolayı zindanlar gul bahcesine doner.
Muhabbetten oturu karanlık evler aydınlanır, nurlanır. NÂr/ateş, nûr olur.
HÂsılı muhabbet ile, kahırlar lûtuf olur, zahmetler rahmete doner.” (Mesnev&#238
En buyuk cileler; başta CenÂb-ı Hakk ’ın en sevgili kulları peygamberlerin, daha sonra da peygamberlerin vÂrisi olan Hak dostlarının ve sÂlih kulların başından gecmiştir. Cileler, onlara terfi-i derecÂt durumundadır.
Hazret-i Âdem -aleyhisselÂm-, yıllarca tevbesinin kabulu icin gozyaşı doktu. Hic insan da yok. Kendisi Serendibʼde, Havv VÂlidemiz Ciddeʼde, kırk sene.
Yusuf -aleyhisselÂm-, haksız bir yere atıldığı kuyuda ve zindanda nice cileler cekti. Arkadan bir de Zuleyhaʼnın musibetine uğradı.
Hazret-i Eyyûb -aleyhisselÂm- işte muhteşem varlıklardan sonra; -maldı, evlÂttı vs.- yokluk, hastalık, onlarla bir imtihandan gecti
Zekeriyy -aleyhisselÂm- Yahy -aleyhisselÂm- şehid edildi.
Yani butun peygamberler; muşriklerin cirkin hucumları, hakaretleri ve iftiralarına maruz kaldılar. Kimisi de cok ağır bir şekilde şehid edildi.
En geniş nimet ve imkÂnlara mazhar olan, Hazret-i Suleyman -aleyhisselÂm- ’dır. Onun dahî hayatında an gelmiş, iptilalara dûcÂr olmuştur. “Onu tahtında olu bir ceset gibi bıraktık.” buyuruyor CenÂb-ı Hak. Sonra kaldırıyor, istiğfar ediyor, tekrar veriyor. (Bkz. SÂd, 34)
-SallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, cektiği cileler ile ne kadar bir tahammul hÂlindeydi.
Efendimiz; ashabına karşı son derece şefkatli iken, 13 sene Mekke devrinde, Fahr-i KÂinat Efendimiz ’in gozleri onunde, sahÂbe efendilerimiz dovulduler, sovulduler, işkencelere tÂbî tutuldular. Kızgın taşların uzerine yatırıldılar. Uzerlerine dev taş kutleleri konarak kemikleri kırıldı.
İslÂm ’ın ilk şehîdesi Sumeyye HÂtun; bir ayağı bir deveye, diğer ayağı bir deveye bağlandı, ters istikamete goturulup parca parca edilerek katledildi.
Fakat muhabbet, demek ki onlara bu ıztırÂbı hafifletiyor.
Efendimiz butun bunlara sabretti. Ki Efendimiz, ummetine raûf ve rahîm. Bir ananın-babanın merhametinden daha fazla merhameti vardı.
Diğer taraftan 7 tane evlÂdı vardı. 7 evlÂdının 6 ’sını kendi eliyle toprağa verdi. Sabretti... Tahammul etti...
Diğer taraftan muşrikler, cok sevdiği Hazret-i Hamza ’yı, Mus‘ab bin Umeyrʼi, CÂfer bin Ebû TÂlibʼi, Zeyd bin HÂrise gibi bircok kıymetli talebelerini şehid ettiler.
Reci ’de, Bi ’r-i Maune ’de, gozu gibi sakındığı AshÂb-ı Suffe, Kur ’an talebelerini şehid ettiler.
Sabretti... Tahammul etti...
Kendine yapılan zulumleri ise, daima affetti. Mekke fethinden sonra, tam bir kısas fırsatı doğmuşken, 20 yıldır birikmiş hesapların, ıztırapların uzerine bir şal attı. Af ilan etti. Mekkeliler;
“‒Sen, kerem ve ihsan sahibi bir kardeş oğlusun!..” diye, Efendimiz ’in faziletini itiraf ettiler. (Bkz. İbn-i HişÃ‚m, IV, 32; VÂkıdî, II, 835; İbn-i Sa ’d, II, 142-143)
-SallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz; cilelere, en guzel şekilde sabır ve tahammul gostermenin, kotuluğu iyiliklerle savarak, kendisini oldurmeye geleni diriltmenin en guzel misallerini sergiledi.
AshÂb-ı kirÂm bu cilelerle olgunlaştı.
Mekke devri de 13 sene suren pek zorlu bir cile mevsimidir. Bilhassa BilÂl -radıyallÂhu anh-, HabbÂb, YÂsir, Sumeyye gibi fakir ve zayıf sahÂbîler cok ağır işkencelere tahammul ettiler. Sadece onlar değil, Hazret-i Ebû Bekir gibi varlıklı sahÂbîler dahî defalarca hucumlara uğradı. Hatt bir muşrikin demir ayakkabısıyla dovuldu, tartaklandı ve olumden zor kurtuldu.
HakÂret, istihzÂ, muhÂsara, aclık, daha ne cileler...
Sonunda yurtlarını, evlerini ve akrabalarını bırakarak, servetlerini bırakarak hattÂ, Medîne ’ye hicret etmek zorunda bırakıldılar.
Medîne devrinde cile sona ermedi. Bu sefer de munÂfıklar, muşrikler, yahudiler arasında butun sıkıntı ve meşakkatlere maruz kaldılar. Savaşlara mecbur kaldılar, en yakınlarını kaybettiler ve şehid verdiler.
TÂ muşrikler, 450 km.den geliyorlardı, İslÂmʼı kaldırmak icin. Kendilerini CenÂb-ı Hak felÂkete uğrattı.
Bu cileler neticesinde gonulleri; en guzel kıvamda olgunlaştı, her turlu hamlıktan kurtuldu. Onlar, bilhassa tevhid uzere akāid hususunda her ceşit imtihandan gectiler. Hicbir şekilde İslÂm ’dan taviz vermeyip kalb-i selîme nail oldular. Nihayet rızÂ-yı ilÂhîye vÂsıl oldular.
Nasıl bir yemek pişirmeden yenmez, hazmedilmez ise; gonul de, ancak cileler icinde kemÂle erer. DergÂh-ı ilÂhîde kabul bir gonul hÂline gelir.
Bu ne guzel bir misaldir. KÂinat bir kevnî Âyetlerle dolu. Sahilde olanlar bilirler: Denizle karanın birleştiği yerde kumsal vardır. Dalgalar orayı devamlı dover. Asırlarca dover. Oradaki taşlar da granit gibidir, kırılmaz.
Tasavvufta, insanın seyr u sulûku “yeniden doğması”na benzetilmiştir. Bu manevî doğum.
Unutulmamalıdır ki insanı olgunlaştıran, cilelerdir.
“Kadının batnı (karnı) yeni bir cocuk doğurmadıkca, kan sute donmez.” Kadın, o cileleri, anne o cileleri cekecek ki o kandan sut cıkacak.
Bu yol cilelidir, zahmetlidir, fakat neticesi rahmet doludur.
Doğum da tahammulun bir bereketidir. Bir anne, dokuz ay karnında meşakkatlerle taşıdıktan sonra, evladını dunyaya getirir. Annelik şerefine bu zahmetlerle erişir.
MevlÂn yine burada buyurur:
“Doğum ağrısı; gebeye gore ağrıdır, ama ana karnındaki cocuğa gore, zindandan kurtuluştur.”
Demek ki Allah yolunda tahammul edilmesi icab eden gucluklere, iptilalara; sonunda hÂsıl olacak nîmetler zÂviyesinden bakabilirsek, onlar mubÂrek bir vesîledir.
Hatt MevlÂnÂ, daha oteye:
“Sana diyor, Allah ıztırap vermişse diyor, buna cok diyor, sevin diyor. Bu şekilde senin diyor, Âhiretin selÂmete erecek diyor. Fakat sabretmek şartıyla, şukretmek şartıyla.”
Yine kÂinattan MevlÂn misal verir:
“Ayın kapkaranlık gecelere sabretmesi onu apaydın eder.
Gulun dikene sabretmesi, guzel bir koku verir.”
Es‘ad Erbilî Hazretleri ise; Âşık gonullere, cilelere tahammulu kolaylaştıran vuslat sırrını şoyle ifade eder:
“Aşk gulistanının yolunda dikenden korkulmaz! Ben her dikenin ustunden yuzlerce gonca toplarım!”
“Dervişlik bostanında ıztıraptan zevk alırım. Yastığımı dikenden yaparsam, ruyamda Gul ’u gorurum!”
Tabiat da, cilelere tahammulun neticesinde bereketlenir.
Mesel toprak, sonbahar ve kışın ağır zorluklarına tahammul eder, ancak bu şekilde bir ilkbahar cıkar. O kupkuru ağaclar meyvelerini verir ve guzelliklerini de serper. Yani ancak cilelerden sonra canlanıp yeşermek nasib olur.
Yine MevlÂn der:
“Yemyeşil daldan ayrılmayacak yapraklar bitsin diye gonul, dalındaki sararmış yaprakları doker.
Gam, gonulden neyi doker, neyi sokerse karşılık olarak gercekten onun cok daha guzeli verilir.”
Yine diğer bir misal:
İbrahim -aleyhisselÂm- SÂre VÂlidemizʼle Mısırʼa girdiler. Mısırʼa girerken hemen huduttaki bekciler, saraya, Firavunʼa haber verdiler:
“‒CemÂl sahibi bir kadın geldi.” dediler.
Firavun, cemÂl sahibi kadınları yanına alırdı tecÂvuz icin. İbrahim -aleyhisselÂm- da nasıl bir sabır, ne kadar bir zorluk! SÂre VÂlidemizʼi iceri aldılar, Firavunʼa takdim edecekler, Firavun da zevkini alacak. Fakat orada İbrahim -aleyhisselÂm- da bahcede. Yani ne kadar bir ıztırap!
Hemen SÂre VÂlidemiz iki rekÂt bir namaz kıldı. O namaz neticesinde yanına Firavun geldi, eli-ayağı titremeye başladı:
“‒Aman dedi, bu kadını burada defedin dedi. Cinnî midir nedir dedi. Neredeyse dedi, beni felc hÂline getirecek dedi. Hatt HÂcerʼi de yanına verin, buradan iyice gitsin, uzaklaştırsın!” dedi.
CenÂb-ı Hak Âyet-i kerîmede:
“Ey îmÂn edenler! Sabır ve namaz ile Allah ’tan yardım isteyin. Şuphesiz ki Allah sabredenlerle beraberdir.” (el-Bakara, 153)
VelhÂsıl her meşakkat karşısında dayanılacak şey, namaz ve namazla beraber sabır. İki guc, selÂmete erebilmek icin.
Tabi bu 80 sene bir sıhhat hayatı.
“Şurada birkac sene ancak bu ıztırap hayatındayız.” dedi, hanımına.
“‒Ey Rahme dedi, şiddet ve bel zamanı, sıhhat ve saf suresi kadar olmadan, CenÂb-ı MevlÂʼya şikÂyet etmekten hay ederim.” dedi. Allah TeÂl bizlere nîmetleri verirken rÂzı oluyoruz da, ondan gelen belÂlara nicin sabretmeyelim?” dedi.
Âyette “…Gayzlarını yutarlar…” (Âl-i İmrÂn, 134) buyuruyor CenÂb-ı Hak.
Eyyûb -aleyhisselÂm-ʼın sabrı ve rız hÂli, Hak yoluna giren sÂlik ve dervişlerin bilhassa ibret ve hisse alması gereken en buyuk bir misÂldir.
Tabi şunu da unutmamak lÂzım ki:
“Her zorluğun yanında bir kolaylık vardır. Gercekten zorlukla beraber bir kolaylık daha vardır.” (el-İnşirÂh, 5-6) buyruluyor.
Nitekim Efendimizʼin MîrÂcʼa nÂil olması, TÂifʼte cektiği bir eziyetlerden sonra. Hatice VÂlidemiz, Efendimizʼin en destekcisiydi, o vefat etti. Ondan sonra yine hep şukur hÂlindeydi, sabır hÂlindeydi. CenÂb-ı Hak MîrÂcʼa nÂil eyledi.
Yani cileler, gamlar, hayatta mes ’ud olmaya mÂnî gibi gorunurse de, hakîkatte oyle değildir. Sabretmesini ve Allah ’tan gelenlere rız gostermesini bilenler icin, belki daha buyuk bir surûra ulaşmak icindir.
VelhÂsıl Eyyûb -aleyhisselÂm- şeytanın tasallutlarına karşı hep boyle bir sabırla, şukurle, ona guzel, veciz ifadeler verdi. Onu yanından o şekilde defetti. Bir netice, Eyyûb -aleyhisselÂm-ʼdan alamayınca, şeytan, Rahmeʼye dondu. İkide bir onune cıktı ve aklını celmeye calıştı.
Tabi Rahme HÂtun da bunları Eyyûb -aleyhisselÂm-ʼa anlatıyordu. Eyyûb -aleyhisselÂm-:
“–Ey hanım dedi. O senin yoluna cıkan iblîs ’tir. Dikkatli ol; seni vesvese ile benden ayırmak istiyor!..” dedi.
Rahme HÂtun, Yusuf -aleyhisselÂm- ’ın torunlarındandı. Bu sebeple cemÂl sahibi idi. CivÂrında ondan daha guzel bir hanım yoktu.
Şeytan, bir gun onun karşısına yakışıklı bir kişi sûretinde cıktı:
“–Senden daha guzel birini gormedim dedi. Ben şu yakın koydeyim. Servetimin de haddi­hesÂbı yoktur...” dedi.
Rahme HÂtun da CenÂb-ı Hakkʼa sığınarak:
“–Ben hasta olan Eyyûb Peygamber ’in hanımıyım. Ona hizmet etmekteyim. Ve ben, o şerefli peygamberden başkasına asl meyletmem...” dedi ve yuruyup gitti.
Rahme HÂtun, Eyyûb -aleyhisselÂm- ’ın yanına donunce anlattı.
“–Ey Rahme dedi. Ben sana ondan sakınmanı soylemedim mi? Yanına gelen senin şeytandı. Sana iyileşince yuz tane sopa vurayım!” dedi.
Eyyûb -aleyhisselÂm- ’ın hastalığı gittikce şiddetlendi. Hatt onun peygamberlik vazifesini yapmasına mÂnî olmaya başladı. O zaman CenÂb-ı Hakk ’a şoyle du etti:
“…Bana gercekten hastalık isÂbet etti. Sen (y Rabbi) merhametlilerin en merhametlisisin!” (el­EnbiyÂ, 83)
CÂfer SÂdık Hazretleri buyuruyor ki:
“Musîbet muddeti uzayınca şeytan: «Ey Eyyûb! Hastalıktan kurtulmak istersen, bana secde et!» dedi. Hazret­i Eyyûb ’un kalbi mahzun oldu: «Hastalıktan değil, duşmanın harîs olmasından rahatsızlandım.» dedi. Rabbine: «Bana bu hastalık isÂbet etti y Rabbi!» dedi.” Yani şif icin.
Diğer bir rivÂyette:
Kendisine îmÂn etmiş bulunan birkac kişi de:
“‒Eğer bunda hayır olsaydı, bu belÂya dûcÂr olmazdı!”
NÂdanların bu sozleri de, Hazret­i Eyyûb ’u son derece rencide etti.
Diğer bir rivÂyette:
Rahme HÂtun cÂresizlik icinde kalarak yiyecek almak icin elbisesini sattı. Eyyûb -aleyhisselÂm- bunu oğrenince buyuk bir uzuntuyle Rabbine iltic etti.
Diğer bir rivÂyette:
CebrÂîl -aleyhisselÂm-, Hazret­i Eyyûb -aleyhisselÂm- ’a gelerek:
“‒Hak TeÂl ’nın hazinesinde musîbet imtihÂnı coktur. Onlara tÂkat getiremezsin. Sen Allah ’tan Âfiyet talebinde bulun!” demiş, şifÂyÂb olması icin CenÂb­ı Hakk ’a du etmesini soylemişti. Bunun uzerine du ediyor.
RivÂyete gore, bir kimse Rasûlullah Efendimizʼin mescidine girdi, Eyyûb -aleyhisselÂm- ile alÂkalı Efendimizʼe bazı sorular sordu. Peygamber Efendimizʼin gozunden yaşlar dokuldu. Şoyle buyurdu:
“Allah TeÂl ’ya yemin ederim ki, Eyyûb belÂdan inlemedi... Yedi sene, yedi ay, yedi gun, yedi gece o belÂda kaldı. (Bu bel neticesinde) namaz kılmak icin ayakta duramıyordu, duşuyordu. Hak yolundaki hizmetinde kusur gordu. (O zaman Âyette buyrulan):
«Bana gercekten hastalık isÂbet etti» dedi.” (Bkz. Kurtubî, Tefsîr, XI, 323, 327)
Bu hÂlini dÂim CenÂb-ı Hakkʼa arz etti. Nitekim YÂkub -aleyhisselÂm- da Yusufʼun hasreti icin CenÂb-ı Hakk ’a şoyle iltic etmişti:
“Ben butun kederimi, huznumu ancak AllÂh ’a arz ediyorum…” (Yûsuf, 86) buyurmuştu.
VelhÂsıl Rahme HÂtun yine yiyecek aramak icin cıkmıştı. CebrÂîl geldi.
CenÂb­ı Hakk ’ın şu emrini bildirdi:
“Ayağını yere vur! İşte icilecek soğuk bir su!” (Bkz. SÂd, 42)
Eyyûb -aleyhisselÂm- ayağını yere vurdu. Hemen bir pınar cıktı. O da bu su ile yıkandı ve boylece mûcize olarak ic ve dış hastalıkların hepsinden kurtuldu.
Bir başka rivÂyete gore, Eyyûb -aleyhisselÂm- yere vurdu, biri sıcak, diğeri soğuk iki kaynak cıktı. O da, sıcak suyla yıkandı, soğuk suyla da icti.
Tabi burada dikkat edilecek; “Ayağını yere vur!” emredilmesi, demek ki kuldan da bir gayret lÂzım.
VelhÂsıl Eyyûb -aleyhisselÂm- ’ın buyuk edep, tÂzim, şukur, sabır neticesinde duÂsı kabûl edildi. Kendisine şif ve rahmet, lûtuf kapıları acıldı.
“Bunun uzerine (Âyet­i kerîmede buyruluyor) Biz, tarafımızdan bir rahmet ve kulluk edenler icin bir hÂtıra olmak uzere onun duÂsını kabul ettik. Dert ve sıkıntı olarak ne varsa (hepsini) giderdik (o dert, sıkıntıların). Ona Âile efrÂdını, ayrıca bunlarla birlikte bir mislini daha verdik.” (el­EnbiyÂ, 84)
Bu sırada Rahme HÂtun donuyor, erzak almaya gitmişti. Eyyûb -aleyhisselÂm-ʼı tanıyamadı. Orada bir delikanlı bir genc gordu. Ve Eyyûb -aleyhisselÂm-ʼı kaybettiğini zannetti. FeryÂd edip ağladı. Eyyûb -aleyhisselÂm- seslendi, o delikanlı dedi ki:
“–Ey hanım! Kimi arıyorsun sen?” dedi.
“–Bir hastam vardı, hayat arkadaşımdı. Bu kadar sıkıntı cekmiş iken, şimdi ben o hazineyi kaybettim...” dedi.
“–O nasıl bir kimse idi?” diye sordu o delikanlı.
“–O sabırlı Eyyûb ’du. Sağlıklı iken sana benzerdi.” O delikanlıya diyor.
“–Ey Rahme!” diyor Eyyûb -aleyhisselÂm-. “İşte o benim diyor. Allah TeÂlÂ, bana sıhhat verdi.” diyor.
Her ikisi de sevincle ağlaşarak CenÂb­ı Hakk ’a şukurde bulundular. Eyyûb -aleyhisselÂm- eski genclik ve dincliğine kavuştu. Buna ilÂveten Allah TeÂlÂ, ona evvelkinden daha fazla hem mal hem de evlÂtlar verdi.
Yine Âyet-i kerîme, SÂd Sûresi, 43. Âyet:
“Biz ’den bir rahmet ve akl-ı selîm sahipleri icin bir ibret olmak uzere, ona hem Âilesini, hem de onlarla beraber bir mislini bağışladık.”
Demek ki daima sabırdan sonra rahmet geliyor. Zaten dunya da oyle, birtakım sabırlardan sonra, -inşÃ‚allah- ebedî bir saÂdet gelecek.
Sadece şurada cok ibretli bir hÂdise var:
Eyyûb -aleyhisselÂm- her gecenin sabahında derinden bir “Âhh!” cekerdi. Sebebini sordu. Dedi ki:
“–Bu gece seher vaktinde; «Ey bizim hastamız, nasılsın?» diye ses duymadım.” dedi.
Yani daha evvelden daima hÂtiften bir ses gelirdi:
“‒Hastamız, nasılsın?” derdi. “Fakat şimdi o ses gelmiyor.” dedi. Onun icin bir “Âh” cekti.
Demek ki burada sabredenler icin, şukredenler icin, CenÂb-ı Hak daima buyuk mukÂfatlar ihsan ediyor.
VelhÂsıl “HÂle rız”, bunun neticesi “sabır ve tevekkul”, kemÂl sahibi mu ’minlerin fÂrik vasfıdır.
Efendimiz zamanında cok zor zamanlar oldu. Hendek Harbiʼnde olduğu gibi. “AllÂhʼın yardımı acaba gelmeyecek mi?” diye kimi muʼminlerde bir vesvese gelmeye başladı. O zaman Rasûlullah:
اَللّٰهُمَّ لَا عَيْشَ اِلَّا عَيْشُ الْاٰخِرَةِ
“Ey AllÂhʼım! Esas hayat, Âhiret hayatıdır.” diye telkin ediyordu. (BuhÂrî, Cihad, 110)
Yine bu Mekke Fethiʼnde, Mekkeʼye girerken Efendimiz, devenin uzerinde şukur hÂlindeydi. Sakalı, devenin sırtına değecek kadar bir secde hÂlindeydi. O zaman da muʼminlere herhangi bir şımarma gelmesin diye:
اَللّٰهُمَّ لَا عَيْشَ اِلَّا عَيْشُ الْاٰخِرَةِ
(“AllÂh ’ım! Esas hayat, Âhiret hayatıdır.” [BuhÂrî, Rikāk, 1]) buyurdu.
Omer bin Abdulazîz ’e sordular:
“–Neyi seversin?” dediler. O da şoyle cevap verdi:
“–Benim sevincim, yalnız benim mukadderÂtımdır, kaderimdir. Ben Allah TeÂl ’nın hukmunu severim...”
Demek ki kulun mukadderÂtına îtiraz etmemesi, “bu Allahʼtandır” deyip rız gostermesi…
Yine Âyet-i kerîmede buyrulur:
“(KıyÂmet gunu) Allah TeÂl şoyle buyurur:
Bu, sÂdıklara sadÂkatlerinin fayda verdiği gundur…” (el­MÂide, 119) kıyÂmet gunu. Onların CenÂb-ı Hak mukÂfÂtını bildiriyor.
Yine rivÂyete gore:
“CenÂb-ı Hak Cennet ehline:
«–RÂzı oldunuz mu? Hoşnut musunuz?» diye sorar. Onlar da:
«–Ey Rabbimiz, nasıl hoşnut olmayalım ki! Bize başka kullarından hicbirine vermediğin nîmetleri verdin.»
Bunun uzerine Allah TeÂl buyurur:
«–Size bundan sonra daha da buyuğunu vereceğim.»” (Bkz. BuhÂrî, Rikāk, 51; Muslim, Cennet, 9)
VelhÂsıl dunyanın bir imtihan hÂli olduğunu unutmamak lÂzım. Daima zorun zoru vardır, meşakkatin meşakkati vardır. Bir aşağımıza bakarak maddî durumdan, şukretmek. (Bkz. Muslim, Zuhd, 9) Fazilette de bir yukarısına bakarak, erişmeye gayret etmek. (Bkz. Tirmizî, KıyÂmet, 58/2512)
Daima uyanık bir gonle sahip olmamız… Mesel bir cenaze arabası gorduğumuzde, o tabutun icinde şimdi ben olabilirdim… Bir kaz gorduğumuz zaman, bu kazanın icinde ben bulunabilirdim… Kabristanın onunden gecerken, bir gun ben de bu kabrin icine gireceğim. Yani hayat nedir sualinin en guzel cevabı, işte kabirlerin mezar taşları…
SaÂdetin şaşmaz kÂidesi, saÂdet nerede? Parada mı, malda mulkte mi? SaÂdet nerede? SaÂdet;
–Aklı vahye tÂbî kılmak,
–Kalbi guzel ahlÂk ile tezyîn etmek, sabır ve şukur, “عَمَلًا صَالِحًا” bu sayede hayatın beklenmedik surprizlerine karşı rız gostermek.
Yine gercek saÂdet;
–Hayatın med-cezirlerini olduğu gibi kabullenmek,
–Meşakkatlerine tahammul etmek sabırla,
–IslÂhına gayret etme,
–Her şeyin guzel tarafını gorme,
–Âlemlerin Rabbi ’ne teslîm olmakla mumkundur.
LokmÂn -aleyhisselÂm-ʼın şoyle guzel bir oğudu vardır:
“Yavrucuğum! Gonlunu dunyevî kederlerle, uzuntulerle meşgul etme! Ac gozlulukten sakın. Takdîre rız goster.”
Yani hayatı, butun vukuÂtı, hÂdisÂtı, olduğu gibi kabullenmek saÂdet. CenÂb-ı Hakkʼın takdiri boyle. Olan hÂdiselere rızÂ, eskāline rızÂ, yani sıkletlerine katlanabilmek; ıslahına da gayret etmek.
Gonle surur veren tecellî ve hÂdiseler karşısında rÂzı olup, buna mukÂbil; gam ve keder veren hÂdiseler karşısında hoşnutsuzluk gostermemek. Kalbin sanatına bağlı, kalbin derecesine bağlı.
VelhÂsıl insan, mÂnevî olgunluğun zirvesine varamadan, bu şekil zaaftan kolay kolay da kurtulamaz.
Yine Mesnevîʼde ibretli bir kıssa bildiriliyor:
RivÂyete gore Îs -aleyhisselÂm-, teninde alaca olmuş, goz cukurları iyice cokmuş ve uzerinde alaca hastalığı bulunan bir kişiyi goruyor. Bu kişi kendi kendine:
“–YÂ Rabbi diyor, Sana sonsuz hamd u senÂlar olsun. MahlûkÂtın pek coğunu mubtela kıldığın dertten beni halÂs eyledin!..”
Onun bir muhabbetini olcmek, bir de idrÂk ve kemÂlini yoklamak maksadıyla Îs -aleyhisselÂm- iyice yanına yaklaşıyor hastanın:
“–Ey kişi diyor, AllÂh ’ın senden giderdiği hangi dert var ki diyor, butun dertler senin uzerinde?!.” diyor.
Hasta, Îs -aleyhisselÂm-ʼa şoyle cevap veriyor:
“–Ey Rûhullah diyor. En fecî hastalık ve belÂ, kalbin Hak ’tan gafil ve Hakʼtan mahrum olmasıdır. Şukurler olsun ki Allah TeÂlÂ, beni bundan muhafaza buyurdu, bu gafletten. Zira ben, CenÂb-ı Hakk ’ın kalbime verdiği mÂrifetullah lezzeti ile bir neş ’e icindeyim. Onun dışındaki, sizin gorduğunuzu ben gormuyorum bile.”
Demek ki ilÂhî muhabbet kalbe girince, dunyevî Ârızalar, gucunu kaybediyor. Bu, şuna benzer, bir misal olarak:
Milyarları bulunan bir kimse, yolda giderken bir elli lira duşurse, bir yuz lira duşurse, bir kıymet ifade eder mi trilyonların yanında? CenÂb-ı Hak bize en buyuk nîmeti ihsan etti, -elhamdu lillÂh- musluman olarak geldik. Musluman olarak geldik, -inşÃ‚allah- musluman olarak da son nefesimizi veririz -inşÃ‚allah-.
En buyuk servet, Muslumanlığımız. En buyuk servet, 124.000 peygamberin en yucesine ummet olduk. Oyle Peygamber ki raûf ve rahîm. Bir annenin-babanın merhametinden daha merhametli.
“Ben (buyuruyor) kabrimde de «ummetî, ummetî» diyeceğim.” buyuruyor. (Bkz. Ali el-Muttakî, Kenzu ’l-UmmÂl, XIV, 414)
“Guzel amelleriniz bana gelir, ben sevinirim, menfî amelleriniz de gelir, sizin icin istiğfar ederim.” buyuruyor. (Bkz. Heysemî, IX, 24)
CenÂb-ı Hak bizi boyle bir Peygamberʼe ummet kıldı. Demek ki lÂyık olmaya gayret etmek… Ved Haccıʼnda da:
“Aman ummetim dedi, gunah işleyerek beni mahcup etmeyin kıyamet gunu buyurdu, CenÂb-ı Hakkʼa karşı.” (Bkz. Muslim, Hac, 147; Ebû DÂvûd, MenÂsik, 56)
VelhÂsıl netice olarak:
“MukÂfÂtın buyukluğu, belÂnın şiddetine goredir. Allah, sevdiği topluluğu belÂya uğratır. (En başta peygamberler geliyor.) Kim başına gelene rız gosterirse, Allah ondan hoşnud olur. Kim de rız gostermezse, AllÂh ’ın gazabına uğrar.” (Tirmizî, Zuhd, 57/2396; İbn-i MÂce, Fiten, 23)
Ebû Hureyre anlatıyor, -radıyallÂhu anh-:
Bir gun Rasûlullah Efendimiz ashÂbına:
“–Şu kelimeleri kim benden alıp onlarla amel edecek ve (buna ilÂveten) tebliğ edecek?” buyurdu. Ben hemen atılıp:
“–Ben, ey AllÂh ’ın Rasûlu!” dedim.
Efendimiz benim elimden tuttu boyle, şu beş şeyi saydı:
“–Haramdan sakınırsan, AllÂh ’ın en Âbid kulu olursun!
–AllÂh ’ın sana olan taksîmine rÂzı olursan, (yani kanaat sahibi olursan) insanların en zengini olursun!
–Komşuna ihsanda bulun ki (kÂmil bir) mu ’min olasın.
–Kendin icin istediğini, başkaları icin de (diğer kardeşlerin icin de) iste ki (kÂmil bir) mu ’min olasın!
–Fazla gulme! Cunku fazla gulmek kalbi oldurur.” (Tirmizî, Zuhd, 2/2305; İbn-i MÂce, Zuhd, 24)
İnsan fazla gulerken Âhireti unutur, Âhiret hatırına gelmez.
Yine, Hazret-i Yunus -aleyhisselÂm- CebrÂilʼe:
“–Bana yeryuzunde bir Âbid kimse gosterir misin?” dedi.
O da, bir adam gosterdi, elleri-ayakları cuzzamdan dolayı curumuş bir vaziyetteydi ve gozunu de kaybetmişti. Fakat şoyle demekteydi:
“–Ey AllÂh ’ım! Bana bu eller ve ayaklar vÂsıtasıyla ne vermiş isen, ancak Sen verdin. Neden uzaklaştırmış isen, Sen uzaklaştırdın. Ey AllÂh ’ım! Benim icimde sadece bir arzu bıraktın ki, o yalnızca Sana vuslat arzusudur.”
Yani demek ki bu arzu cok muhim. Bu arzuya kavuşabilmek. Tabi bu da kalbin bir sanatıdır.
İbrahim bin Edhem Hazretleri:
“Bizim duyduğumuz vecd, istiğrak, muhabbeti, eğer krallar, guc sahipleri bilseler, muşahhas bir şey olsa, tahtlarından vazgecerlerdi bizim elimizden almak icin.”
Adamın biri bir kole satın almıştı. Efendisi onu alıp evine goturunce aralarında şoyle bir konuşma gecti:
Efendi dedi ki:
“–Benim bu evimde neler yemek istersin?” dedi. Yani hÂlet-i rûhiyesini anlayacak getirdiği o kolenin.
Kole dedi ki:
“–Ne verirsen onu.” dedi.
“–Nasıl elbiseler giymek istersin?” dedi efendisi.
“–Sen ne giydirirsen onu.” dedi. Yine Efendi:
“–Hangi odada kalmak istersin?” Yine cevaben:
“–Hangi odada kalmamı istersen orada kalırım.” dedi.
“–Evimin hangi işlerini yapmak istersin?” dedi efendi.
“–Hangi işleri yapmamı istersen onları yaparım.” dedi.
Bu son cevÂbın ardından, efendi bir muddet tefekkure daldı. Bir muddet sonra gozlerinden suzulen yaşları silerken şoyle dedi:
“–Keşke ben de Rabbime boyle teslîm olsam ne kadar mutlu olurdum!..”
Bu arada kole demişti ki:
“–Ey benim efendim! Efendisinin yanında, kolenin irÂdesi ve ihtiyÂrı olur mu?..”
Bunun uzerine efendi:
“–Seni ben ÂzÂd ediyorum. Allah icin hursun. Fakat benim yanımda kalmanı arzu ediyorum. (Senden inʼikÂs alacağım.) TÂ ki canım ve malımla sana hizmet edeyim...”
O kole en buyuk dersi verdi diyor.
Tabi burada, kole olmak… MevlÂn Hazretleri de:
“مَنْ بَنْدَهءِ قُرْآنَمْ” diyor. “Ben KurʼÂnʼın kolesiyim diyor. Muhammed Mustafaʼnın yolunun da ayağının tozunun toprağıyım.” diyor.
İşte en guzel kolelik de bu. AllÂhʼın butun emirlerine “سَمِعْنَا وَاَطَعْنَا” (işittik ve itaat ettik) diyebilmek. (Bkz. el-Bakara, 285)
Ve Rasûlullah Efendimiz:
اَلْمَرْءُ مَعَ مَنْ أَحَبَّ
(“Kişi sevdiği ile beraberdir.” [BuhÂrî, Edeb, 96])
Rasûlullah Efendimizʼin hÂlinden bir hÂl alabilmek.
Âyet-i kerîmede buyruluyor, Bakara 207. Âyetinde:
“İnsanlardan oyleleri vardır ki, AllÂh ’ın rızÂsını kazanmak icin kendini fed eder. (Yani Allah rızÂsı uğruna gerektiğinde butun şahsî menfaatleri terk eder.) Allah kullarına karşı Raûf ’tur (cok şefkatlidir).”
Uhud Harbiʼnin sonunda geri cekildi muşrikler Mekkeʼye donmek icin. Rasûlullah Efendimiz:
“–Onları dedi, HamrÂuʼl-Esedʼe kadar gecirelim.” dedi. Ki, bir daha gelmesinler, bir korku verelim, dedi.
Burada iki kardeş; biri Abdullah bin Sehl, kardeşi RÂfî -radıyallÂhu anh-. Bunlar, Uhudʼda Rasûlullah Efendimizʼle beraber, Oʼnun yanında savaşmışlardı ve yaralı olarak Medîneʼye donmuşlerdi. Allah Rasûlu, duşmanı takip icin muslumanları davet ettiğini işittikleri zaman ikisi de birbirlerine dediler ki iki kardeş:
“‒VallÂhi bizim bir binitimiz yok, bir devemiz, bir atımız yok, yaramız da ağır. Fakat RasûlullÂh Efendimiz ’in bulunduğu bir seferi kacırmamız olur mu?!” diyerek hemen yola cıktılar.
Yarası diğerine gore hafif olan, ağır yaralı olanın kÂh yurumesine yardım etti koluna girdi, kÂh da o artık kolda yuruyemez hÂle geldi, sırtına aldı onu, hafif yaralı, ağır yaralıyı. Bu şekilde, Âlemlerin Efendisi ’nin yanından ayrılmadılar. (Bkz. İbn-i HişÃ‚m, III, 53)
Bu fedÂkÂrlığı sergileyen mu ’minler, ilÂhî iltifÂta mazhar oldu. Âl-i İmrÂn, 172. Âyetinde:
“Yara aldıktan sonra yine AllÂh ’ın ve Peygamber ’in cağrısına uyanlar, (bilhassa) iclerinden iyilik yapanlar (yani amel-i sÂlih sahibi olanlar) ve takv sahibi olanlar icin pek buyuk mukÂfÂt vardır.” CenÂb-ı Hak buyuruyor.
Efendim, tabi en muhim, CenÂb-ı Hak son nefeste pişmanlığımızı bildiriyor:
“Herhangi birinize olum gelip de: Rabbim! Beni yakın bir zamana geciktirsen de (olumumu) sadaka versem, sÂlihlerden olsam! demeden once, verdiğimiz rızıklardan harcayın.” (el-MunÂfikûn, 10) buyuruyor CenÂb-ı Hak.
Efendimiz buyuruyor:
“SÂlihler dahî pişman olacak, keşke daha oteye gitseydik.” (Bkz. Tirmizî, Zuhd, 59/2403)
Kabirde ve kıyamette, kazanma-kaybetmek yok, bitti. Onun icin her Ânımız cok kıymetli…
Ondan bir evvelki Âyette de CenÂb-ı Hak:
“Ey îmÂn edenler! Mallarınız ve cocuklarınız sizi Allah'ı anmaktan alıkoymasın. Kim bunu yaparsa işte onlar ziyana uğrayanlardır.” (el-MunÂfikûn, 9)
Anne-babanın en muhim vazifesi, evlÂdını Hak yolunda yetiştirmesidir. Emanettir evlÂtlar. İlk defa onlara vereceği, İslÂmî şuurdur.
Fakat maalesef o, kucuk goruluyor; “Efendim diyor, şu mektebi bitirsin vs. kolay deniyor. Fakat maalesef anne-baba kendi eliyle cocuğu husrana sevk ediyor.
Olduğu zaman, cocuğu erken olurse uzuluyor. Fakat esas uzulecek, kıyamette olacak.
سَلَامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ
(“Onlara merhametli Rabbin soylediği selÂm vardır.” [YÂsîn, 58])
“Orada Cennetlikler bir tarafa, Cehennemlikler, siz de bu tarafa!” denilecek. (Bkz. YÂsîn, 58-59)
Zenginsek vazifemiz; AllÂh ’ın emÂneti olduğunun idrÂki icinde olmak. RiyÂzat hÂlinde yaşayıp fazlasını Allah yolunda infÂk etmek.
Sana bunu, varlığı, bir imtihan olarak CenÂb-ı Hak verdi. Fakat gafil insan ne diyor? Velfecri Sûresiʼnde; “Beni sevdi ki, bana diyor, imkÂnlar verdi, zenginlikler verdi…” diyor. (Bkz. el-Fecr, 15) Değil! O, gafil insanın duşuncesi. Mal, mulk vs. evlÂt, bunlar, bunlar imtihanlar.
EvlÂdını Allah yolunda yetiştireceksin, KurʼÂn yolunda yetiştireceksin. Malını da, kendin riyÂzat hÂlinde, istersen Dolmabahce Sarayıʼnda otur, kader olarak, riyÂzat hÂlinde yaşayacaksın, infak edeceksin. Zenginin şukru. Kendini israftan, pintilikten koruyacaksın. Asr-ı saÂdeti misal alacaksın. Abdurrahman bin Avf da zengindi, Ebû Bekir Efendimiz de zengindi, Ebû Talha da zengindi.
Suleyman -aleyhisselÂm-ʼa “نِعْمَ الْعَبْدُ” diyor, “o ne guzel bir kuldu” buyuruyor CenÂb-ı Hak. (Bkz. SÂd, 30) Kalbini kasa yapmadı.
Fakirsen… CenÂb-ı Hak seni fakir olarak getirdi. Sabır ve hÂle rız icin, kendi imkÂnlarınla kulluk ve gayretlere devam etmek. İsyan ve hataya duşmemek… Âyette:
“Allah beni onemsemedi der, bana vermedi.” der. (Bkz. el-Fecr, 16) Sana belki bir mukÂfat fakirlik. CenÂb-ı Hak Kasas Sûresiʼnde KÂrunʼa verdi, KÂrun da kahroldu gitti. Şımardı, “mal benimdir” dedi.
Onun icin Efendimizʼi duşunecek. Eğer zenginse yine Efendimizʼi duşunecek, nasıl ganimetler gelirdi, onu dağıtmadan bir lezzet duyamazdı. Tabi O, yuksek, zirve olcu.
Fakirsen, yine -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimizʼi duşuneceksin. O da herkes bir taş bağlarken, Efendimiz iki taş bağlıyordu. Yani sabır ve rız hÂlini kullanabilmek.
Belki; hasta olarak geldi… Belki, kıyamet gunu Âm “Y Rabbi diyecek, iyi ki ben Âm olarak geldim, gozumu birtakım haramlardan korudum, bircok dedikodulara girmememe sebep oldu bu benim ÂmÂlığım.” diyecek.
CenÂb-ı Hak peygamberlerden bile Âm peygamber gonderiyor.
Guclu-kuvvetli isek bizim vazifemiz nedir?
En zoru da bu. CenÂb-ı Hak, Âhirette;
“Gucunu nerede kullandın?” buyuracak.
Bu sebeple, guclu olan mu ’min; sahÂbeyi ornek alacak. SahÂbe Cinʼe gitti, Semerkandʼa gitti, Afrikaʼya girdi, Kayrevanʼa gitti. Nerede insan topluluğu var, orada hidÂyete davet icin gitti.
Gencsen, dunyanın akışından kendini mesʼûl goreceksin. İnsan yetiştirmeye calışacaksın. Arkandan, insan mirası bırakmanın gayreti icinde olacaksın. İlkbaharda tabiatın nasıl coştuğuna ibretle bakıp, kendi hayatımızda bir misal alacağız…
Genclik, bir sefer olan bir fırsat. Geriye almak da mumkun değil.
Yaşlıysak vazifemiz nedir?
Bir ibadet şuuruyla, gucumuz kadar ibadete dikkat etmek, bir de etrafımıza, en yakınımızdan başlayarak, onlara tebliğ etmek.
Eğer vazife sahibiysek, yani bir idareciysek, durumumuz nedir?
Emrimizin altındakileri adÂlet ve hakkÂniyetle idare edecek, mes ’ûliyetini hic unutmayacak.
Efendimiz vefat ederken, Enes diyor, iyice Efendimiz ’in sesi kısıldı, duyamaz hÂle geldik. Efendimiz iki şey uzerinde cok duruyordu. “Namaz, namaz, namaz” ikincisi “emrinizin altındakilerin hukukuna dikkat edin.” Yetimler, dullar vs. “Emrinizin altındakilerin hukukuna dikkat edin.” (Bkz. Beyhakî, Şuab, VII, 477)
Makam ve mevkinin getireceği enÂniyet, gurur, kibir gibi duyguları kalpten sokup atmak. Ummetin derdiyle dertlenmek.
Başkasının emri altındayken bizim vazifemiz nedir o zaman?
Kazancını helÂl ettirme gayreti icinde, durustce calışacaksın. Eğer imamsan, cemaatin noksanlığını telafi etmeye calışacaksın. Oğretmensen, ayrı… Talebenin ruhuna girecek bir damar bulacaksın. Ona îmÂnı aşılayacaksın.
Anne-baba isen evlÂdının sana bir emÂnet olduğunu unutmayacaksın. Onun dunyevî bir dereceye girmesi icin gayret ediyorsun, onun ebedî hayatı icin dert edeceksin. Aksi hÂlde evlÂt, kıyamet gunu davacı olacak “annem-babam beni ihmal etti” diyecek. “Dunyayı one aldı, Âhireti geriye bıraktı.” Bu da cok acı bir şey yani. Bir anneyi-babayı evlÂdının şikÂyet etmesi.
Ana-babanın hakkı odenmez. Fakat kıyamette de anne-baba eğer ihmÂl etmişse, onun bir Âhiret mektebi icinde olduğunu unutturmuşsa, o zaman Allah korusun.
Cocuğu olmayan kişi, Allah verir, burada da Hazret-i Âişe VÂlidemiz ’i duşunecek. Onun evlÂdı yoktu. Fakat onun 300 tane talebesi vardı. Onun evlÂtları 300 tane talebesiydi.
İbn-i Abbas diyor ki:
“Âişe ’nin diyor, -radıyallÂhu anhÂ-, onun ictihadlarından faydalanmayan hicbir muctehid yoktur.” diyor.
Ummet-i Muhammed ’in annesiydi.
Yine burada Kehf Sûresi ’ndeki Hızır kıssasındaki durumu duşunmek lÂzım.
Yine CenÂb-ı Hak bizim “şekûr” olmamızı istiyor, “şukredici” olmamızı istiyor.
Malıyla şukretmek, nefsiyle şukretmek ve kalbiyle şukretmek.
Malıyla şukretmek:
Biriktirmeyecek, bunu Allah bana niye verdi diyecek, Allah yolunda seve seve harcayacak.
Nefsiyle şukretmek:
Nefsini dÂim gucunu-kuvvetini Allah yolunda kullanacak. Hizmeti bir nîmet bilecek.
Kalbiyle şukur:
AllÂh ’ı zikretmediği bir an olmayacak.
Bu sabır da şukur de ikisi de cok muhim. Omer -radıyallÂhu anh-:
“Bana diyor, sabır mı, şukur mu, hangisi daha faziletlidir deseler, ben bir şey diyemem diyor, ikisi de birbirinden faziletli.”
Yani velhÂsıl şukur; AllÂh ’ın nîmetlerini CenÂb-ı Hakk ’ın arzu ettiği istikÂmette kullanmaktır.
Her rekÂtta olduğu gibi:
اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
(“Hamd, Âlemlerin Rabbi AllÂh ’a mahsustur.” [el-FÂtiha, 2])
Akıl, CenÂb-ı Hakk ’ın buyuk bir nîmeti. LÂkin akıl, iki uclu bıcak gibi. İnsan, aklı vahyin icinde kullanmalı. O zaman aklın faydasını gorur. CenÂb-ı Hak insana cok fazla bir akıl vermiyor. Vahyin icinde kullanacak kadar bir akıl vermiş oluyor. Akıl, bir malzeme. Fakat tutup da onu Kur ’Ân dışında kullanırsa, bir felÂket olmuş oluyor. İşte feylesofların durumu da budur.
Tefekkur, bir iman anahtarıdır. KÂinat, her sayfasıyla insana sunulmuş bir kitaptır. İnsan, şu kÂinattaki kevnî Âyetleri, hikmetleri okuyacak, kalp ilÂhî vitrinler seyredecek, şukreden bir kul olmaya gayret edecek.
En buyuk şukur, CenÂb-ı Hakk ’a olan şukurdur. Zira CenÂb-ı Hak bizi insan ve musluman olarak halketti. Peygamberlerin en ustunune de bizleri ummet kıldı.
Butun şey, FÂtiha ’yı yaşayabilmek.
Din kardeşliğinin şukru:
Bir kardeşin eksiğini, diğer kardeşin telÂfi etmesi.
Bende var, onda yok, demek ki o bana zimmetli. Ben de ona muhtacım, yarın kıyamet gununde ben onun duÂsına muhtacım.
Merhamet nedir? Sendeki olan ve ondaki bulunmayana ikram etmektir. Diğer bir ifadeyle merhamet, başkalarının mahrumiyetini telÂfi icin, onların yardımına koşmaktır, kendimizi toplumdan mes ’ûl gormektir. CenÂb-ı Hak:
ثُمَّ لَتُسْـَٔلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ
“Sonra o gun, (kıyamet gunu) butun nîmetlerden mutlaka hesaba cekileceksiniz.” (Bkz. et-TekÂsur, 8) buyuruyor. Ki peygamberler de dÂhil buna.
Butun mahlûkat insan icin yaratıldı. Hayvanların durumundan da mes ’ûluz.
Efendimiz,