Kosem Sultan, Osmanlı Devlet yonetiminde etkin bir rol oynamış Haseki Sultan ve Valide Sultan'dır. Osmanlı Padişahı I. Ahmed'in eşi, padişah IV. Murad ve I. İbrahim'in annesidir.
Osmanlı tarihinin en guclu kadın sultanlarından birisi olarak kabul edilir. Hayatı romanlara, tiyatro oyunlarına, opera eserlerine konu oldu. Valide-i Muazzama, Sahibet-ul Makam, Valide-i Kebire sıfatlarıyla da anılan Kosem Sultan, oğulları IV. Murad ve İbrahim ile torunu IV. Mehmed doneminde uzun yıllar devlet yonetiminde etkili olmuş bir Hanım Sultan'dır.

KOSEM SULTAN'IN SOYU

Hayatının ilk yılları hakkında yeterli bilgi edinemediğimiz Kosem Sultan ’ın Ortodoks bir papazın kızı olduğu ve buyuk ihtimalle Bosna taraflarından getirildiği tahmin edilmektedir. Asıl adının Mahpeyker olduğu sultan, halk arasında Kosem adı ile nam salmıştır.

SARAY AKŞAMI

1589 yılında doğduğu tahmin edilmektedir. Saraya geldiğinde guzelliği ile Sultan I. Ahmet ’in dikkatini cekerek onun hasekisi oldu ve oğullarını doğurmaya başlaması ile de sarayda giderek on plana geldi. Eşi I. Ahmet olumcul humma hastalığına yakalanınca oğullarını saltanata hazırlayarak ceşitli faaliyetlere girişti. Saltanat sisteminde buyuk değişikliğe yol acmayı goze alarak I. Ahmet ’in kardeşi, Mustafa ’yı tahta cıkardı ve bu donem zarfında 6 yıl kadar Eski Saray ’da kaldı.

Oğlu IV. Murat 1623 yılında tahta cıkınca istediği gucu elde etti ve Eski Saray ’dan Topkapı Saray ’ına buyuk bir torenle valide sultan olarak geldi. Oğlu Murat 12 yaşında olduğu icin Kosem Sultan ’da devlet idaresinde soz hakkı kazandı.

KOSEM SULTAN'IN SULTAN İBRAHİM DONEMİ YONETİME ETKİSİ

Oğlu İbrahim ’in culusu Kosem Sultan ’ın yeniden eski gucune kavuşmasını sağladı ozellikle Sultan İbrahim ’in zihni problemleri onun sorumluluğunu da arttırdı. Fakat gun gectikce Sultan İbrahim ’in ruhi sıkıntıları arttı ve annesini dinlemez oldu. Cariyelerinin ve gozdelerinin tesiriyle annesini saraydan uzaklaştırarak İskender Celebi Bahcesi ’nde onu ikamete mecbur bıraktı. Yalnız padişahın cılgınca isteklerinin gun gectikce artması onun tahttan indirilmesine neden oldu. Devletin ileri gelen isimleri, annesi Kosem Sultan ’dan izin alarak Sultan İbrahim ’i tahtan indirdi ve Kosem Sultan ’da boylece saraya geri dondu. Torunu Mehmet ’i taht icin hazırladı ve culus gercekleşti. Oğlu İbrahim ise kapatıldığı oda da boğduruldu.

KOSEM SULTAN'IN SULTAN MURAT DONEMİ YONETİME ETKİSİ

Torunu Murat ’ın 7 yaşında olması, annesi Hatice Turhan Sultan ’ın genc ve tecrubesiz olması nedeni ile iktidarın kendisinde kalmasını olağan karşılayan Kosem Sultan, halbuki geleneğe gore Eski Saray ’a giderek koşesine cekilmeli yetkiler Turhan Sultan ’da olmadı idi. Yalnız Kosem Sultan bunu yapmayarak devlet işlerine karışmaya devam etti ve arkasında buyuk bir guc toplamaya calıştı. Buna karşılık Hatice Turhan Sultan ’da Kosem Sultan aleyhinde calışmalar yurutmeye başladı.

Kendisi icin tehdit olan Turhan Sultanı ve oğlunu oldurtmek isteyen Kosem Sultan, ağalar ile plan yaptı yalnız bu plan Turhan Sultan ’a gidince durum Kosem Sultan ’ın aleyhine dondu. Daha cabuk davranan Turhan Sultan, Suleyman Ağa ’yı gorevlendirdi ve Kosem Sultan ’ı odasında oldurttu. 1651 yılında sultanın cenazesi Eski Saray ’a goturuldu ve Sultan Ahmet Camii haziresinde eşi I. Ahmet ’in yanına defnedildi.

KOSEM SULTAN'IN HAYIR İŞLERİ

Bir devre damgasını vuran Kosem Sultan ’ın pek cok da geliri bulunmaktaydı. Bu kazancını comertce dağıtan sultan, hatta hapishanelere giderek borcluların borclarını oder onları kurtarırdı. Onun sadat ulufesi adı ile tesis ettiği hayır işlerinden 200 fakir yararlanıyordu. Bunun yanında pek cok da eser yaptıran sultanın Kıbrıs dahil bazı yerlerde vakıfları da vardır.

Kaynak: Mucteba İlgurel, Turkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt 26, 2002
İslam ve İhsan