Mescid- Aksa ’yı (Beytul Makdis) hangi peygamber inşa etti? Mescid-i Aksa ’nın (Beytul Makdis) kısaca tarihi ve onemi.Kudus ’te eski Suleyman Mabedi ’nin bulunduğu yerde inşa edilen mescidin adıdır. O donemde onun otesinde başka bir mescit bulunmadığı icin, Kur ’an ’da buna; “En uzak mescit” (Mescid-i Aksa) adı verilmiş, hicretten onyedi ay kadar once vuku bulan Mirac yuruyuşunde, Hz. Muhammed ’in Mescid-i Haram ’dan, Mescid-i Aksa ’ya kadar gece yolculuğu yaptığı bildirilmiştir.[1]
Bu mescide, “İliya” veya gunahlardan temizlenme yeri anlamında “Beyt-i Makdis” veya “Beyt-i Mukaddes” de denilmiştir. Mirac ’la ilgili hadislerde şoyle buyurulur: “Burak ’a bindim Beyt-i Makdis ’e gittim.” [2] “Kureyş beni Mirac konusunda yalanlayınca, Hicr ’de kalktım. Allah bana Beyt-i Makdis ’i gosterdi, onlara, ona bakarak Allah ’ın Âyetlerini haber vermeye başladım.” [3] “Allah Arîş ile Fırat arasına bereket vermiş ve ozellikle Filistin ’i kutsal kılmıştır.” [4]
MESCİD-İ AKSA ’YI İNŞA EDEN PEYGAMBERİN ALLAH ’TAN DİLEĞİ UC ŞEY Yeryuzunde Mescid-i Haram ’dan sonra yapılan en eski mescitlerden birisi de Mescid-i Aksa ’dır. Yapımına DÂvud (a.s) başlamış ve oğlu Suleyman (a.s) tarafından tamamlanmıştır.[5] Abdullah İbn Amr ’dan nakledildiğine gore, Rasûlullah (s.a.s) şoyle buyurmuştur: “DÂvud oğlu Suleyman Beytu ’l-Makdis ’in yapımını bitirdikten sonra, CenÂb-ı Hak ’tan uc dilekte bulunmuştu: a) Kendisinden sonra hicbir kimseye nasip olmayacak bir mulk ve saltanat vermesini, b) Allah ’ın hukmune uygun hukmetme gucu vermesini, c) Bu mescide sadece namaz kılmak niyetiyle gelenlerin, oradan analarından doğdukları gundeki gibi gunahlarından temizlenmiş olarak cıkmalarını.” Hz. Peygamber, hadisin devamında şoyle buyurmuştur: “Allah ona ilk iki istediğini vermiştir. Ucuncusunu de vermiş olmasını umarım.” [6]
MUSLUMANLARIN İLK KIBLESİ Mescid-i Aksa, hicretin 16. ayına kadar Muslumanların kıblesi idi. Hz. Peygamber ’in yolculuk yaparak ziyaretine izin verdiği uc mescitten birisidir. Hz. Omer doneminde Kudus fethedilince, oraya giden halîfe bir gece vakti Beyt-i Makdis ’e girdi, orada butun gece namaz kıldı. Sabah olunca da ezan okutarak cemaat ile namaz kıldı. Bundan sonra Omer (r.a), KÂbu ’l-AhbÂr ’ı cağırarak Musluman mescidinin nereye yapılabileceğini sordu. KÂb, es-Sahr (kaya) ’ya işaret etti ve bunun kıble olmasını istedi. Hz. Omer ona, muslumanların kıblesinin KÂbe olduğunu hatırlattı. Fakat Beyt-i Makdis ’in, kutsal hatırasına da bir mescit yaptırdı ve kıblesini KÂbe tarafı olarak belirledi. Burası daha sonra Kubbetu ’s-Sahr ’nın yeri oldu.
Kubbetu ’s-SahrÂ, depremlerden zarar gormuş ve bircok kez tamir edilmiştir. Burası, dort yandan merdivenlerle cıkılan geniş bir seddin ortasında, sekiz koşeli ve yuksek kubbeli bir bina idi. Dordu merdivenlere acılan sekiz kapısı vardı. İceride kubbe ’nin altında sahra (kaya) durmaktaydı.
İşte Mescid-i Aksa, Kubbetu ’s-Sahr ’nın ibadet yapılan bir bolumunu oluşturur. Gunumuzde Mescid-i Aksa deyince; İslÂm kaynaklarında Halîfe Abdulmelik ’ten, Osmanlı Padişahı Kanunî Sultan Suleyman ’a kadar gelip gecen pek cok halîfe ve padişahlar tarafından burada inşa edilip bırakılmış, Kubbetu ’s-SahrÂ, mezar, turbe, tekke, zaviye ve sebil gibi dini amacla yapılmış yapıları icine alan, yaklaşık 150 donum kadar bir arazi uzerine serpiştirilmiş binalar topluluğu anlaşılır. Dar anlamda Mescid-i Aksa deyince ise, Kubbetu ’s-Sahr ’dan uzakta olmayan ve Abdulmelik tarafından inşa edilmiş bulunan mescit kastedilir. Bu mescidin yapımında, Justinyen tarafından inşa edilmiş bulunan ve İran Hukumdarı II. Husrev tarafından tahrip olununcaya kadar ayakta kalan, Meryem Ana Kilisesi ’nin harabelerinden cıkan malzeme kullanılmıştır.[7]
Dipnotlar:
[1] bk. İsrÂ, 17/1. [2] BuhÂrî, Bed ’u ’l-Halk, 6; Muslim, İmÂn, 259, 264; NesÂî, SalÂt, 10. [3] BuhÂrî, Tefsir, 17/3. [4] Ebu ’l-KÂsım Ali, TÂrîhu Medînet-i Dımaşk, DÂru ’l-fikr, Beyrut 1995, I, 144; Suyûtî, ed-Durru ’l-Mensûr, III, 527. [5] Zerkeşî, İ ’lÂmu ’s-SÂcid, Kahire 1397, s. 277; Elmalılı, Hak Dini Kur ’an Dili, İst. 1936, IV, 3144 ; İslÂm Ansik. M.E.B basımı, “Mescid-i Aksa” ve “Kudus” mad. [6] NesÂî, MesÂcid, 6; H. No: 691; Miras, Tecrîd-i Sarîh Terc. IV, 167. [7] Mefail Hızlı, “Mescid-i Aksa” mad., Şamil İslÂm Ansik.
Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Donduren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan