Selcuk Bey kimdir? Selcuklular hangi boydan gelir? Selcuk Bey ’in babası kimdir? Selcuk Bey ne zaman ve nasıl Musluman oldu? Selcuklu hanedanının atası Selcuk Bey ’in hayatı.Selcuk Bey 900 yılında doğdu. Rivayetlere gore adı “kucuk sel” anlamına gelir ve Selcuk-Selcuk biciminde okunur veya adı “kucuk sal” anlamında olup Salcuk şeklinde okunur. Oğuzlar Seyhun nehri boylarında saz ve kamışlardan sallar yaparak nehri gecerlerdi. Selcuk Bey ’in de boyle bir salda doğduğu icin bu adı aldığı ileri surulur.
SELCUKLULAR HANGİ BOYDANDIR? Selcuk Bey ’in ailesi Oğuzların Kınık boyuna mensuptur. Vezir NizÂmulmulk Selcukluların Alp Er Tunga ’nın soyundan geldiklerini ve babadan oğula hukumdar olduklarını soyler.
Babasının ismi Dukak (Tukak) ’tır. Dukak ’ın Oğuz boyları arasında başbuğluk yahut subaşılık yaptığı duşunulur. Dukak, Oğuz Yabgu Devleti ’nde idarî, siyasî ve askerî nufuza sahip bir şahsiyet olup cesareti, kuvveti, ileri goruşluluğu ve devlet işlerindeki başarılarından dolayı “Temur-Yalığ” (demir yaylı) lakabıyla anılırdı.
Deştikıpcak ’taki Oğuzlar ’ın başbuğu olan Dukak ’ın Oğuz Yabgu Devleti ’nde nufuzlu bir şahsiyet olduğu veya bu devlet icinde bağımsız bir yapıyı temsil ettiği kabul edilir. Oğuz yabgusu Dukak ’ın fikirlerine cok onem verir ve ona danışmadan karar almazdı. Nitekim Yabgu bir Turk topluluğuna karşı sefere kalkışınca Dukak onunla tartışıp ağır sozler soyledi. Bunun uzerine Yabgu da kılıcını cekip Dukak ’ı yuzunden yaraladı. Dukak da gurzu ile Yabgu ’nun başına vurup onu attan duşurdu. Yabgu Dukak ’ın yakalanıp oldurulmesi icin emir verdi ancak Dukak ’ın etrafındaki guclu bir topluluğun varlığı sebebiyle bu emir yerine getirilemedi. Devlet adamları ve kumandanların araya girmesiyle anlaşma sağlandı ve bu munasebetle bir şolen duzenlendi. Bu olay, Dukak ’ın hem Oğuz Yabgu Devleti icindeki nufuzuna hem de onun devletin aleyhine olacak bir meselede devlete sahip cıktığına işaret eder.
GENC YAŞINDA KOMUTAN OLDU Selcuk Bey, 17-18 yaşlarında iken babası Dukak vefat etti. Oğuz Yabgusu, kendi yanında buyuyen Selcuk Bey ’in asil ve kumandanlık vasıflarına sahip olduğunu bildiği icin onu subaşı tayin etti. Yabgu ’nun Selcuk Bey ’e olan guven ve ilgisi diğer devlet adamları ve kumandanların kıskanclığına sebep oldu. Selcuk Bey ’in saraya gidip Yabgu ’nun yanıbaşına oturması Hatun ’a ağır geldi. Hatun hukumdarı uyarıp halk tarafından da sevilen Selcuk Bey ’in ileride başlarına iş acmasından ve tahtı ele gecirmesinden endişe ettiğini belirtti. Yabgu, Hatun ’un tesirinde kalıp Selcuk Bey ’i bertaraf etmeye karar verdi. Durumu oğrenen Selcuk Bey saraydan uzaklaşmak zorunda kaldı. Onun Yabgu ’nun yanından ayrılmasında Kıpcakların Oğuzları sıkıştırması, yer darlığı ve otlak yetersizliği, Karahanlıların giderek kuvvetlenip buyuk bir guc haline gelmiş olması onemli rol oynadı.
Selcuk Bey, Turkmen hukumdarlarından birinin kızıyla evlendi. Arslan Yabgu (İsrail), Musa, Mikail, Yunus, Yinal (Yusuf) adlarında beş cocuğu olduğu rivayet edilir.
SELCUK BEY NASIL MUSLUMAN OLDU? Selcuk Bey 100 suvari, kalabalık maiyeti ve cok sayıda hayvan surusuyle birlikte muhtemelen 961 yılında Oğuz Yabgusu ’nun kışlık merkezi Yenikent ’ten Seyhun nehrinin aşağı mecrasında bulunan Cend şehrine gitti.

Selcuk Bey, gayrimuslim Turk ulkeleriyle İslÂm ulkeleri arasındaki sınır bolgesinde yer alan Cend ’de birlikte yaşamak zorunda oldukları halkın dinini ve Âdetlerini benimsemedikleri takdirde tecrit edilmiş kucuk bir topluluk olarak kalacaklarını yanındakilere anlattı ve Musluman olmaya karar verdiğini acıkladı. Daha sonra HÂrizm ’deki Zendek şehrinin ve Buhara ’nın idarecilerine elci gonderip kendilerine Kur ’an ’ı ve İslÂmiyet ’i oğretecek kişiler gonderilmesini istedi. Onların ceşitli hediyelerle birlikte yolladığı hocalar sayesinde İslÂmiyet Selcuk Bey ’e bağlı Oğuzlar arasında hızla yayılmaya başladı. Selcuk Bey Musluman olduktan sonra Oğuz Yabgu Devleti ve gayrimuslim Turk boylarıyla irtibatını kesti ve onlara karşı surdurulen cihad harekÂtına katıldı. Oğlu MîkÂil de muhtemelen boyle bir sefer sırasında şehit duştu. Selcuk ’a bağlı Oğuzlar bu tarihten itibaren SelÂcika, SelcûkıyyÂn ve Turkmen adlarıyla anılır oldu.
SELCUK BEY ’İN SİYASET SAHNESİNE CIKIŞI Musluman olduktan sonra itibarı daha da artan Selcuk Bey ’in etrafında kalabalık kitleler toplandı. Gayrimuslim Turklere karşı gercekleştirilen seferler ve Oğuz Yabgu Devleti ’yle yapılan mucadeleler neticesinde Cend, Selcukluların hÂkimiyetine girdi ve Selcuklu Beyliği ’nin merkezi oldu. Selcuk bu tarihten itibaren “el-Meliku ’l-gāzî” unvanıyla anılmaya başlandı. BelÂc ve Beruket şehirlerini de fetheden Selcuk Bey ’in giriştiği cihad harekÂtı sayesinde ceşitli ulkelerden cok sayıda Turk, Selcuk Bey ’e tÂbi olmak icin Cend ’e akın etti. Turkler tarih boyunca asil hÂnedanlara karşı duydukları sevgi ve saygının bir sonucu olarak Selcuk Bey ’in etrafında toplandılar.

Selcuk Bey sadece kendine bağlı Oğuzlar arasında değil bolgede hukum suren Samanoğulları ve Karahanlılar gibi iki buyuk devlet nezdinde de itibar sahibi oldu. Samanoğulları, topraklarını işgal eden Karahanlılara karşı Selcuk Bey ’den yardım istediler. Oğlu Arslan Yabgu ’nun komutasındaki Selcukluların yardımıyla kaybettikleri toprakları geri aldılar. Bu olay Selcuk Bey ve ailesinin hayatında onemli donum noktalarından biri oldu. Boylece Selcuk Bey, mahallî bir bey olmaktan cıkıp iki devlet arasındaki olaylara mudahale eden bir lider vasfını kazandı. Samanoğulları, bu yardımlara karşılık Buhara yakınlarındaki Nur kasabasını Selcuk Bey ’e bağlı Oğuzlara verdi. Selcuk Cend ’de kalırken oğlu Arslan Yabgu ’ya bağlı Oğuzlar 992 veya 985-86 yılında Nur kasabasına goc etti. Samanoğulları 1003 ve 1004 yıllarında da Selcukluların yardımıyla Karahanlıları mağlûp etti.
Selcuk Bey 1007 yılında 107 yaşında Cend şehrinde vefat etti. (Kaynak: DİA)


İslam ve İhsan