İslÂm Âlimi ve mutasavvıf; İmam-ı Rabbani Hazretleri ’nin hikmetli sozleri.Nakşibendiyye tarikatının Muceddidiyye kolunun kurucusu, İmÂm-ı RabbÂnî Hazretleri ’nden bazı hikmetli sozler.
İMAM-I RABBANİ HAZRETLERİ ’NİN HİKMETLİ SOZLERİ “Şerîatin uc kısmı vardır: İlim, amel ve ihlÂs. Bu ucu gercekleşmeden şerîat tahakkuk etmez. Şerîat ne zaman yaşanırsa, işte o zaman butun dunyevî ve uhrevî saÂdetlerin uzerinde olan CenÂb-ı Hakk ’ın rızÂsı kazanılmış olur. Âyet-i kerîmede şoyle buyrulur: «…AllÂh ’ın rızÂsı en buyuktur…» (et-Tevbe, 72) Şerîat, butun dunyevî ve uhrevî saÂdetleri temin etmektedir. Şerîatin otesinde, ihtiyac duyacağımız başka bir gÂye yoktur. Sûfîlerin teksîf olduğu tarîkat ve hakîkat ise, şerîatin hÂdimleridir. Bunlar şerîatin ucuncu kısmı olan ihlÂsı tamamlarlar. O hÂlde bunları elde etmekten maksat, şerîati tamamlamaktır, yoksa şerîatin otesinde başka bir şey değildir.
Seyr u sulûk esnÂsında sûfîlere verilen hÂller, ilhamlar, mÂnevî ilim ve mÂrifetler, asıl maksat değildir. BilÂkis onlar, tarîkat cocuklarının terbiye edildiği vehimler ve hayÂllerdir. Butun bunlardan gecip, sulûk ve cezbe makamlarının nihÂyeti olan rız makÂmına ulaşmak gerekir. Cunku tarîkat ve hakîkat menzillerini aşmanın gÂyesi, rız makÂmına ulaşmak icin lÂzım olan ihlÂsın tahsilinden başka bir şey değildir.”[1]
***
“EvlÂdım! Vakitlerimizi dÂim CenÂb-ı Hakk ’ı zikretmeye harcamalıyız. Alışveriş bile olsa, yuce şerîate uygun olarak yapılan her iş, zikir kabûl edilir. Bu itibarla butun hÂl ve hareketlerimizde şerʼî hukumlere riÂyet edelim ki bunların hepsi zikir sayılsın. Zira zikir, gafleti bertaraf etmektir. Ne zaman butun fiillerimizde İslÂmî emir ve nehiylere uyarsak, işte o zaman emir ve nehiylerin sahibinden gÂfil kalmamış ve O ’nu dÂim zikretmiş oluruz.”[2]
***
“Îtikad ve amele dÂir iki kanat elde ettikten sonra, Hak TeÂl ’nın lûtuf ve inÂyetiyle takv ehli kişilerin yuce yoluna girmek îcÂb eder. Bu yola girmenin gÂyesi, îtikad ve amel hususunda bildirilenlere ilÂvede bulunmak veya onların hÂricinde yeni bir şeye ulaşmak değildir. Zira boyle bir şey, ayak kaymalarına goturen, asıl maksattan uzak beklentilerdendir. Tasavvufa girmekten maksat, îtikādın şek ve şuphe ile sarsılmaması icin, yakîn ve itmi ’nÂn kazanmaktır…
CenÂb-ı Hak şoyle buyurur: «…ÂgÂh olun, kalpler ancak AllÂh ’ı zikretmekle tatmin olur!» (er-Raʻd, 28)
Tasavvufa girmenin bir diğer maksadı da, sÂlih amelleri rahat ve kolay bir şekilde yapabilmek ve nefs-i emmÂreden kaynaklanan tembellik, inat ve zıtlaşmayı yok etmektir.”[3]
***
“ZÂhirimizi şerʼî olculere uygun şekilde tezyîn ettikten sonra, amellerimize gaflet bulaşmaması icin, bÂtınımıza yonelmeli­yiz. Zira bÂtın desteği olmadan zÂhirimizi şerʼî hukumlere uygun hÂle getirmek, cok cetin bir iştir.
Âlimlerin vazifesi fetv vermektir. EhlullÂhʼın işi ise ameldir. BÂtına ehemmiyet vermek, zÂhire de ehemmiyet vermeyi îcÂb ettirir. BÂtınla meşgul olurken zÂhiri ihmÂl eden kimse zındıktır. Onun elde ettiği bÂtınî hÂllerin hepsi istidractır. BÂtınî hÂllerimizin sıhhatini gosteren en iyi olcu, zÂhirimizin şerʼî esaslara gore tanzim edilmesidir. İstikÂmet yolu işte budur.”[4]
***
“Dostlarıma dÂim soylediğim ve omrumun sonuna kadar da soyleyeceğim nasihat; Ehl-i Sunnet ve ’l-CemÂat ’e Âit kelÂm kitaplarındaki bilgiler istikÂmetinde inancını duzelttikten ve farz, vÂcib, sunnet, mendub, helÂl, haram, mekruh ve şupheli şeklindeki fıkhî hukumlerden yapılması gerekenleri yapıp terk edilmesi gerekenlerden kacındıktan sonra, kalbi Hak TeÂl ’nın dışındaki şeylerle meşgul olmak­tan kurtarmaktır…”[5]
***
“Ucub (yani kendini ve amelini beğenme), sÂlih amelleri, ateşin odunu yaktığı gibi yakar bitirir. Ucub, kişinin yaptığı amelin gozune guzel gorunmesinden doğar. Bundan kurtulabilmek icin, gizli kabahat ve kusurlarımızı gozumuzun onune getirmemiz ve guzel amellerimizi eksik gormemiz îcÂb eder. Hatt kişinin, yaptığı amel ve iyiliklerin duyulmasından utanması lÂzımdır…”[6]
***
“Allah TeÂl ’nın gazabını teskin hususunda «لَآ اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ» sozunden daha faydalı bir şey yoktur. Bu soz, Cehennemʼe girmeye sebep olan gazabı teskin ediyorsa, başka gazapla­rı daha cabuk teskin eder. Zira diğer gazaplar, Cehen­nem azÂbını doğuran gazaptan cok daha hafiftir. Nasıl teskin et­mesin ki, kul bu sozu tekrarlayarak mÂsivÂdan yuz cevirmiş, onları reddetmiş ve kalbinin kıblesi CenÂb-ı Hak olmuştur. ZÂten gazabın sebebi de, kulun muptel oldu­ğu farklı farklı yonelişlerdi. Kelime-i tevhîd ile bunlar yok olduğuna gore, gazap da sukûnete erecektir…
Kelime-i tevhîdin fazîleti karşısında, şu dunyanın tamamı bile bir kıymet ifÂde etmez! Keşke buyuk bir okyanusa nisbetle bir damla hukmunde olabilseydi! (O kadar bile değildir.) Ancak bu kelime-i tayyibenin kıymet ve azameti, onu soyleyenin mÂnevî derecesi nisbetindedir. Soyle­yenin derecesi ne kadar yuksek olursa bu kelimenin azameti de o kadar artmaktadır.”[7]
***
“Fırsat (yani dunya hayatı) cok azdır. O hÂl­de bu fırsatı, işlerin en muhimine sarf etmek zarurîdir. Bu da, kalbi dÂim Allah ile olan sÂlih insanların sohbetinde bulunmaktır. Ne olursa olsun hicbir şeyi sohbete denk tutma! Gormuyor musun, sahÂbe-i kirÂm, Resûlullah (s.a.s.) Efendimiz ile sohbetleri sÂyesinde, peygamberler dışındaki herkesten ustun oldu­lar.”[8]
***
“En guzel amel işleme zamanı, şuphesiz ki genclik devridir. Akıllı kişi, hayatının bu donemini zÂyî etmeyip fırsatı değerlendirir. Cunku insanın ihtiyarlık cağına ulaşacağı kesin değildir. Ulaşsa bile acziyetin ve ihtiyarlığın pencesine duştuğunde, amel-i sÂlihleri lÂyıkıyla yerine getirmesi cok zordur. Ama genclikte cemʼiyyet hÂli (yani kalbi AllÂh ’a verebilmek) daha kolay elde edilir… Zaman, fırsatları değerlendirme zamanıdır, guc ve iktidar devridir. O hÂlde bugunun işini yarına bırakmanın ve «sonra yaparım» duşuncesine kapılmanın, ne mÂzereti olabilir ki? Hangi ozur bu ihmÂli meşrûlaştırabilir?”[9]
***
“ZekÂt verilmesi gereken mal ve hayvanların zekÂtını hakkıyla vermeli ve bu vesîleyle dunya sevgisini gonlumuzden cıkarmalıyız. Leziz yiyecekler ve guzel elbiseler hususunda nefsin hazzını on plÂnda tutmamalıyız. Bunun yerine yiyecek ve iceceklerde ibÂdetlere guc kazanmaktan başka bir niyet taşımamalıyız. Guzel elbiseler giyerken de; «Her mescide gidişinizde guzel elbiselerinizi giyiniz!» (el-A‘rÂf, 31) Âyetinde emrolunan suslenmeye niyet etmeli, insanlara gosteriş yapmak gibi bir gÂyemiz olmamalıdır. Zira dînimiz bu davranışı yasaklamıştır. Eğer hakîkî mÂnÂda boyle bir niyete sahip olamıyorsak kendimizi buna zorlamalı ve bu niyetin hakîkatine ulaşabilmek icin devamlı AllÂh ’a du etmeliyiz.”[10]
***
“Oturup kalkmamızda; kısacası butun davranışlarımızda CenÂb-ı Hakk ’ın rızÂsını kazanmayı hedeflemeli ve şerîate uygun hareket etmeliyiz. Her hÂlimizde şerîat bize fiilî kıstas olmalıdır. İcimiz de dışımız da Hak TeÂl ile birlikte olmalıdır. MeselÂ, baştan aşağı gaflet hÂli olan uykuya dalmak is­tediğimizde, yarınki ibÂdetlerimizi daha guzel ve zinde olarak yapabilmek icin istirahat etme niyetini taşımalıyız. Bu maksatla yatıldığında uyku da baştan sona ibÂdet olur. Nitekim «Ã‚limlerin uyku­sunun ibÂdet olduğu»[11] rivÂyet edilmiştir.”[12]
***
“Şunu iyi biliniz ki kalp, CenÂb-ı Hakk ’ın komşusudur. O ’nun mukaddes zÂtına kalpten daha yakın bir şey yoktur. O hÂlde, ister mu ’min olsun ister Âsî, kalbe eziyet etmekten sakınınız! Cunku komşu Âsî de olsa himÂye edilir. Aman bundan uzak du­run! Zira kufurden sonra, kalbe eziyet etmek kadar Allah TeÂl ’nın incinmesine sebep olan başka bir gunah yoktur. Zira kalp, CenÂb-ı Hakk ’a yaklaşabilen varlıkların en yakınıdır.”[13]
***
“Mustehabların yerine getirilmesi hususunda gevşeklik gosterilmemelidir. Zira mustehablar CenÂb-ı Hakk ’ın sevdiği ve rÂzı olduğu şeylerdir. Kişi, yeryuzunun bir koşesinde Hak TeÂl ’nın sevdiği ve rÂzı olduğu bir ameli bilir ve onu yapma imkÂnı bulursa bunu ganimet bilmelidir. Bu durum, birkac kırık saksı parcası ile değerli taşları satın alan kişinin hÂline benzer.”[14]
***
“İnsa­nın yaratılış gÂyesi, kulluk vazifelerini yerine getirmektir. Kime yo­lun başında veya ortasında aşk ve muhabbet bahşedilirse, bundan maksat Hak TeÂl ’nın dışındakilerden alÂkayı kesmesini sağla­maktır. Yoksa aşk ve muhabbetin kendisi asıl maksat değildir. Bi­lÂkis bunlar, kulluk makÂmını elde etmek icin birer vÂsıtadır. SÂlik, mÂsivÂnın esÂret ve kulluğundan tamamen kurtulduğu takdirde ancak Allah TeÂl ’nın kulu olabilir. VelÂyet mertebeleri­nin en ustunu de ubûdiyet (kulluk) mertebesidir. VelÂyet mertebeleri icerisinde bundan daha ustun bir makam yoktur.”[15]
Dipnotlar:
[1] İmÂm-ı RabbÂnî, MektûbÂt, I, 206, no: 36. [2] İmÂm-ı RabbÂnî, MektûbÂt, II, 540, no: 25. [3] İmÂm-ı RabbÂnî, MektûbÂt, II, 174, no: 266. [4] İmÂm-ı RabbÂnî, a.g.e, III, 87-88, no: 87. [5] İmÂm-ı RabbÂnî, MektûbÂt, II, 235, no: 278. [6] Kişmî, BerekÂt, s. 217. [7] İmÂm-ı RabbÂnî, MektûbÂt, II, 591-594, no: 37. [8] İmÂm-ı RabbÂnî, a.g.e, I, 428, no: 120. [9] İmÂm-ı RabbÂnî, a.g.e, I, 307, no: 73. [10] İmÂm-ı RabbÂnî, a.g.e, I, 298, no: 70. [11] Bkz. Deylemî, el-Firdevs, nr. 6731. [12] İmÂm-ı RabbÂnî, MektûbÂt, III, 224, no: 17 [13] İmÂm-ı RabbÂnî, MektûbÂt, III, 326, no: 45. [14] İmÂm-ı RabbÂnî, a.g.e, II, 172, no: 266. [15] İmÂm-ı RabbÂnî, a.g.e, I, 180, no: 30.
İslam ve İhsan