Tasavvufta belli bir muddet inzivÂya cekilip insanlardan ve dunya meşgalelerinden el-etek cekmek, rûhî tekÂmul icin gerekli bir temrin olarak gorulmuşse de, bunun Âdeta ruhbanlık gibi bir hayat tarzı hÂline getirilmesi, men edilmiştir.Halk icinde bulunarak Hakk ’a kulluğa devam etmek, “halvet der-encumen” adı ile kÂideleştirilmiştir. Diğer bir ifÂde ile “kesrette vahdet”, yani kalabalıklar icinde bile Allah ile beraberlik hÂli, mu ’minin mÂnevî seviyesini gosteren bir kulluk ÂdÂbıdır. Yine kişinin insanlarla bir arada bulunmasının, kalbinin dÂim Hak TeÂl ile halvet hÂlinde bulunmasına mÂnî bir durum olmadığını ifÂde sadedinde de; “El kÂrda, gonul YÂr ’da...” tÂbiri meşhur olmuştur.

HAKK'I GONULDE BULMAK

Hazret-i MevlÂn buyurur:

“Dunyanın hicbir koşesi iptilÂsız ve tuzaksız değildir. Hakk ’ı go­nulde bularak ve O ’na sığınarak, O ’nun mÂnevî huzûrunda yaşamaktan başka kurtuluş, huzur ve rahat yoktur.”

“AllÂh ’a yemin ederim ki, sabrı yaşayamayan, fÂre deliğine sığınsa bile, bir kedinin pencesinden kurtulamaz.”

İnsanların icinde bulunarak onların ez ve cefÂlarına gonul hoşluğu icinde katlanmanın fazîletini Muhammed İkbÂl, şu temsîlî hikÂye ile ne guzel ifÂde eder:

“CÂhil bir ceylan, olgun bir ceylana dert yanar:

«–Bundan sonra KÂbe ’de, (avlanmanın yasak olduğu) Harem bolgesinde yaşayacağım. Zira ovalarda avcılar pusu kurmuşlar, gece gunduz peşimizde dolaşıyorlar. Artık avcı derdinden kurtulmak, huzûra kavuşmak istiyorum...»

Bunları dinleyen tecrubeli ceylan der ki:

«–Ey akıllı dostum! Yaşamak istiyorsan tehlike icinde yaşa. Kendini dÂim bileyi taşına vur. Keskin ve cevherli bir kılıctan daha keskin yaşa! ÎmÂnın seviyesi, ancak zorluklar karşısında belli olur. Tehlike; senin gucunu imtihan eder. Beden ve rûhunun nelere kÂdir olduğunu bize o bildirir.»”

Kaynak: Osman Nûri Topbaş, Hak Dostlarının Ornek AhlÂkından 1, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan