Şimdilerde olur da elinize bir el yazma eser gecerse, ve bu eserin kapağında ya da ilk sayfasında Kebikec ismine rastlarsanız hic şaşırmayın. O eserin elinize kadar ulaşması icin muhÂfızlık yapması niyetiyle kondurulmuş bir kitap muskasıdır o.
Eskiden, doğum yapacak kadınların sağ koluna, doğumun kolay olması icin; yolculuğa cıkanın bineğine, sağ sÂlim donebilmesi icin; imtihana giren talebelerin zihninin acık olması icin; yangın cıkmaması, hırsız gelmemesi, hatt kopek ısırmaması icin okunan duÂlar, yazılan tılsımlar vardı. Zaman zaman bu tılsımları, bir kÂğıda yazıp muska gibi uzerinde taşıyarak medet ummak da Âdettendi. İşte bu gibi tılsımlardan biri de kitapların kapağına ya da baş sayfasına yazılan "Y HÂfız Y Kebikec" lÂfzıydı. Bir nevî kitap muskasıydı bu.

Muellif binbir zahmetle telif ettiği eserine, kendisi icin "el-MuhtÂc il rahmeti rabbihil-Ğafûr" ya da "Ğufira zenbuhû" şeklinde du ifÂdeleri yazarken, kitabının korunması icin de "Y HÂfız Y Kebikec" yazardı.

KİTAP KURTLARININ ŞAHI

Bircok el yazması eserin kapağında ya da ilk sayfasında rastladığımız "YÂ Kebikec" ifÂdesi, kitapların boceklerden guvelerden korunması maksadıyla yazılmış bir nevî "Kitap tılsımı" olarak meşhur olmuştu.

Kebikec, kitaplar kurtlanmasın, bocekler guveler kemirmesin diye, kitabın kapağına kondurulan bir ceşit efsundu. Tılsımlı olduğuna inanılan bu ismin, kitapları her turlu haşerÂttan koruyan efsÂne bir melek ya da bir cin olduğuna da inanılırdı. Kebikec, kitap kurtlarının şÃ‚hı idi. Kitaplara "Y Kebikec" yazılması bir nevî "Ey kurtcuk, bu kitap sana Âit değil. Başkasının malına zarar verme!" îkÂzıydı. O melek ya da cinden korkan (ya da saygı duyan) kitap kurtlarının, efendilerinin ismini kitabın uzerinde gorunce "Bu kitap efendimizin himÂyesinde" diyerek yaklaşamayacağına inanılırdı.

KEBİKEC BAŞ SAYFADA OLMAZSA...

Husûsiyle eski el yazma eserlerin başında gorulen "Y Hafiz y Kebikec" tılsımının, kitapların baş sayfasına yazılması onemli bir nuanstır. Hatta bununla alÂkalı hoş bir rivayet de var. Şoyle ki: Muellifin biri bu efsunlu ibÂreyi kitabının sonuna yazmış. Kitap kurdu da, kitabın ilk sayfasından başlamış yemeye, koca kitabın son sayfasına gelinceye kadar guzel bir ziyÂfet cekmiş kendine. Şolenin sonuna gelince bir de ne gorsun: Bocekler pÂdişÃ‚hı Kebikec, tahtına kurulmuş, gozlerini bu kurtcuğun uzerine dikmiş, butun heybetiyle karşısında arz-ı endÂm ediyor. Tası tarağı toplayıp sıvışmış oradan. Kebikec'i ancak son perdede sahneye alan muellifimiz de, elinde kitabının son sayfası, kalakalmış oylece. RivÂyet boyle.

ZEHİRLİ DUĞUN CİCEĞİ'NDEN SİHİRLİ HAŞERE MELEĞİNE

SuryÂnicede "Tum boceklere hukmeden meleğin adı" şeklinde gecen Kebikec, bÂzı Arapca ve Osmanlıca kaynaklarda da "surungen ve boceklere hukmeden melek ya da cin" şeklinde tÂrif edilmiştir. Kebikece "Hudhud Kuşu" diyenler de olmuş, hatt bu kuşun tuylerinin, kitap sayfalarının arasına konmasıyla, guve, kitap kurdu gibi haşerÂtın kitaba yaklaşamayacağı ifÂde edilmiş.

Farklı bolgelerde farklı isimlerle anılan fakat illÂki bilinen Kebikec, Kuzey Afrika'da "Kabikah, Kabikanc, Kaykatac, Akikanc", Endonezya'da "Y Kih" isimleriyle anılırmış. İsmi ne olursa olsun, buyuk zahmet ve sabırla cok uzun surelerde yazılan el yazması eserlerin, haşerÂt tarafından yenmemesi icin dÂim Kebikec'ten meded umulmuş.

Fakat Farsca bir lugat olan BurhÂn-ı KÂtığ'da Kebikec'in "Duğun Ciceği", "Kurbağa Otu" ve "Mastara Ciceği" diye gecmesi, bÂzı Osmanlıca sozluklerde de "Duğun Ciceği" diye tanımlanması, bir gerceği ortaya cıkarıyor. EsÂsen zehirli bir cicek olan Kebikec, kitapların arasına konur ve haşerÂtın zarar vermesi engellenirdi. Zamanla Kebikec bitkisini ezip, suyu ile kitap kapaklarına "Meded YÂ Kebikec" yazarak bu işi daha estetik hÂle getiren hattatlar da cıkmaya başladı. Derken bir zaman geldi ki, duğun ciceği Kebikec'in kendisi değil de, zehirli suyundan yazılmış ismi konuldu kitapların başına bir muska gibi. NihÂyet bu işin aslı unutuldu. Kebikec bitkisi unutulunca artık kitaplara sÂdece bu isim, hem de her hangi bir murekkeple yazılmaya başlandı. Boylece Kebikec ismi tılsımlı ve efsunlu bir hÂl aldı. Ve bu "Zehirli Duğun Ciceği", "Sihirli Haşere Meleği" oldu cıktı.

Şimdilerde olur da elinize bir el yazma eser gecerse, ve bu eserin kapağında ya da ilk sayfasında Kebikec ismine rastlarsanız hic şaşırmayın. O eserin elinize kadar ulaşması icin muhÂfızlık yapması niyetiyle kondurulmuş bir kitap muskasıdır o.

Kaynak: Yeni Şafak

Not: Ya Kebikec yazısının sırrını, ilgi cekici bir tarihsel bilgi olması hasebiyle okurlarımıza sunduk. Fakat bu enteresan bilginin icinde barınan "batıl inancı" asla doğru bulmadığımızı ve tasvip etmediğimizi belirtmek isteriz.
İslam ve İhsan