Hz. Şuayp (a.s.) kimdir? Hz. Şuayp (a.s.) nerede doğdu ve yaşadı? Şuayp Aleyhisselam kimin neslindendir? Şuayp Aleyhisselam ’ın adı Kuran ’da geciyor mu? Şuayp Aleyhisselam ’a neden “Hatîbu ’l-Enbiy” denmiştir? Şuayp Aleyhisselam ’ın dini neydi? Şuayp Aleyhisselam hangi kavme gonderildi? Medyenliler kimdir? Eykeliler kimdir? Medyen ve Eyke halkı nasıl helak oldu? Şuayp Aleyhisselam ’ın kabri nerede? Gonulleri vecde getiren hitÂbeti sebebiyle kendisine Hatîbu ’l-Enbiy denilen Hz. Şuayp ’ın (a.s.) hayatı ve kıssası.Peygamber neslinden Hz. Şuayp ’ın (a.s.) kısaca hayatı.
HZ. ŞUAYP ’IN (A.S.) KISACA HAYATI - Şuayp Peygamber Kimdir? Şuayp Aleyhisselam ’ın adı Kur ’an-ı Kerim ’de 11 defa gecer.
Allah tarafından kendisine muthiş bir konuşma yeteneği verilmiştir. “Hatîbu ’l-Enbiy” (peygamberlerin hatibi) olarak bilinir.
İbrÂhîm veya SÂlih Aleyhisselam ’ın neslindendir. Anne tarafından Hz. Lût ’un kızına ulaştığı ve Eyyûb Aleyhisselam ile teyzeoğulları oldukları da rivÂyet edilir. Aynı zamanda Musa Aleyhisselam ’ın kayınpederidir.
Putlara ve heykellere tapan, alışverişte hilekÂr davranan, tevhîd ve hidayetten uzaklaşmış Meyden ve Eyke halkına iman etmeleri icin Peygamber olarak gonderildi.
Hz. Şuayp, İbrÂhîm Aleyhisselam ’a indirilen Hanîf dîninin hukumlerine gore amel etti.
Şuayp -aleyhisselÂm- cok namaz kılar, kul hakkına ziyÂdesiyle dikkat ederdi. Bilhassa olcu ve tartı Âletlerinde hak gecmemesi icin elinden geleni yapar, hakkı tevzî ve telkîn etmekte buyuk titizlik gosterirdi.
Şuayp Aleyhisselam ’ın kavmi Medyenliler, Semûd kavmi gibi nasîhat dinlemedikleri icin korkunc bir ses ve gurultu ile helÂk oldular. Eykeliler ise uzerine ateş ve kıvılcımlar yağarak helak oldular.
Bir rivayete gore Şuayp Aleyhisselam, Âsî kavimlerin helÂkinden sonra Medyen ’e yerleşmiş diğer bir rivayete gore Hz. Şuayp Medyen ve Eyke kavimlerinin helÂk edilmesinin ardından Âhir omrunu gecirmek uzere kendisine îmÂn edenlerle birlikte Mekke ’ye gitti, orada vefÂt etti ve KÂbe-i Muazzama ’da Altınoluk ’un altına, yÂni Hatîm ’e defnedildi.
“Hatîbu ’l-Enbiy” (peygamberlerin hatibi) olarak bilinen Hz. Şuayp ’ın (a.s.) ayrıntılı hayatı.
HZ. ŞUAYP ’IN (A.S.) HAYATI - Şuayp Aleyhisselam Kimdir? İbrÂhîm -aleyhisselÂm- veya SÂlih -aleyhisselÂm- ’ın neslindendir. Anne tarafından Hazret-i Lût ’un kızına ulaştığı ve Eyup -aleyhisselÂm- ile teyzeoğulları oldukları da rivÂyet edilir. Aynı zamanda Mûs -aleyhisselÂm- ’ın kayınpederidir.
Şuayp Aleyhisselam Hangi Kavme Gonderildi?
Dağlık ve ormanlık iki komşu ulke olan Medyen ve Eyke halkına gonderilmiştir. (HÂkim, Mustedrek, II, 621/4075)
Şuayp Aleyhisselam Nerede Doğdu? Medyen ’de doğup buyuyen Şuayp -aleyhisselÂm-, o kavmin asîl bir Âilesine mensuptu. Gencliği Medyen kavminin arasında gecti. Bu bolge halkı sapıtıp azıtmıştı. Şuayp -aleyhisselÂm- ise, onların kotuluklerinden uzak, temiz ve nezih bir hayat yaşardı. Bu nezih hayÂtı ve nasîhatleri ile insanlara numûne olurdu.
MEDYENLİLER KİMDİR? Medyen, Akabe korfezinden Humus vÂdîsine kadar uzanan bolgedir. Medyen adını, burada yaşayan bir kabîleden almıştır.
Medyenliler, sapıklık ve isyan yollarına duşmuşler, AllÂh ’a ibÂdet ve itÂati terk etmişlerdi. Putlara ve heykellere tapıyorlardı. Medyen ’in kervan yolları uzerinde bulunması sebebiyle halk, ticÂretle meşguldu. Ancak hîle yaygınlaşmış, bir sanat ve mÂrifet hÂline gelmişti. Halk, kendileri icin bir alışverişte bulunduğunda tartıyı fazla tutarlar, aldıklarını az gosterirler; başkalarına bir şey satarken ise, fazla ucret alıp eksik mal verir, hîle ile azı cok olarak gosterirlerdi. Hatt alış icin ayrı, satış icin ayrı terÂzi kullanırlardı.
Yine bu azgın kavim, insanların yollarını keser, onların mallarından bir kısmına el koyarlardı. Ozellikle yabancı ve gariplerin mallarını ceşitli entrikalarla ellerinden alırlardı. Beşerî munÂsebetleri, tamamen hîle, eziyet ve zulum uzerineydi. Hak TeÂl ’nın verdiği bol nîmetlerin kıymetini bilip şukurlerini ed etmezler, AllÂh ’a isyan etmek ve putlara tapmak sûretiyle son derece nankorluk ederlerdi. Kısaca Medyenlilerin inancı putculuk; alışveriş esasları hîlekÂrlık ve en gozde meslekleri de vurgunculuktu.
Butun ulvî esasların yıkıldığı Medyen ’de tam anlamıyla îtikÂdî, siyÂsî, iktisÂdî ve ahlÂkî bir cokuntu vardı.
Medyenliler, boyle sefîh bir hayat icinde gÂfilÂne yaşarken AllÂh TeÂl onlara Şuayp -aleyhisselÂm- ’ı gonderdi. Hazret-i Şuayp, kendilerine guzel nasîhatlerde bulundu. AllÂh ’ın emir ve nehiylerini anlattı. CenÂb-ı Hakk ’a şirk koşmamalarını ve yalnız O ’na ibÂdet etmelerini; alışverişte, olcu ve tartıda haksızlık yapmamalarını; Âhiret gunune îmÂn etmelerini ve yeryuzunde bozgunculuk cıkarmamalarını soyledi. Yuce AllÂh ’ın azÂbının cetin, nîmetinin sayısız olduğunu bildirdi.
Medyen Kavmi İle İlgili Ayetler Âyet-i kerîmelerde buyrulur:
“Medyen ’e de kardeşleri Şuayb ’ı gonderdik. Dedi ki:
«Ey kavmim! AllÂh ’a kulluk edin! Sizin icin O ’ndan başka ilÂh yoktur. Olcuyu ve tartıyı eksik yapmayın. Zîr ben sizi hayır (refÂh ve bolluk) icinde goruyorum. Ve ben, gercekten sizin icin kuşatıcı bir gunun azÂbından korkuyorum.»” (Hûd, 84)
“…Dedi ki:
«Ey kavmim! AllÂh ’a kulluk edin, sizin O ’ndan başka ilÂhınız yoktur. Size Rabbinizden acık bir mûcize gelmiştir; artık olcuyu, tartıyı tam yapın! İnsanların eşyÂlarını eksik vermeyin! IslÂhından sonra yeryuzunde bozgunculuk yapmayın! Eğer inananlar iseniz, bunlar sizin icin daha hayırlıdır.»” (el-A ’rÂf, 85)
“…Ey kavmim! AllÂh ’a kulluk edin ve Âhiret gununu bekleyin!..” (el-Ankebût, 36)
Hazret-i Şuayp -aleyhisselÂm- bu şekilde Medyen halkına hakîkatleri tebliğ ediyordu. Onları kıyÂmet gununu ve ilÂhî hesÂbı tasdîk etmeye dÂvet ediyor ve orada fayda verecek ameller işlemeye teşvik ediyordu.
Hazret-i Şuayp -aleyhisselÂm-, bilhassa alışveriş ve olcup tartmada yapılan hîleler husûsunda halkını dÂim îkÂz etmekteydi. Ayrıca eğer bu davranışlarından vazgecip tevbe etmezlerse, kendilerine verilen butun nîmetlerin geri alınacağına dÂir ihtarda bulunuyordu. AllÂh TeÂlÂ, bu kavme pekcok mal ve nîmet ihsÂn etmişti. Onlar ise tevbe edip şukredecekleri yerde hîle yapıp haddi aşmaya devÂm ediyorlardı.
Şuayp -aleyhisselÂm- nasîhatlerine devamla şoyle dedi:
“Ve ey kavmim! Olcuyu ve tartıyı adÂletle yapın; insanlara malları husûsunda haksızlık etmeyin; yeryuzunde fesatcılık cıkararak fenÂlık yapmayın!” (Hûd, 85)
Bundan sonra Şuayp -aleyhisselÂm-, ticÂretin esaslarını belirledi. Bu, olcu ve tartıyı tam tutmak ve normal kÂra rÂzı olmaktı. Normal kÂrda, iş ve ticÂret emniyeti, AllÂh katında da kul hakkına riÂyetin yuz aklığı vardı. Şuayp -aleyhisselÂm-, oğutlerine devÂm etti:
“Eğer mu ’min iseniz, AllÂh ’ın (helÂlinden) bıraktığı (kÂr) sizin icin daha hayırlıdır. Bununla birlikte ben uzerinize bir bekci de değilim.” (Hûd, 86)
“YÂni yaptığınız kotu işlerden dolayı size cez veremem ve sÂhip bulunduğunuz nîmetlerin, nankorluğunuz sebebiyle elinizden cıkmasına da mÂnî olamam! Ben ancak bana bildirileni tebliğ ederim!”
Şuayp Peygamber ’in Daveti
Yukarıdaki Âyet-i kerîmelerde Şuayp -aleyhisselÂm-, kavmini şu beş husûsa dÂvet etmekteydi:
1. Tevhîd ve yalnızca AllÂh ’a ibÂdet.
2. Kendisinin peygamberliğini tasdîk.
3. TerÂziyi tam tutmak, doğru olcmek; hîle yapmamak.
4. İnsanların butun haklarına riÂyet. Gasb, hırsızlık, ruşvet, yol kesme vb. acık ve gizli butun kotu fiilleri terk etmek.
5. Din ve duny işlerinde fesat cıkarmamak.
Şuayp -aleyhisselÂm- ’ın dÂvet ettiği bu beş esas, hulÂsa olarak «HÂlık ’a tÂzîm, mahlûkÂta şefkat ve merhamet» şeklinde de ifÂde edilebilir. Zîr bu olcu, tevhîd ve peygamberleri tasdîk ile butun kul hakları ve yeryuzunde fesat cıkarmamak gibi hususları da icine almaktadır.
Şuayp -aleyhisselÂm- ’ın dÂveti hayli etkili oldu. Cevrede buyuk tesir uyandırdı. İnsanlar gruplar hÂlinde ziyÂretine geliyor, kendisine îmÂn ediyor ve bildirdiklerini yerine getiriyorlardı. AllÂh ’a ibÂdet ederek, ticÂrette doğruluktan ayrılmıyorlardı. Ancak inanmayanlar da coktu.
İnanmayanlar, bu hÂle ofkeleniyor, normal kÂrı az goruyorlardı. Birbirlerini: «Normal kÂrla kimse zengin olamaz!» diyerek haksızlığa ve bÂtıla teşvîk ediyorlardı.
Azgın kavim, peygamberlerine:
“Dediler ki:
«Ey Şuayp! Babalarımızın taptıkları (putları), yÂhut mallarımız husûsunda dilediğimizi yapmayı terk etmemizi sana namazın mı emrediyor? Oysa sen yumuşak huylu ve cok akıllısın!»” (Hûd, 87)
Burada “namaz”dan maksad, dindir. Cunku namaz, dînin en şumûllu ve en buyuk ibÂdeti olarak Âdeta dîni temsîl eder. Bu bakımdan namaz son derece muhim bir ibÂdettir.
Şuayp Peygamber ’in Tebliğ Uslubu “(Şuayp) dedi ki:
«Ey kavmim! Eğer benim, Rabbim tarafından (verilmiş) apacık bir delîlim varsa ve O, bana tarafından guzel bir rızık vermişse buna ne dersiniz? Size yasak ettiğim şeylerin aksini yaparak size aykırı davranmak istemiyorum. Ben sÂdece gucumun yettiği kadar ıslÂh etmek istiyorum. Fakat muvaffakıyyetim ancak AllÂh ’ın yardımı iledir. Yalnız O ’na dayandım ve yalnız O ’na yonelirim.»” (Hûd, 88)
Şuayb -aleyhisselÂm-, bu Âyet-i kerîmedeki:
“Size yasak ettiğim şeylerin aksini yaparak size aykırı davranmak istemiyorum.” ifÂdesiyle: “Size ancak yaptığım şeyleri emrediyorum. Eğer sizi bir şeyden men ediyorsam, onu ilk terk eden kişi ben olurum.” demiş olmaktadır.
Tebliğde bu hassÂsiyete sÂhip olmak, CenÂb-ı Hakk ’ın medhettiği muhim bir haslettir. Aksi şekilde davranmak ise şiddetle yasaklanmış ve zemmedilmiştir. Nitekim son zamanlarında İsrÂîloğulları ulemÂsı bu kotu huya yakalanmışlardı. Bu sebeple AllÂh TeÂl onlara hitÂben:
“KitÂbı (TevrÂt ’ı) okuduğunuz hÂlde, kendinizi unutup insanlara iyiliği mi emrediyorsunuz? (Yaptığınız işin kotuluğunu) duşunmuyor musunuz?” (el-Bakara, 44) buyurmuştur.
RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz de, bu hususta şoyle buyurmaktadır:
“KıyÂmet gunu bir adam getirilir ve cehenneme atılır. (Ateşin harÂretiyle) karın bolgesinde bulunan butun muhteviyÂt (bağırsaklar, bobrekler vs.) dışarı cıkar. Bu adam eşeğin değirmen etrafında donduğu gibi donmeye başlar. Cehennem ehli toplanarak:
«–Ey falan, sana ne oluyor? Sen bize iyilikleri emredip kotuluklerden sakındırmaz mıydın?» derler.
Adam şoyle cevap verir:
«–Evet, ben size iyiliği emrederdim, fakat kendim yapmazdım. Sizi kotuluklerden sakındırırdım, ancak onları kendim yapardım.»” (Muslim, Zuhd, 51/2989)
Şuayp -aleyhisselÂm- bu olculer ışığında bıkmadan usanmadan tebliğine devÂm ediyordu. Fakat azgın kavim, Şuayp -aleyhisselÂm- ’ın bu tavsiye ve nasîhatlerini dinlemediler. Gittikce azgınlıklarını daha da artırdılar. Hazret-i Şuayp ’a, guclu bir kabîleye mensûb olduğu icin herhangi bir kotuluk yapamasalar da, O ’na îmÂn edenleri tehdîd etmekten geri kalmıyorlardı. Hazret-i Şuayp bu hususta da onları îkÂz etti:
“Tehdîd ederek, inananları AllÂh yolundan alıkoyarak ve o yolu eğip bukmek isteyerek oyle her yolun başında oturmayın! Duşunun ki siz sayıca az idiniz de O sizi coğalttı. Bakın ki, bozguncuların sonu nasıl olmuştur!” (el-A ’rÂf, 86)
ŞUAYP ALEYHİSSELAM ’IN DİNİ NEYDİ? Şuayp -aleyhisselÂm-, butun sıkıntılara rağmen, kavmini hidÂyete dÂvet etmekteydi. İbrÂhîm -aleyhisselÂm- ’a indirilen Hanîf dîninin hukumlerine gore amel ediyordu. Peygamberliği Şam ’a kadar yayılmıştı. AllÂh aşkı ile yanan gonuller, O ’nu gormek icin Medyen ’e doğru sefer ediyorlardı. Medyen ahÂlîsi de yollarda durup, Şuayp -aleyhisselÂm- ’ın ziyÂretiyle şereflenmek isteyen mu ’minlere mÂnî olmaya calışıyorlardı. Bu ise şeytana tÂbî olmanın acık bir tezÂhuruydu. Cunku şeytan, dergÂh-ı ilÂhîden kovulunca CenÂb-ı Hakk ’a:
“«And olsun ki ben, onları (kullarını) saptırmak icin Sen ’in doğru yolunun ustune oturacağım. Sonra elbette onlara onlerinden, arkalarından, sağlarından, sollarından sokulacağım ve Sen, onların pek coğunu şukredenlerden bulmayacaksın!» dedi.” (el-A ’rÂf, 16-17)
Medyen Ve Eyke Halkının Helak Sebebi Nitekim Hazret-i Şuayp -aleyhisselÂm- kavmini;
1. Yollar uzerinde oturup insanları tehdîd ederek onlara eziyette bulunmaktan,
2. İnsanların AllÂh ’a îmÂn etmelerine mÂnî olmaktan,
3. Mu ’minleri ve yeni îmÂn edecek olanları ceşitli şuphelere ve tereddutlere sevk edip dalÂlet yoluna saptırmaktan men etmeye calışıyordu.
Şuayp Aleyhisselam ’ın Son İkazları Hazret-i Şuayp -aleyhisselÂm-, kavminin kotu davranışlarına ve isyanlarına uzuluyor, buyuk bir sabırla onları cehÂlet uykusundan uyandırmak istiyordu. Onları son olarak şoyle îkÂz etti:
“Ey kavmim! Sakın bana karşı duşmanlığınız, Nûh kavminin veya Hûd kavminin, yÂhut SÂlih kavminin başlarına gelenler gibi size de bir musîbet getirmesin! Lût kavmi sizden uzak da değildir.” (Hûd, 89)
YÂni onlar da sizin zamanınıza yakın bir zamanda helÂk oldular. Dolayısıyla helÂk olanların zamanca size en yakını onlardır. Kufurde, kotuluklerde ve helÂki gerektiren şeylerde sizden uzak değillerdi. Bu sebeple helÂk oldular. Onlardan ibret almalısınız!..
“Rabbinizden bağışlanma dileyin; sonra O ’na tevbe edin! Muhakkak ki Rabbim cok merhametlidir, (mu ’minleri) cok sever.” (Hûd, 90)
Kavmin ileri gelen muşrikleri, Hazret-i Şuayp ’ın bu tekliflerine rÂzı olmadılar:
“Dediler ki:
«–Ey Şuayp! Soylediklerinin coğunu anlamıyoruz ve icimizde Sen ’i cidden zayıf goruyoruz! Eğer kabîlen olmasa, Sen ’i mutlak taşlayarak oldururuz. Sen bizden ustun değilsin!»
(Şuayb):
«–Ey kavmim! Size gore benim kabîlem AllÂh ’tan daha mı guclu ve değerli ki, onu (AllÂh ’ın emirlerini) arkanıza atıp unuttunuz. Şuphesiz ki Rabbim yapmakta olduklarınızı cepecevre kuşatıcıdır.» dedi.” (Hûd, 91-92)
Şuayb -aleyhisselÂm-, bu azgın kavmin îmÂn etmelerinden umîdini kesince, kavmini AllÂh ’a havÂle etti. Artık yapacak bir şey kalmamıştı. Ancak yine de belki ibret alırlar diye kendilerine ilÂhî azÂbı hatırlattı:
“Eğer icinizden bir grup benimle gonderilene inanır, bir grup da inanmazsa, AllÂh aramızda hukmedinceye kadar bekleyin! O hÂkimlerin en hayırlısıdır.»” (el-A ’rÂf, 87)
Ancak Medyenliler, yine Şuayb -aleyhisselÂm- ’ı yalancılıkla sucladılar. Kendisini ve kendisine îmÂn etmek isteyenleri de, Medyen ’den cıkaracaklarını soyleyerek tehdîd ettiler. Artık inananların, kendi iclerinde yaşamalarını tehlikeli bulmuşlardı:
“Kavminden ileri gelen kibirliler dediler ki:
«–Ey Şuayb! Ya Sen ’i ve Sen ’inle beraber inananları memleketimizden cıkarırız veya dînimize donersiniz!»
(Şuayb):
«–İstemesek de mi?» dedi.” (el-A ’rÂf, 88)
Ve şunları ekledi:
“Doğrusu, AllÂh bizi ondan kurtardıktan sonra tekrar sizin dîninize donersek, AllÂh ’a karşı iftir atmış oluruz. Dîninize geri donmemiz bizim icin olacak şey değildir; meğer ki AllÂh dilemiş olsun. Rabbimizin ilmi her şeyi kuşatmıştır. Biz sÂdece AllÂh ’a tevekkul ederiz. Ey Rabbimiz! Bizimle kavmimiz arasında adÂletle hukmet! Sen hukmedenlerin en hayırlısısın.” (el-A ’rÂf, 89)
Bu Âyette Şuayp -aleyhisselÂm-, kavminin dînine geri donme teklîfini reddetmekte, fakat bu işte AllÂh ’ın dilemesini istisn tutmaktadır. Onun bu tavrı, AllÂh ’ın irÂdesine teslîm olmasının bir ifÂdesidir. Cunku peygamberler ve velîler, devamlı olarak AllÂh ’ın azÂbından ve hÂllerinin değişmesinden korkarlar.
Bu sebeple Şuayb -aleyhisselÂm- diyor ki:
“–AllÂh ’ın dînini bırakıp da sizin dîninize donmemiz, kabûl edilir şey değildir. Ancak AllÂh, bizim helÂkimizi dilemişse, bir şey diyeceğimiz yoktur. Cunku butun işlerimiz O ’nun elindedir. O, dilediğini itÂati sebebiyle bahtiyar kılar; dilediğini de gunahlarından oturu cezÂlandırır.”
RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz de dÂim şoyle du ederdi:
“Ey kalblere hukmeden AllÂh ’ım! Kalblerimizi Sana tÂate ÂmÂde kıl!” (Muslim, Kader, 17)
Her şeye rağmen Âsî kavim bir turlu uslanmıyor, kendileri îmÂn etmedikleri gibi, Hazret-i Şuayb ’a îmÂn eden mu ’minleri de hazmedemiyorlardı. Onları kınıyor, surekli olarak tehdîd ediyorlardı. İnanmak icin gelenlerin de onlerini keserek Hazret-i Şuayb ’ı kotuluyorlar, onları îmÂn etmekten vazgecirmeye calışıyorlardı. Onların bu hÂli Âyet-i kerîmede şoyle bildirilmektedir:
“Kavminden ileri gelen kÂfirler dediler ki:
«Eğer Şuayb ’a uyarsanız, o takdîrde siz mutlak ziyÂna uğrarsınız!»” (el-A ’rÂf, 90)
Ustten Gelen Korkunc Sayha Şuayp -aleyhisselÂm- ’ın yoldan cıkmış bu insanlara yapacak bir şeyi kalmamıştı. Dedi ki:
“Ey kavmim! Elinizden geleni yapın! Ben de (vazîfemi) yapacağım! Rezîl edecek azÂbın kime geleceğini ve yalancının kim olduğunu yakında oğreneceksiniz! Bekleyin! Ben de sizinle beraber bekleyeceğim.»” (Hûd, 93)
“Emrimiz gelince, Şuayb ’ı ve O ’nunla beraber îmÂn edenleri tarafımızdan bir rahmetle kurtardık; zulmedenleri ise korkunc bir gurultu yakaladı da yurtlarında diz ustu cokekaldılar.” (Hûd, 94)
Bu durum, diğer bir sûrede şoyle tasvîr edilir:
“Derken o şiddetli sarsıntı onları yakalayıverdi de yurtlarında diz ustu cokekaldılar. Şuayb ’ı yalanlayanlar, sanki yurtlarında hic oturmamış gibiydiler. Şuayb ’ı yalanlayanlar, ziyÂna uğrayanların ta kendileridir.” (el-A ’rÂf, 91-92)
Boylece Medyen halkı, sapıklık, hîlekÂrlık, haksızlık, AllÂh ’a ve peygamberine isyan vs. cirkin amellerinin cezÂsını bulmuş oldular. Bu cezÂ, zÂlimlerin kacınılmaz bir sonuydu ve zÂlimlere acınmazdı:
“(Şuayp) onlardan yuz cevirdi ve (icinden) dedi ki:
«Ey kavmim! Ben size Rabbimin gonderdiği gercekleri duyurdum ve size oğut verdim. Artık kÂfir bir kavme nasıl acırım!»” (el-A ’rÂf, 93)
“Sanki orada hic barınmamışlardı. Biliniz ki, Medyen kavmi de Semûd kavmi gibi (AllÂh ’ın rahmetinden) uzak oldu.” (Hûd, 95)
Şuayp -aleyhisselÂm- ’ın kavmi de Semûd kavmi gibi nasîhat dinlemedikleri icin korkunc bir ses ve gurultu ile helÂk olmuşlardır. Bunların cezÂlarının aynı olması, kotu ahlÂk bakımından birbirlerine benzediklerine işÃ‚rettir. Nitekim AllÂh ’ın rahmetinden uzak olmaları icin her iki kavme de aynı beddu edilmiş ve Medyen kavmi bu hususta Semûd kavmine benzetilmiştir.
Semûd kavmini altlarından, Medyen halkını ustlerinden gelen bir sayha helÂk etmiştir. Boylece onlar, AllÂh ’ın rahmetinden uzak olarak iki Âlemin de husrÂn ve azÂbına dûcÂr olmuşlardır.
EYKELİLER KİMDİR? Eyke, sık ormanlık demektir. Coğrafî olarak bu yer, Kızıldeniz sÂhilinden Medyen ’e kadar uzanan bolgenin adıdır. Burada yaşayanlara da Eykeliler denmiştir.
Şuayp -aleyhisselÂm-, Medyenliler gibi her turlu zenginlik, bolluk ve nîmetler icinde yaşayan, ancak tevhîd ve hidÂyetten ayrılmış bulunan Eykeliler ’e de doğru yolu gostermekle vazîfelendirilmişti.
Eykeliler de tıpkı Medyen halkı gibi Şuayb -aleyhisselÂm- ’ı yalanladılar.
Eyke halkı İle İlgili Ayetler AllÂh TeÂl Âyet-i kerîmelerde şoyle buyurur:
“Eyke halkı da peygamberleri yalancılıkla sucladı.” (eş-ŞuarÂ, 176)
“Eyke halkı da gercekten zÂlim idiler.” (el-Hicr, 78)
“Şuayb onlara şoyle demişti:
«(AllÂh ’a karşı gelmekten) sakınmaz mısınız? Bilin ki ben size gonderilmiş guvenilir bir elciyim. Artık AllÂh ’a karşı gelmekten sakının ve bana itÂat edin! Buna karşı sizden hicbir ucret istemiyorum. Benim ucretimi verecek olan, ancak Âlemlerin Rabbidir.” (eş-ŞuarÂ, 177-180)
AllÂh ’ın peygamberleri, insanların karşısına iki sıfatla cıkıyorlardı:
1. Onlardan hicbir ucret ve menfaat istemiyorlar, ecir ve sevaplarının AllÂh ’a Âit olduğunu bildiriyorlardı.
2. Butun herkese bir usve-i hasene, yÂni bir fazîlet orneği oluyorlardı. Onların sozleriyle yaşayışları arasında tam bir mutÂbakat vardı.
Bu iki sıfatın ehemmiyetine YÂsîn Sûresi ’nde de dikkat cekilmektedir. Habîb-i NeccÂr, “AshÂb-ı Karye”yi dÂvete gelenler hakkında kavmine:
“Ey ashÂb-ı karye! Size gelen bu kimseler, sizden bir ucret istiyorlar mı? Bu insanlar hidÂyet uzere (usve-i hasene) değiller mi?
MÂdem bu kimseler sizden bir ucret istemiyorlar, hidÂyet ve istikÂmet (yÂni fazîletli bir hayat) uzeredirler, o hÂlde siz de kendilerine itÂat edin!” diyerek onları akl-ı selîme dÂvet ediyordu.[1]
Hazret-i Şuayp -aleyhisselÂm-, Eykelilere nasîhatine şoyle devÂm etti:
“Olcuyu tastamam yapın, (insanların hakkını) eksik verenlerden olmayın!
Doğru terÂzi ile tartın!
İnsanların hakkı olan şeyleri kısmayın! Yeryuzunde bozgunculuk yaparak karışıklık cıkarmayın!
Sizi ve onceki nesilleri yaratan (AllÂh) ’a karşı takvÂlı olun!” (eş-ŞuarÂ, 181-184)
“Onlar şoyle dediler:
«Sen olsa olsa iyice buyulenmiş birisin!
Sen de, ancak bizim gibi bir beşersin! Bil ki, biz Sen ’i ancak yalancılardan biri sayıyoruz.
ŞÃ‚yet doğru sozlulerden isen, ustumuze gokten azap yağdır!»” (eş-ŞuarÂ, 185-187)
MEDYEN VE EYKE HALKI NASIL HELAK OLDU? Kavminin, AllÂh ’tan cur ’etle azap istemesi karşısında:
“Şuayp (onlara):
«Rabbim yaptıklarınızı en iyi bilendir.» dedi.” (eş-ŞuarÂ, 188)
AllÂh ’a du etti. Onların istemekte oldukları azÂbın gelmesi icin niyazda bulundu. Âniden sıcak ruzgÂrlar esmeye başladı. Mavi renkte sinekler tureyip uzerlerine MûsÂllat oldu. KÂfirler cÂresiz kaldılar. Havanın sıcaklığı da gittikce şiddetlendi. İnsanlar, akarsulu, ağaclık ve golgelik yerlere kacıştılar. Fakat harÂret gunden gune artıyordu. Bu sırada CebrÂîl -aleyhisselÂm-, bir bulut getirip şehrin dışında tuttu. KÂfirler bu bulutu gorunce, serin bir golgesi var zannederek hep birden onun altına koşuştular. Hepsi orada toplandığında:
“Ey Eykeliler! Peygamberinizi yalanlayarak bir turlu gelmez sandığınız acı azÂbı tadın! Onunde secde ettiğiniz putlara da soyleyin, eğer gucleri varsa, sizi kurtarsınlar!” diye bir nid geldi.
KÂfirlerin uzerlerine, altına koştukları buluttan ateş ve kıvılcımlar yağmaya başladı. KÂfirlere Âit her şey yandı; ağaclar ve hatt taşlar bile...
Âyet-i kerîmede buyrulur:
“VelhÂsıl O ’nu (Şuayp ’ı) yalancı saydılar da, kendilerini o bulut gununun azÂbı yakalayıverdi. Gercekten o, muazzam bir gunun azÂbı idi! Doğrusu bunda buyuk bir ders vardır. Ama cokları îmÂn etmezler. Şuphesiz Rabbin, işte O, mutlak gÂlip ve engin merhamet sÂhibidir.” (eş-ŞuarÂ, 189-191)
Şuayp -aleyhisselÂm- ’ın peygamber olduğu kavimlerden Medyen halkı, CebrÂîl -aleyhisselÂm- ’ın sayhası ve zelzele ile; Eykeliler ise golge sandıkları buluttan yağan ateşlerle helÂke dûcÂr oldular.
HELAKTAN SONRA ŞUAYP PEYGAMBER NE YAPTI? Şuayb -aleyhisselÂm-, Âsî kavimlerin helÂkinden sonra Medyen ’e yerleşti. Bu sırada evlendi ve iki kızı dunyÂya geldi.
Peygamberlerin Hatibi Şuayp -aleyhisselÂm-, peygamberler arasında “Hatîbu ’l-Enbiy” diye isimlendirilirdi. Cunku, kavmiyle gÂyet guzel konuşur ve onların suÂllerine tam ve ikn edici cevaplar verirdi.
Yine Şuayp -aleyhisselÂm- cok namaz kılar, kul hakkına ziyÂdesiyle dikkat ederdi. Bilhassa olcu ve tartı Âletlerinde hak gecmemesi icin elinden geleni yapar, hakkı tevzî ve telkîn etmekte buyuk titizlik gosterirdi.
Cok Gozyaşı Doken Peygamber Bir başka husûsiyeti de cok gozyaşı doken bir peygamber olmasıdır. Yaşlılığı esnÂsında gozleri iyice zayıflamış, vucûdu da kuvvetten kesilmişti. Birkac defa gozlerini kaybedesiye ağladı. CenÂb-ı Hak, yine gozlerini iÂde edip:
“–Ey Şuayp! Bu ağlama nedir? Cennet iştiyÂkından mı, Cehennem korkusundan mı?” diye vahyile suÂl ettiğinde:
“–Y Rabbî! Sen bilirsin ki, ağlayışım ne cennet iştiyÂkından, ne de cehennem korkusundandır. Muhabbetin kalbime yerleşmiştir. Bir de endişem vardır: «CemÂlini muşÃ‚hede edebilmek!..» Eğer Sana nazar edebileceksem, hicbir şeye gam yemem...” dedi.
CenÂb-ı Hak vahyedip:
“–Sozunde sÂdık olduğuna gore cemÂlimi seyretmek Sana mubÂrek olsun ey Şuayb! Bu sebeple kelîmim Mûs bin İmrÂn ’ı da Sana hÂdim olarak veriyorum!” buyurdu.
İşte Hakk ’a yakın olanların hÂli budur. Onlar, ehl-i gafletin zıddına AllÂh ’ın rızÂsını her şeyden evvel duşunmuşler, halkın rızÂsını ise en sona bırakmışlardır. Muhabbet-i ilÂhiyye kalblerini sardığı icindir ki, iki cihÂna da goz ucuyla bile nazar etmemişlerdir.
AllÂh TeÂlÂ, enbiy -aleyhimusselÂm- ’ı insanların kalp gozlerini acıp gafletlerini gidermek, onları guzel ahlÂk sÂhibi kılmak, vecd hÂlinde ibÂdet ederek vÂsıl-ı ilallÂh olmalarını sağlamak ve “dÂru ’s-selÂm”a dÂvet etmek icin gondermiştir.
Kalp gozu acılmaya musÂid olanlar, terbiye ve irşÃ‚d olunmayı gonulden arzu ederler ve hak yolunda ilerlemek icin gayret sarfederler. Fakat bunu arzu etmeyen, inat edip tekebbur gosteren, peygamberlerin telkinlerine kulak vermeyen ve yakîn mertebesine varmak istemeyenler, zulmet ve kasvet icinde kalarak fÂsıklaşırlar. Nereye gideceğini bilmeyen şaşkınlardan farksız, zavallı durumlara duşerler.
İşte Hazret-i Şuayp -aleyhisselÂm-, merhametinin şiddetinden dolayı, insanları icinde bulundukları acınacak hÂlden kurtarmak icin omru boyunca kendisini yıpratırcasına bir gayret gostermiş, bu uğurda butun gucunu sarfetmiştir.
ŞUAYP ALEYHİSSELAM ’IN KABRİ NEREDE? Hazret-i Şuayp -aleyhisselÂm- Medyen ve Eyke kavimlerinin helÂk edilmesinin ardından Âhir omrunu gecirmek uzere kendisine îmÂn edenlerle birlikte Mekke ’ye gitmiş, orada vefÂt etmiş ve KÂbe-i Muazzama ’da Altınoluk ’un altına, yÂni Hatîm ’e defnedilmiştir.
AleyhisselÂm!..
Dipnotlar:
[1] Bkz. YÂsîn Sûresi, 21.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Nebiler Silsilesi 2, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan
Hazret-i Şuayb Peygamber'in Hayatı