Musluman siyasetci ve insan hakları savunucusu Malcolm X ’in hayatı…Malcolm X diğer adı El-Hacı Malik El-Şahbaz, 1925-1965 yılları arasında yaşamış, Amerikalı siyahi Musluman liderdir. Tarihteki en etkili Afroamerikanlardan biri olarak gosterilen Malcolm, başlattığı mucadele ve etkili konuşmalarıyla yalnızca siyahların ve Muslumanların değil butun dunyanın ilgisini uyandırmayı başarmıştı.
19 Mayıs 1925 ’te Omaha ’da (Nebraska) doğdu. Asıl adı Malcolm Little ’dir. Zencilerin Amerika Birleşik Devletleri ’nde ozgurluklerine kavuşamayacaklarına ve dolayısıyla Afrika ’ya geri donmeleri gerektiğine inanan Reverend Earl Little adlı bir Baptist rahibinin oğludur. Dort kardeşi beyazlarca oldurulen babası 1931 ’de fÂili mechul bir cinayet sonucu hayatını kaybedince Malcolm ve bir kısmı uvey olan yedi kardeşi Refah Kurumu tarafından ceşitli ailelerin yanına yerleştirildi, annesi de akıl hastahanesine yatırıldı. On uc yaşında iken Islahevi Okulu ’na gonderilen Malcolm ’un “beyaz adam”la ilgili olumsuz duşunceleri burada oluşmaya başladı. Beyaz insanlarla ilişkileri Refah Kurumu gorevlileri ve mahalleden tanıdığı birkac beyaz cocukla sınırlı olmakla birlikte yaşadığı bazı olaylar bu duşuncelerini keskinleştirdi.
OKUL YILLARI Evlatlık olarak Massachusetts'ta bir ailenin yanına verilen Malcolm, burada ilkokulu bitirdi ve liseye gitti. Lise yıllarında sınıfında birinci olmasına rağmen avukat olmak istediğini duyan hocası tarafından "bunlar bir siyahi icin gercekci olmayan hayaller" soylenen sozler uzerine okulu bıraktı. Okulu bırakıp kucuk yaşta calışmaya başlayan Malcolm, kendini bir muddet sonra Harlem'de buldu ve genclik yıllarında bircok suca dahil oldu. 1946 yılının şubatında 20 yaşındayken hırsızlıktan yakalandı ve 10 yıl hapse mahkum edildi.
HAPİS YILLARI VE ELİJAH MUHAMMED İLE TANIŞMASI Islahevi Okulu ’ndan ayrıldıktan sonra Boston ’da yaşayan uvey ablasının yanına giden Malcolm konser salonunda ayakkabı boyacılığı, muşterileri zenci olan bir lokantada garsonluk yaparken gece hayatıyla tanıştı. On altı yaşında Boston-New York arasında calışan trenlerde sandvic satmaya başladı; New York ’a gidip geldikce zencilerin yaşadığı Harlem ’i tanıdı.
Harlem ’de calışmaya başladığı barda kendisini uyuşturucu ve kadın ticaretinden antika eşya hırsızlığına kadar giden kirli bir hayatın icinde buldu. 1946 ’da hırsızlıktan hapse mahkûm oldu. Charlestown Eyalet Hapishanesi ’nde iki yıl yatıp ardından Concord Hapishanesi ’ne nakledildi.
Bu donemde zenci milliyetciliğini savunan ve hatta Tanrı ’nın da zenci olduğunu soyleyen Elijah Muhammed ’in goruşlerini benimseyerek hepsi onun anlattığı cercevede musluman olan kardeşlerinden bazılarıyla goruşmeye ve mektuplaşmaya başladı. 1948 ’in sonlarında nakledildiği Norfolk Hapishanesi ’nde kardeşleri aracılığıyla Elijah Muhammed ’le de mektuplaştı. Hıristiyanlık ’tan başka din tanımayan ve beyaz adamın dini olarak gorduğu bu dinden nefret eden Malcolm ’un beyaz adama duyduğu kin ve duşmanlık onun Elijah ’nın goruşlerini benimsemesini kolaylaştırdı.
CESUR BİR HATİP Malcolm 1952 ’de hapisten cıkınca Elijah Muhammed ’in kurduğu Nation of Islam hareketine katıldı. Enerjisi, teşkilÂtcılığı ve harekete bağlılığı ile dikkat cekince Elijah onu teşkilÂt faaliyetleri icin ceşitli yerlerde, son olarak da Harlem ’de gorevlendirdi. 1952 yılına kadar Little, bu tarihten itibaren davasının isimsiz bir hizmetkÂrı olduğunu simgeleyen X soyadını kullanmaya başlayan Malcolm buyuk değer verdiği Elijah Muhammed ’in konuşan ağzı haline geldi. Şeytan diye tanımlanan “beyaz adam”dan kurtulmayı amaclayan, sozunu sakınmayan, korkusuz, hararetli bir hatip olarak zenci yerleşimlerini faaliyete gecirdi. Zenci ırkcılığına dayanan hareketin etkin bir savunucusu oldu. Ocak 1958 ’de Nation of Islam ’a bağlı olan Betty ile evlendi. Ondan isimleri Batılılar ’a karşı duyduğu kinin izlerini taşıyan Atilla, Kubilay, İlyas ve Cemile adlı dort cocuğu doğdu.
Malcolm ile Elijah arasındaki sıcak ilişki sonraki yıllarda giderek bozulmaya başladı. Malcolm ’un yukselen grafiği Elijah Muhammed ’i korkuturken Malcolm, Elijah Muhammed ’in ozel hayatını sorgulamaya girişti. İki eski sekreterinin, cocuklarının babası olduğu iddiasıyla Elijah aleyhine nafaka davası acması onu Malcolm ’un gozunden iyice duşurdu. Elijah ’nın Kennedy suikastı uzerine (Kasım 1963) Malcolm ’a doksan gun sureyle konuşma yasağı koyması gerginliği arttırdı. Gerginliğin asıl sebebinin Elijah ’nın, hareketin Malcolm tarafından militan bir karaktere donuşturulmesinden kaygı duyması olduğu da one surulmektedir (Breitman, s. 7). Basında konuşmalarının şiddet icerdiği gerekcesiyle Malcolm aleyhinde yazıların cıkması onun zenciler uzerindeki etkisini azaltmadı, aksine Amerika ’da bir isyan başlatabilecek ya da bastırabilecek tek zenci olarak gorulmeye başlandı (Haley, s. 610).
HACCA GİDİŞİ VE İSLAM KARDEŞLİĞİ ANLAYIŞI Mart 1964 ’te Elijah Muhammed ve Nation of Islam hareketinden ayrılan Malcolm artık yerinin Elijah ’nın yanı değil zenci yerleşimler olduğuna karar verdi. Bu donemde İslÂm anlayışı değişmeye başladı, beyaz adamın şeytan olduğu goruşunden vazgecti. Musluman ulkelerin diplomatlarıyla goruşerek İslÂmiyet hakkında bilgiler aldı. Oteden beri aklında olan Afrika ile koklerin korunmasını, ilişkilerin canlı tutulmasını savunan Afro-Amerikan tezini canlandırmak ve hacca gitmek amacıyla Ortadoğu ve Kuzey Afrika ulkelerinde bir seyahate cıktı.
Mekke ’de dunyanın her tarafından gelen farklı ırklardan muslumanlarla tanıştı ve ırk ayırımına dayanmayan bir din anlayışına ulaştı. Tanıştığı kişiler arasında ovguyle bahsettiği parlamenter Kasım Gulek de vardır (a.g.e., s. 657, 659). Malcolm hayatının bu doneminde el-HÂc MÂlik eş-ŞahbÂz adını kullanmaya başladı. Guney Asya ’dan Amerika ’ya gelen muslumanların Farsca ’da “doğan” anlamına gelen, mecazen “yiğit, yuksek goruşlu ve himmet sahibi” anlamındaki şÃ‚hbÂz ile (şehbÂz) ilişkilendirdikleri bu soyadının aslında Amerikan zencilerinin atalarının mensup olduğu ve Arapca “şa‘bu izz” (yuce kavim) terkibinden bozulmayla Şabaz şeklinde telaffuz edilen bir kabile adına dayandığı belirtilmektedir (Yahya Monastra, XXXII/1 [1993], s. 73-76).
ŞEHADETE UZANAN BİR YOL Mekke ’den Amerika ’daki bir arkadaşına yazdığı mektupta Hz. İbrÂhim ’in, Hz. Muhammed ’in ve diğer butun peygamberlerin mekÂnı olan kutsal topraklarda butun ırk ve renklerden insanlarda gorduğu kardeşlik ruhunu, konuk severliği anlatan ve her renkten insanın gosterdiği bu cana yakınlık karşısında buyulendiğini, Amerika ’nın ırk problemini ortadan kaldıran İslÂm ’ı anlamasının şart olduğunu soyleyen MÂlik eş-ŞahbÂz, Amerika ’ya donunce gercek anlamda siyah-beyaz kardeşliğini esas alan bir toplum meydana getirmeyi amaclayan Muslim Mosque (Mart 1964) ve Organization of Afro-American Unity (Haziran 1964) adlı teşkilÂtları kurdu. Fakat kısa bir muddet sonra kendisine ve ailesine yonelik tehditler almaya başladı, evi kundaklandı.
Bu gelişmelerden fazla yaşatılmayacağını hisseden Malcolm, o sıralarda kendisiyle surekli goruşerek biyografisini yazmakta olan Alex Haley ’e kitabı yayımlanmış olarak okumaya omrunun yetmeyeceğini soylemiş ve bir sure sonra 21 Şubat 1965 ’te Harlem ’de konuşma yaparken oldurulmuştur. Suikast bir muamma olarak kalmakla birlikte uzerinde en fazla konuşulan ihtimal Elijah Muhammed ve Central Intelligence Agency (CIA) iş birliğiyle gercekleştirilmiş olduğudur.
Muslumanlar, ozgurlukculer, insan hakları savunucuları, sosyalistler ve daha bircok grup kendilerinde Malcolm X ile ozdeşleştirecekleri bir yan bulmuşlardır.
Kaynak: DIA
İslam ve İhsan