Bir kimse kendisine haccetmek farz olduğu yıl, hacca gitmek uzere yola cıkar da haccı tamamlamadan olum yatağına duşerse, olmeden once vasiyette bulunması farz değildir.(İbnu HumÂm, II, 222.) Fakat, kendisine hac farz olduğu yıl hac yapmayıp sonraki yıllarda memleketinde veya yolculuğunda olen kimsenin, adına hac yapılmasını vasiyet etmesi farz olur.(İbnu HumÂm, II, 222.) Vekaleten hac icin vasiyet konusunda genel vasiyet prensipleri uygulanır.

Olen kişi, kendi adına hac yapılmasını vasiyet etmiş ise, varislerin, terekenin ucte birinden harcamak sureti ile onun adına hac yaptırmaları gerekir.(KÂsÂnî, II, 222.) Şayet “Malımın ucte birinin tamamı ile benim icin hac yaptırın” diye vasiyet eder ve bu para ile birden fazla hac yaptırılabilirse birden fazla hac yaptırılır. Bu durumda butun hacların aynı yıl icinde yaptırılması daha faziletlidir.(KÂsÂnî, II, 223.)

Şafiî ve Hanbelî mezheplerine gore; farz haccı eda etmeden olen kimsenin adına hac yapılması konusunda vasiyet şartı aranmaz. Olenin vasiyeti bulunmasa bile, tıpkı borclarının mirasından odendiği gibi, genel vasiyet kuralları dikkate alınmadan, hacca vekil gonderme masrafları da malının tamamından harcanarak hac gorevi yaptırılır.(ŞîrÂzî, II, 637. İbn Kudame, IV, 375.) Cunku hac yapmak, Allah ’ın insanlar uzerindeki bir hakkıdır. Bu hakkın yerine getirilmesi gerekir. Şu hadis, bu goruşun delildir.(Şirbînî, II, 219.)

- “Ey Allah ’ın Elcisi! Babam hac yapmadan oldu. Onun yerine hac yapayım mı?” diye sordu. Hz. Peygamber (s.a.s.),

- “Babanın borcu olsaydı, onu oder miydin?” dedi. SahÂbî,

- “Evet” diye cevap verdi. Bunun uzerine Hz. Peygamber (s.a.s.),

- “Allah ’a olan borc odenmeye daha layıktır” buyurdu.(NesÂî, Hac, 11, V, 118.)

Bir kimse olen anne ve babasının yerine vekaleten hac yaparsa anne babasının uzerinde hac borcu varsa yerine getirilmiş, yoksa hac sevabı kazanmış olur. Peygamberimiz (s.a.s.),

“Kim annesinin veya babasının yerine hac yaparsa onların haccını yerine getirmiş olur” buyurmuştur.(DÂrekutnî, Hac, II. 259-260. İbn KudÂme, IV, 378. bk. NesÂî, MenÂsik, 8, V, 116.)

KAYNAK: Diyanet Hac İlmihali, DİB Yayınları, 2013, Ankara
İslam ve İhsan