Zekat parası ile kurban kesilebilir mi? Kurban kesmek zekat yerine gecer mi? Dr. Ahmet Hamdi Yıldırım acıklıyor.
ZEKATIN FARZ OLABİLMESİ İCİN HANGİ ŞARTLAR GEREKİR? 1. Mukellef Olmak: ZekÂt verecek kimsenin musluman, hur, akıllı ve ergen olması gerekir. Gayr-i muslimlere, kole ve cariyelere, akıl hastalarına ve cocuklara zekÂt farz değildir.
2. Nisap Miktarı Mala Sahip Olmak: Temel ihtiyaclardan ve borctan başka nisap miktarı veya daha fazla bir mala mÂlik bulunmak gerekir. Bu kadar malı olmayan kimseye zekÂt farz olmmaz.
Nisap, sozlukte “olcu, sınır, işaret, asıl” anlamına gelir. Bir terim olarak; zekÂtın gerekmesi icin olcu olarak tespit edilen belirli bir miktardır. Servetin zekÂtı gerektiren miktarını ifade eder.
Hz. Peygamber tarafından belirlenmiştir. Bu asgarî sınırlar, o donem İslÂm toplumunun ortalama hayat standardını ve zenginlik olcusunu gostermektedir. Hadislerde belirlenen nisap miktarları şoyle sıralanabilir; 80,18 gr. altın veya bunun tutarında para veya ticaret malı ; 40 koyun veya keci, 30 sığır, 5 deve. Nisap miktarının belirlenmesinde kullanılan bu malların, o donemin en yaygın zenginlik aracı olduğu acıktır.
3. Malın, NÂmî (buyuyen, artan) Bir Mal Olması: Bir malın zekÂta tÂbi olması icin “nem” niteliğine sahip olması gerekir. Sozlukte “artmak, coğalmak ve gelişmek” anlamına gelen nemÂ, bir terim olarrak ikiye ayrılır:
a) Gercek ureme: Bir malın ticaretle, doğum yoluyla veya tarımı yapılarak artması “gercek ureme”dir. Bu yuzden ticaret amacıyla elde bulunan eşya ve hayvanlar zekÂta tabi olduğu gibi, dolunu ve sutunu almak icin kırlarda otlatıllan ve sÂime denilen hayvanlar da zekÂta tabidir.
b) Hukmen ureme: Bir malın kendisinde artma imkÂn ve potansiyelinin bizzat bulunmasıdır. Altın, gumuş ve paralar bu niteliğe sahiptir. Bunlar ticarrette kullanılmak, malların mubadelesinde vasıta olmak yoluyla ihtiyacları karşşılar, bu yuzden bunlar yaratılış bakımından uremeye, artmaya ve ticarete elverişlidir.
4. Mala Tam Olarak Sahip Olmak: ZekÂtı verilecek malın mulkiyetine sahip olmak yanında, bu malın zilyedi bulunmak da gereklidir. Zilyetlik; malın fiilen mulk sahibinin elinde olması veya onun hukum ve tasarrufu altında bulunması demektir.
5. Malın Uzerinden Bir Yıl Gecmiş Olmak: Oruc ve hac ibadetinde olduğu gibi zekÂt konusunda da kameri ay esası uygulanır. ZekÂtın farz olması icin nisap miktarı malın uzerinden bir kamerri yılın gecmesi gerekir. Buna “havelÂnu ’l-havl” denir.
6. Malın Borc Karşılığı Olmaması: ZekÂta tÂbi olan mallarda aranan “tam mulk olma” ve “temel ihtiyaclardan fazla bulunma” şartlarının bir sonucu olarak, zekÂta tÂbi olan malın borc karşıllığı olmamasıdır.
Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Donduren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları
İslam ve İhsan