Cihat ne demektir? Cihat nedir, nasıl yapılır? Cihat neden yapılır? İslam ’da cihadın hukmu ve yeri...Cihat, din uğruna yapılan savaş demektir.
CİHADIN ANLAMI Umûmî mÂnÂsıyla cihat, kişinin nefsini tezkiye ve terbiye ile uğraşması, AllÂh ’ın emirlerini ihlÂsla yerine getirmesi, haramlarından kacınması,[1] Musluman kardeşine nasihatte bulunması, Musluman olmayan birine İslÂm ’ı delilleriyle anlatıp ikn etmesi[2] ve dînini, nÂmusunu, canını, vatanını, neslini, malını mulkunu korumak, İslÂm ’ı yaymak ve buna mÂnî olan engelleri ortadan kaldırmak icin can, mal, dil ve diğer butun imkÂnlarla mucÂdele ve muhÂrebe etmesi mÂnÂlarına gelir.[3]
Bu sebeple cihat kelimesi, nefisleri ıslÂh edip AllÂh TeÂl ’nın rızÂsı icin, i ’lÂy-ı kelimetullÂh (AllÂh ’ın dînini yuceltmek) uğrunda fert ve cemiyet olarak İslÂmî bir hayat yaşama maksadıyla sarf edilen butun cehd ve gayretleri ifÂde etmektedir. Bu bakımdan AllÂh Resûlu ’nun yirmi uc senelik nubuvvet hayÂtının tamÂmen bu uğurda gectiğini soylemek mubÂlağa sayılmaz.
CİHAT NASIL YAPILIR? AllÂh TeÂl can ve mal nîmetlerini birer imtihan sebebi kılmış ve bunlarla kendi yolunda cihat etmemiz icin pek cok îkazda bulunmuştur. Nitekim bu husustaki Âyet-i kerîmelerde şoyle buyrulur:
“Peygamber ve O ’nunla berÂber inananlar, mallarıyla ve canlarıyla cihat ettiler. İşte butun hayırlar onlarındır ve onlar kurtuluşa erenlerin ta kendileridir.” (et-Tevbe, 88)
“Ey îmÂn edenler! Sizi acı bir azaptan kurtaracak ticÂreti gostereyim mi? AllÂh ’a ve Resûlu ’ne inanır, mallarınızla ve canlarınızla AllÂh yolunda cihat edersiniz. Eğer bilirseniz, bu sizin icin daha hayırlıdır.” (es-Saff, 10-11)
Bir gun ashÂb-ı kirÂm, Varlık Nûru Sevgili Peygamberimiz ’e:
“–YÂ ResûlallÂh, hayırlı insan kimdir?” diye sordular.
Peygamber Efendimiz de:
“–Canı ve malı ile AllÂh yolunda cihat eden mu ’mindir.” buyurdu. (BuhÂrî, CihÂd, 2; Muslim, İmÂret, 122)
Âyet-i kerîmelerde ve hadîs-i şerîflerde ifÂde buyrulan mal ve can ile cihÂddan maksat, yalnız silÂhla savaşmak değildir. Zîr silÂh, zulmu kaldırmak, hakkı tevzî etmek gibi zarûret hÂllerinde kullanılan bir vÂsıtadır. Asıl fetih ise gonullerin fethidir ki, o, başta sozlu ve yazılı teblîğ olmak uzere pek cok vÂsıta ile îf edilebilir.
BUYUK CİHAT NEDİR? Nitekim cihat Âyetlerinin cokca indiği Mekke doneminde mu ’minlerin henuz ciddî bir harp gucu yoktu. Onlar, cÂhiliye insanlarının terorune karşı İslÂm ’ı, yÂni insanlığı, hakkı, adÂleti tevzî ve teblîğ adına sÂdece bir mu ’min şahsiyeti sergileyebiliyorlardı. Kur ’Ân-ı Kerîm, onların bu hÂlini “buyuk cihat” diye isimlendirmiştir. Âyet-i kerîmede buyrulur:
“KÂfirlere asl boyun eğme! Ve bu (Kur ’Ân) ile onlara karşı buyuk bir mucÂhede orneği sergile!” (el-FurkÂn, 52)
Âyette gecen “جِهَادًا كَبِيرًا” tÂbiri, İslÂm ’ın gÂlip gelmesi, yÂni insanlığın hidÂyet ve huzur bulması yolunda butun imkÂn ve kaynakları seferber etmek ve AllÂh ’ın dînini yuceltmek icin hÂl ve kāl ile teblîğde bulunmak demektir. Gercekten de teblîğ yaparak cihatta bulunmak, duşmana karşı silÂhla mucÂdele etmekten daha muhim ve daha faydalıdır. Peygamber Efendimiz de ilk yıllarda cihÂdını sÂdece Kur ’Ân-ı Kerîm ile yapıyordu.
Kur ’Ân-ı Kerîm ’de insanları hidÂyete kavuşturma gÂyesiyle “AllÂh yolunda cihat etme”ye dÂir pek cok ifÂde yer almaktadır. Ancak bunların mahdud bir kısmında sıcak savaş demek olan kıtÂlden bahsedilir ki, o da ancak zarûret durumunda soz konusu olabilir.
İSLAM ’DA SAVAŞ HUKUKU Hazret-i Peygamber ’in katıldığı gazveler, umûmiyetle mudÂfaa harbidir. Bedir, Uhud ve Hendek ’te olduğu gibi... Mûte ve Tebuk, muhtemel bir saldırıyı bertarÂf etmek icin yapılan bir mudÂfaadır. Mekke ’nin fethi ise, Muslumanların gasbedilmiş haklarının geri alınması duşuncesiyle ve Mekkelilerin, Muslumanlarla yaptıkları antlaşma şartlarını ihlÂl etmeleri uzerine vukû bulmuştur. YÂni “Rahmet Peygamberi” olan AllÂh Rasûlu ’nun butun harplerinin temelinde engin bir merhamet ve adÂlet duşuncesi yer almış ve her hareketi insanlık icin buyuk bir rahmet olmuştur. Zîr İslÂm ’da savaşın asıl hedefi; insanları oldurmek[4], ganîmet elde etmek, yeryuzunu tahrip etmek, şahsî cıkar sağlamak, maddî menfaat elde etmek veya intikam almak değil; bunların aksine, zulmu ortadan kaldırmak, inanc hurriyetini temin etmek, insanları hidÂyete kavuşturmak ve her turlu haksızlığı gidermektir.
AllÂh Resûlu ’nun butun savaşları umûmî olarak ele alındığında şu gorulur ki, İslÂm ’da mudÂfaa ve i ’lÂ-yı kelimetullÂh, yÂni AllÂh ’ın dînini yuceltmek gÂyeleri dışında yapılabilecek bir harp yoktur. Sırf toprak elde etmek icin yapılan savaşlar, insanlığın yuz karası bir zulumdur. HÂlbuki İslÂm ’da savaş, mutlak hakkı tevzî, hidÂyete vesîle olmak ve zulmu bertarÂf etmek gibi ulvî maksatlara dayanır. Zîr Kur ’Ânî ifÂdeyle:
“…Kim, bir cana kıymayan veya yeryuzunde bozgunculuk cıkarmayan bir cana kıyarsa, butun insanları oldurmuş gibi olur. Her kim (de) bir canın hayatta kalmasına vesîle olursa butun insanlara hayat bahşetmiş gibi olur…” (el-MÂide, 32)
İşte bu olculer dÂhilinde ve İslÂmî gÂyeler uğrunda mu ’minlerin mallarıyla ve canlarıyla yapacakları her turlu gayret ve fedÂkÂrlık, Hak katında Cennet ’i satın almak gibi buyuk bir ilÂhî lutfa medÂr olacaktır. Ancak her hususta olduğu gibi bu hususta da ihlÂs cok muhimdir. Nitekim AbdullÂh bin Amr (r.a.):
“–Y ResûlallÂh! Bana cihat ve gaz hakkında bilgi ver.” deyince Peygamber Efendimiz:
“−Ey AbdullÂh! Eğer sen AllÂh ’ın rızÂsını umarak ve zorluklara katlanarak carpışırsan, AllÂh da seni kıyÂmet gunu o hÂl uzere diriltir. Eğer sen gosteriş ve ovunme icin carpışırsan AllÂh da seni kıyÂmet gunu o hÂl uzere diriltir.” buyurdu. (Ebû DÂvûd, CihÂd, 24/2519)
Yine Peygamber Efendimiz ’e bir bedevî gelip:
“–Şeref ve şan kazanmak, medhedilmek, ganîmet elde etmek veya gosteriş icin carpışan kimse hakkında ne buyurursun?” diye sordu.
Başka birisi de:
“–YÂ ResûlallÂh! AllÂh yolunda savaşmak nedir? Kimi kızarak, kimi hamiyetinden dolayı savaşıyor.” diye sordu.
AllÂh Resûlu:
“–Kim yalnızca AllÂh ’ın dîni en yuce olsun diye carpışırsa, işte onun cihÂdı AllÂh yolundadır!” buyurdu. (BuhÂrî, İlim, 45; Muslim, İmÂre, 149-150)
Birisi de:
“–Y ResûlallÂh! Bir adam AllÂh yolunda carpışmak ve aynı zamanda duny malından bir şeyler elde etmek de isterse, buna ne buyurursunuz?” diye sorunca Peygamber Efendimiz:
“– Ona bir ecir ve sevap yoktur!” buyurdu.
Bu cevap ashÂb-ı kirÂma cok ağır geldi. (Cunku bu derece ihlÂs sÂhibi olabilmek cok zordu.) AshÂb, soruyu soran sahÂbîye:
“–Sen ResûlullÂh ’a sorunu tekrarla. HerhÂlde cevÂbı iyi anlayamadın.” dediler. (Cunku ashÂb, daha kolaylaştırıcı bir cevap almayı umîd ediyorlardı.) Adam bu minvÂl uzere sorusunu uc kez tekrarladı. Efendimiz her seferinde:
“–Ona sevap yoktur!” cevÂbını verdi. (Ebû DÂvûd, CihÂd, 24/2516)
ALLAH YOLUNDA CİHADIN FAZİLETİ Peygamber Efendimiz ’in fem-i saÂdetlerinden AllÂh yolunda cihÂdın fazîletine dÂir pek cok hadîs-i şerîf vÂrid olmuştur. Bunlardan birkacı şoyledir:
“Bir gun ve bir gece hudut nobeti tutmak, gunduzu oruclu gecesi ibÂdetli gecirilen bir aydan daha hayırlıdır. ŞÃ‚yet kişi bu nobet esnÂsında olurse, yapmakta olduğu işin ecri ve sevÂbı kıyÂmete kadar devÂm eder, şehit olarak rızkı da devÂm eder ve kabirdeki suÂl meleklerinden emniyet icinde olur.” (Muslim, İmÂre, 163)
“AllÂh yolunda bir gun hudut nobeti tutmak, dunyÂdan ve duny uzerindeki şeylerden daha hayırlıdır. Sizden birinizin kamcısının Cennet ’teki yeri, dunyÂdan ve duny uzerindeki şeylerden daha hayırlıdır. Kulun, AllÂh yolunda akşamleyin veya sabah erken vakitteki yuruyuşu de dunyÂdan ve duny uzerindeki şeylerden daha hayırlıdır.” (BuhÂrî, CihÂd 6, 73, RikÂk 2; Muslim, İmÂre 113-114)
“AllÂh TeÂl kendi yolunda cihÂda cıkan kimseye: «Onu sÂdece benim yolumda cihat, bana îman, benim rasûllerimi tasdîk yola cıkarmıştır.» buyurarak kefil olur. AllÂh o kimseyi şehîd olursa cennete koymaya, gÂzî olursa mÂnevî ecre ve dunyÂlık ganîmete kavuşmuş olarak evine dondurmeye kefil olur. Muhammed ’in canını kudretiyle elinde tutan AllÂh ’a yemin ederim ki, AllÂh yolunda acılan bir yara, kıyÂmet gununde acıldığı gundeki şekliyle gelir: Rengi kan rengi, kokusu misk kokusudur.” (Muslim, İmÂre, 103; NesÂî, Îman, 24)
“Cennete giren hic kimse dunyÂya geri donmek istemez. Yeryuzunde bulunan her şey (kat kat fazlasıyla) orada da vardır. Ancak şehit, gorduğu ikram sebebiyle dunyÂya on def donup her seferinde şehit duşmeyi temennî eder.” (BuhÂrî, CihÂd, 21; Muslim, İmÂre, 108-109)
Resûl-i Ekrem Efendimiz, AllÂh yolunda gosterdiği gayretlerin ve yaptığı gazÂların gÂyesini şoyle acıklamıştır:
“AllÂh ’tan başka ilÂh olmadığına ve Muhammed ’in, AllÂh ’ın Resûlu olduğuna şehÂdet getirinceye, namazı kılıp zekÂtı verinceye kadar insanlarla savaşmak bana emrolundu. Onlar bunu kabûl edince, İslÂm ’ın emrettiği cezÂlar hÂric, canlarını ve mallarını elimden kurtarmış olurlar.” (BuhÂrî, Îman, 17)
Bu sebepledir ki AllÂh Resûlu gece baskın yapmayıp sabahı bekler, ezÂn sesi işitecek olursa dururdu.[5] Gonderdiği seriyyelere de:
“Bir mescid gorduğunuz veya muezzinin sesini işittiğiniz zaman, orada hic kimseyi oldurmeyin!” buyururdu. (Ebû DÂvûd, CihÂd, 91/2635; Ahmed, III, 448-449)
Muslim bin HÂris (r.a.) şoyle anlatır:
ResûlullÂh bizi bir seriyye ile gondermişti. Hucûm edeceğimiz yere geldiğimizde atımı hızlandırarak arkadaşlarımı gectim. FeryÂd eden kadınlar ve cocuklarla karşılaştım. Onlara:
“–Canınızı kurtarmak ister misiniz?” diye sordum. “Evet.” dediler.
“–Oyleyse «LÂ ilÂhe illÂllÂh Muhammedun ResûlullÂh» deyiniz de kurtulunuz.” dedim. Onlar da bunu soylediler. Arkadaşlardan bÂzıları:
“–Sen bize ganîmeti harÂm ettin.” diyerek bu davranışımdan dolayı beni kınadılar. ResûlullÂh ’ın yanına donduğumuz zaman da yaptığım şeyi O ’na haber verdiler. AllÂh Resûlu beni cağırıp hareketimi takdîr etti ve:
“–Muhakkak ki AllÂh sana onlardan her bir insan icin şu kadar şu kadar sevap yazdı.” buyurdu. (Ebû DÂvûd, Edeb, 100-101/5080)
Bureyde (r.a.) anlatıyor:
ResûlullÂh (s.a.s.) Efendimiz, herhangi bir askerî birliği cihÂda gondereceği zaman kumandana, AllÂh ’a karşı takvÂlı, yanındaki Muslumanlara karşı hayırlı olmasını ve iyi davranmasını tavsiye eder sonra da şoyle buyururdu:
“AllÂh ’ın ismiyle, AllÂh ’ın yolunda gaz ediniz. AllÂh ’ı tanımayanlarla carpışınız. Ganîmet mallarına hıyÂnette bulunmayınız. Zulum etmeyiniz. Burun, kulak kesmeyiniz. Cocukları oldurmeyiniz. Muşriklerden olan duşmanlarınızla karşılaştığınız zaman, onları şu 3 şeyden birini kabûle dÂvet ediniz:
Onları İslÂm ’a dÂvet edin. İcÂbet ederlerse kendilerini serbest bırakın. Eğer Musluman olmazlarsa, onları cizye vermeye dÂvet edin. Buna icÂbet ederlerse yine kendilerini serbest bırakın. Eğer cizye vermeyi de kabûl etmezlerse, AllÂh ’tan yardım dileyerek onlarla savaşın!..” (Muslim, CihÂd, 3; Tirmizî, Siyer, 48/1617; Ahmed, V, 352, 358) Dipnotlar:
[1] NesÂî, Hac, 4. [2] Ahmed, III, 456. [3] Bu hususla ilgili Âyetler icin bkz. en-NisÂ, 95; el-EnfÂl, 72; et-Tevbe, 20, 41, 44, 81, 88. Hadîs-i şerîfler icin bkz. BuhÂrî, MezÂlim, 33; Muslim, Îman, 226; Ebû DÂvûd, Sunnet, 28-29. [4] Âlemlere rahmet olarak gonderilen Peygamber Efendimiz, 29 ’u gazve ve 91 ’i seriyye olmak uzere duzenlediği toplam 120 askerî harekÂtta oyle bir merhamet siyÂseti izlemiştir ki, butun Arap Yarımadası ’nı idÂresi altına aldığı hÂlde, Musluman ordusunda da duşman ordularında da fazla kan dokulmesine meydan vermemiştir. AllÂh Resûlu ’nun 11 sene zarfında ceşitli sebeplerle gercekleştirdiği buyuklu kucuklu 120 askerî faÂliyette -sahih rivÂyetlere gore- Muslumanlardan yaklaşık 340 kusur şehîd verilmiştir. Duşman kayıpları ise yaklaşık 800 kusur kişidir. YÂni irili ufaklı 120 savaşta olenlerin sayısı toplamda sÂdece 1200 kişi kadardır. Peygamber Efendimiz ’in bizzat katıldığı gazveleri esas alacak olursak, yapılan 29 gazvenin 16 tanesinde fiilî olarak hicbir catışma cıkmamış, fakat hedef gercekleştirilmiştir. 13 gazvede ise fiilî catışma meydana gelmiş ve muslumanlardan yaklaşık 140 kişi şehîd olmuş, duşmandan ise yaklaşık 335 kişi oldurulmuştur. Fahr-i KÂinÂt Efendimiz, bircok yeri cephe acılmasına mahal vermeden, firÂset ve basîret dolu bir ilm-i siyÂset tÂkib ederek kendine bağlamaya muvaffak olmuştur. Yine bircok yeri de halkın hidÂyete ermesi sûretiyle teslim almış ve bunu daha ustun addederek silÂh kullanmaktan mumkun olduğunca kacınmıştır. BÂzen siyÂset ve diplomasiyi kuvvetli bir istihbÂratla birleştirerek, duşmanı savaşmaktan vazgecirmeye muvaffak olmuş ve boylece, dokulen kanın asgarî seviyede kalmasını temin etmiştir. Savaşın musbet sonuclanması icin, ordu kumandanlarının gonderilen bolgeden olması veya duşman kabîleye mensûb olması bilhassa tercih edilmiştir. Ayrıca AllÂh Resûlu askerlerine sozlerinde durmalarını, aşırıya gitmemelerini, ahitleri bozup zulmetmemelerini, boş yere insanları oldurmemelerini, ozellikle kolelere, cocuklara, kadınlara, yaşlılara ve manastırlara cekilmiş munzevîlere dokunmamalarını, hurmalıklara zarar vermemelerini, ağacları kesmemelerini ve binÂları yıkmamalarını da tembih etmiştir. (Bkz. Elşad Mahmudov, Sebep ve Sonucları İtibÂriyle Hazret-i Peygamber ’in Savaşları, 2005, M.U.S.B.E. Basılmamış Doktora Tezi.) [5] BuhÂrî, EzÂn, 6; Muslim, SalÂt, 9.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Hz. muhammed Mustafa 2, Erkam Yayınları


İslam ve İhsan
ALLAH YOLUNDA CİHAT ETMENİN FAZİLETİ