Tasavvufun konusu ve gayesi nedir? Tasavvuf hangi konuları ele alır? Tasavvufun temel amacları nelerdir? Prof. Dr. Necdet Tosun cevaplıyor.
TASAVVUF NEDİR? TASAVVUFUN KONUSU VE GAYESİ NEDİR? Abdulkerîm el-Kuşeyrî tasavvufun Arapca bir kokten geldiğini gosteren bir delile rastlanmadığını, cÂmid bir lakap olmasının daha uygun gorulebileceğini soyler (er-RisÂle, II, 550). Ona gore Hz. Peygamber ’in sohbetinde bulunanlara sahÂbe, sahÂbenin sohbetinde bulunanlara tÂbiîn, onların sohbetinde bulunanlara tebeu ’t-tÂbiîn gibi unvanlar verilmiş, daha sonra dinin hukumlerine buyuk bir dikkatle riayet edenlere “Âbid” ve “zÂhid”, zamanla ortaya cıkan bid‘atlara karşı Ehl-i sunnet seckinlerinin her an Allah ’la birlikte olma ve gafletten sakınma gayretlerine II. (VIII.) yuzyıldan itibaren tasavvuf denilmiştir (a.g.e., I, 52-53). Ote yandan bir tevazu sembolu olan yun elbise giymeleri sebebiyle Âbid ve zÂhidlerin sûfî diye anılmaya başlandığı ve onların bu hayat tarzını ifade icin sûf kelimesinden “tasavvefe” (yun giydi) fiilinin turetildiği, tasavvuf tabirinin bu fiilin masdarı olarak kullanıldığı ileri surulmuş, bu goruş hem anlam hem dil bilgisi acısından uygun bulunduğu icin genel kabul gormuştur. Tasavvuf yolunu benimseyenlere sûfî, ehl-i tasavvuf veya mutasavvıf adı verilmiştir.
Cuneyd-i BağdÂdî Hazretleri; tasavvufun dunya ile ilgili şeylerde azla yetinme, kalbiyle Allah ’a dayanma, taat ve ibadete yonelme, dunyevî arzulara karşı sabretme, eline gecebilecek şeylerin yararlısını secme, mÂsivÂdan uzaklaşıp Allah ’a donme, Allah ’ı icten zikretme, vesveseye karşı ihlÂsı gercekleştirme, şupheye karşı yakīn elde etme, uzaklaşma ve yabancılaşmadan kurtulup Allah ile huzur bulma gibi konuları icerdiğini (Ebû Nuaym, I, 22) ve Hz. İbrÂhim ’in comertliği, İshak ’ın rızası, Eyyûb ’un sabrı, Zekeriyy ’nın işareti, Yahy ’nın garipliği, Mûs ’nın yun giymesi, Îs ’nın seyahati ve Hz. Muhammed ’in fakrı gibi hasletler uzerine kurulduğunu belirtmiştir.
Varlık konusu, ruhun tasfiyesi ve nefsin tezkiyesi ile ahlÂkı yuceltmenin gerekli şartları, mÂnevî makamlar ve haller; vecd, istiğrak, aşk, sevgi, nefret vb. duygular ve bunlara dair bilgiler de tasavvufun konuları icinde yer almıştır.
Muminlerin dunya hayatına ve maddî zevklere dalmamaları, Âhirete ve mÂnevî değerlere oncelik vermeleri hususundaki kuvvetli vurgu sûfîlerin Âhiret hayatına dunya hayatından daha fazla onem vermelerine yol acmış, Allah ’ı goruyormuş gibi ibadet eden takv sahibi bir mumin olabilmek (BuhÂrî, “ÎmÂn”, 37; Muslim, “ÎmÂn”, 1) tasavvufun gayesi haline gelmiştir.
Kaynak: DİA
İslam ve İhsan