stanbul, asırları aşan kultur ve medeniyet zenginliği itibariyle oyle zengindir ki gunumuzde bile guzelliği gizli kalmış, markalaşamamış, nice hazineleri barındırır. İşte o hazinelerden birisi de Valide Atik Camii. Medeniyetin başkenti Uskudar'ın incilerinden olan caminin imamı Abdullah Şenyiğit Hoca, Valide Atik Camii'ni islamveihsan.com'a anlattı.Roportaj: Furkan Hasdemir - Omer Faruk Yasin
İstanbul'un, gunumuzde gizli kalmış incilerinden olan Valide Atik Camii'nden biraz bahsedebilir misiniz?
Valide Atik Camisi, anlatmakla bitirilebilecek bir eser değil lakin kısaca bahsedelim.
Valide Atik Camisi, Kanuni Sultan Suleyman ’ın gelini olan Banu Hatun tarafından Mimar Sinan ’a yaptırılan bir muştemilattır. Mimar Sinan ’ın son yapısı olarak biliniyor. Valide Atik, Vakıflar Genel Mudurluğu ’nde en fazla varidatı olan vakfa sahip bir yerdir. Cunku Bosna-Hersek ’ten Yemen ’e, Anadolu ’nun iclerine, İstanbul ’un sur icindeki yerlerine kadar han, hamam, saray, dukkÂn ve gelir elde edebileceği varidatları var. Elimizde şu an itibari ile 40 sayfaya yakın vakfiye var.

VALİDE ATİK CAMİİ MUŞTEMİLAT PLANI Vakfiye III. Murad tarafından Uskudar Kadısı ’nın huzurunda hazırlanmış ve onaylanmış bir vakıf senedidir. 6 senede tamamlanan eserin yapılış tarihi, 1573-1577 diye rivayet edilmekte. Bu yapı şu an itibari ile olcebildiğimiz kadarıyla 28 donumluk bir muştemilattır.

CAMİ HAKKINDA YAPILMIŞ DOKTORA TEZLERİ VAR Muştemilatın icinde neler var?
Caminin en alt bitişik tarafında bir medrese bulunuyor. Ve kıbleye donulduğu zaman sol tarafta ise bir tekke var. Tekkede de muridan ve şeyhi yaşıyor. Bunların esas gorevi psikolojik tedavi idi. Gelen misafirleri, duşkunleri, miskinleri, yolda kalmışları, kervansarayda misafir edip onlara destek olacak bir yapı olarak işlev goruyordu. Kervansaray bolumunde şifahane var. Yemek dağıtılan yer olan imarethane var. Valide Atik muştemilatiyla ilgili akademik calışmalar yapan bazı akademisyenlere gore buradaki şifahane, İstanbul ’un Anadolu Yakası ’nda, delilerinin tedavi edildiği ilk yerdir. Ayrıca caminin farklı mimari yapısı ile ilgili hazırlanmış doktora tezleri var.

CAMİ 292 KİŞİYE İSTİHDAM SAĞLAMIŞ Muştemilatın icinde, dar ’ul hadis, dar ’ul kurra, sıbyan mektebi, tabhane de bulunuyor. Yine yapıya ait olan hamam, bugune kadar ayakta kalabilmiş onemli hamamlardan. Valide Atik Muştemilatı, ozellikle o donemde Uskudar ’ın en onemli işlevlerini yerini getiren bir kompleks olmuş. Ozellikle Uskudar Yeni Mahalle ’deki gayr-i muslim zımmilerin de varidatları buradaki vakfa intikal etmiş. Bu vakfın, zamanında 292 kişiyi cami icinde istihdam ettiği, caminin vakfiyesinde yazılıdır.
Bunların icinde kimler var?
8 muezzini var, her vakit icin ayrı imamlar var. Aynı şekilde hatibi var ve temizlik yapan işcileri var. Devvap denilen kapılara bakan işciler var. Aynı şekilde caminin ısınmasını sağlayan, aydınlatılmasını sağlayan gorevliler var. Dolayısıyla toplandığı zaman hepsi 292 kişiye tekabul ediyor.

NECİP FAZIL'IN HAPİS YATTIĞI CAMİ 1900 ’lu yıllardan sonra farklı işlevler gormuş, bazen askeri misyonlarla gorev ifa etmiş bir yer. Yatakhane olarak kullanılmış, askeri birliklerin konakladığı yer olarak kullanılmış ve bir zaman da hapishane olarak kullanılmış, Necip Fazıl Kısakurek, Yılmaz Guney, Deniz Gezmiş, Nazım Hikmet gibi Turkiye tarihinin bazı onemli simalarının da bu cezaevinde kaldığı bilinmekte.
1980 ’li yıllarda ben oğrenci olduğum zaman, burası imam-hatip lisesi olarak kullanılıyordu. Valide Atik Camii, icinde İslam sanatına ait cinileri, kubbe ve tonozlarındaki farklı mimari ozellikleriyle de doktora tezlerine konu olmuş bir şaheserdir.

İslam ve İhsan