Halime Demireşik'in Şebnem dergisinin mayıs sayısı icin yaptığı roportajın konuğu, mÂhir elde yetişmiş ilk hizmet neferlerinden olan Solmaz Ozkul Hanımefendi...Kıymetli okuyucularımız; Nurhayat Eryılmaz Hanımefendi ile yaptığımız uzun roportajımıza kısa bir ara veriyoruz. Devamını, inşÃ‚allah Temmuz sayımızda neşredeceğiz. Bu sayımızda Ramazan iklimine cok uygun başka bir roportaja başlıyoruz. Hayır ve hidayetlere vesile olması duÂlarımızla…
“Surda bir gedik actık, mukaddes mi mukaddes…
Ey kahpe ruzgÂr, artık ne yandan esersen es!”
Merhum Necip FÂzıl Kısakurek ’in mısralarında bahsettiği surlarda mukaddes gedikler acılmaya devam ediyor. 1990 yılında kutlu bir el uzandı Azerbaycan ’a… Komunizm ’in kirlettiği her bir kalbi, mÂhir bir madenci gibi cakıl taşları arasından secti aldı. Gonlundeki îman ve merhametin tezahuru olan hizmetle yıkadı onları... Koklerinde var olan îman incilerini cıkardı gun yuzune… O ’nun gelişi ile Azerbaycan cicek actı.
İşte o mÂhir elde yetişmiş ilk hizmet neferlerinden olan Solmaz Ozkul Hanımefendi, bugun roportaj sayfalarımızın konuğu... Kıymetli, Hak Âşığı, firÂsetli bir babanın sadaka-i cÂriyesi olan kardeşimize bircok hizmetin ilk tohumlarını atmak nasip olmuş. Once Azerbaycan, sonra Afrika kıtasının ortasındaki Tanzanya, ardında Turkiye, şimdi de Suriye ’de muhterem beyi Talha Ozkul ile beraber hizmetleri devam ediyor.
Azerbaycan ’da konservatuvar okurken bir anda hayatı değişen, kemanı ile şarkılar bestelerken ilÂhiler bestelemeye başlayan, Solmaz kardeşimin hayat ve hizmet yolculuğunu okurken gozyaşlarınız hic dinmeyecek; hizmet ve îman aşkınız tazelenecek. Dinlerken ağladım, yazarken ağladım.
“-Gonullerimiz, gozyaşlarımız ve dualarımız birbirine karışsın!” diyerek buyurun başlayalım.
Efendim, bize kendinizden, Âilenizden, Azerbaycan ’da İslÂm ’dan habersiz gecen yıllarınızdan biraz bahsedebilir misiniz?
Ben Azerbaycan ’ın en guzel şehirlerinden biri olan Şeki ’de doğmuşum. Âilem ziyÂlı (aydın, okumuş, munevver) bir Âiledir. Babam doktor, annem ise oğretmendi. HÂlbuki annemin genclik zamanlarında kız cocukları pek okumazmış. Ama Âilesi şuurlu bir Âile oldukları icin kendisini okutmuşlar.
Anne ve babamın ilimle meşgul olması, tabi bizim terbiyemiz uzerinde de cok etkili oldu. Guzel, ornek bir Âileydik. Ama biliyorsunuz, Azerbaycan halkı, Rusya ’ya bağlıyken yetmiş yıl komunizmin baskısını yaşamış bir millet… Bu sebeple ne bizim Âilemizde ne de halkımızda dînimiz İslÂm ’la ilgili hicbir bilgi veya İslÂm ’ı yaşama alÂmeti kalmamıştı. Sadece adımız muslumandı. CÂmi ve medreseler ya yıkılmış ya muze olmuş ya da kutuphane olarak kullanılıyordu. Hic kimsenin evinde Kur ’Ân dahî yoktu. Musluman olduğumuzu da dedelerimizden duymuştuk.
Dedem, gizli gizli evde namaz kılardı. Ama ne evlÂtlarına ne de bize hic oğretemedi korkusundan... Son zamanlar dedem gizli de olsa, az cok İslÂm ’dan bahsetmeye başlamıştı. Dedemin dayısı, Dağıstan Âlimlerindenmiş. Az da olsa dedemde İslÂm ’dan kırıntılar kalmış. Dayısından oğrendiği Kur ’Ân ’ı okurdu. Cok guzel ve serî bir Kur ’Ân okuyuşu vardı.
Dedeciğim, bazen Rus komunist askerlerin baskın yapıp butun evlerden Kur ’Ân ’ları ve din kitaplarını toplayıp yaktıklarını, namaz kılan ve Kur ’Ân ’ı bilen herkesin idam edildiğini, dîni bilen hicbir Âlim bırakılmadığını anlatırdı. Bu, oyle bir baskı imiş ki, İslÂm adına hicbir eser veya İslÂm ’ı hatırlatacak hicbir şey kalmayana kadar devam etmiş. Yetmiş yıl suren bir zulum…
O kadar dînimizden habersizdik ki, ne gusul abdesti, ne namaz abdesti, ne Ramazan Ayı, ne oruc, ne de kurban… Bunların hicbirinden haberimiz yoktu. Babam cok îmanlı-inanclı bir insandı, fakat namaz kılmayı bilmiyordu. Cunku dedemiz, askerler gelip basacak korkusu ile hic oğretememiş. Bu yuzden babam, namazı kırk beş yaşında oğrenip başlayabildi.
Peki, din adına neler vardı hayatınızda?
-Sadece bid ’atler vardı. Mesel koylerde pîr mezarları ziyaret edilir, adak adanır. Onun icin kurban kesilir. O pîrden istenir. Duğun yapan, cocuğu olmayan herkes orayı ziyaret eder, orada kurban keserdi. İslÂm ’ın Kurban Bayramı ’ndan haberimiz yoktu ama... Hatt az da olsa bunlar şimdi yine de var. Bir de cenaze arkasında yas merasimleri vardı. Din yok, bolca Âdet ve gorenekler vardı. Rus Âdetleri okullarda oğretilirdi. Yılbaşı kutlardık. Bunlar, hayatımıza o kadar yer etmişti ki, hic yabancılık cekmiyorduk.
Babacığım, sadece yureğini doldura doldura bir sevincle:
“-Biz muslumanız!” derdi.
Babam, bilmediği İslÂmiyet ’i aşılayamadıkca bizi ilimle doldurmaya calıştı. Kendisi cok iyi bir hekim olmanın yanında, edebiyata duşkun, ince ruhlu bir insandı. Bize bunu aşılamaya gayret ediyordu. Hepimizin ilim ve edebiyatla yoğrulup insanlığa faydalı olmamız icin nasihat eder ve bunun icin cok gayret gosterirdi.
Bu gayretlerinin neticesinde ağabeyim ve erkek kardeşim doktor oldular. Benim yolumu ise, onlardan farklı cizdi, beni sanata yonlendirdi. Ben konservatuvar mezunuyum. Piyanoyu cok severdim. Azerbaycan ’da piyano cok yaygındır. Piyano calmayı oğrenmek istediğim zaman babam:
“-Ben piyano istemem! O Rus Âleti... Sen Azerbaycan ’ın millî calgı Âleti olan kemenceye (kemana) yonel, kendi bestelerini yap.” demişti.
Sekiz sene konservatuvar okudum.
Tam yetmiş sene sonra, Rabbimiz bize tekrar İslÂm ’ı ve muslumanlığı nasip etti. Bu yuzden biz cok şanslı bir nesiliz. Bizi bu gaflet uykusundan uyandıran kıymetli ustÂdımız Osman Nûri Topbaş Efendi ’nin gayretleri oldu. Rabbim, kendilerine uzun ve sağlıklı omurler nasip etsin. Onun yurt dışı olarak ilk tohum attığı yer, Azerbaycan ’dır. Bugun mubarek elleri, kıtalar otesine kadar uzanıyor, elhamdulillÂh!..
Osman Hocamız ’ın Azerbaycan ’dan haberdar olma hikÂyesinden de bahsedebilir misiniz?
1990 yılında Sovyetler Birliği yıkılınca Azerbaycan, Rusya ’dan ayrılıp bağımsızlığına kavuştu, sınırlar acıldı. O zamanki Şeki muftusu Selim Efendi, Allah kendisine rahmet eylesin, hemen Turkiye ’ye gelmiş. Bir kuruma giderek:
“-Ben Azerbaycan ’dan geldim. Biz cok acız!.. Bize yardım edin, bize İslÂm ’ı anlatacak hocalar gonderin!” demiş.
Oradaki yetkililer:
“-Biz seni Aziz Mahmud HudÂyî Vakfı ’na yonlendirelim. Onlar comert insanlardır, size yardım ederler!” deyip HudÂyî Vakfı ’na gondermişler.
Selim Efendi, HudÂyî Vakfına gelmiş:
“-Ben Azerbaycan ’dan geldim. Şeki ’nin muftusuyum. Peygamber Efendimiz, «Komşusu acken tok yatan bizden değildir!» buyuruyor.[1] Biz yetmiş senedir acız. Bize yardım edin!” deyince, ona:
“-Tamam, istediğiniz kadar erzak, gıda ve kıyafet gonderelim!” demişler. Muftu Selim Efendi de:
“-Biz oyle ac değiliz! Bizim yemeğimiz, iceceğimiz var. Biz Kur ’Ân ’ın ve İslÂm ’ın aclığını cekiyoruz.” deyince onu Osman Efendimiz ’e yonlendirmişler.
Osman Efendimiz ’e her şeyi anlatmış ve onu İslÂm ’ı anlatmak uzere Azerbaycan ’a davet etmişti. İşte o gun, orada Azerbaycan ’ın kaderi değişmiş, yeniden İslÂm ’a kavuşması icin ilk tohumlar atılmış.
Bir ay sonra bizzat Osman Efendimiz Azerbaycan ’a geldi. Onun gelmesi ile Azerbaycan Âdeta cicek actı ve Azerbaycan yeniden doğdu. Tabî, bu aclığı hisseden cok az insan vardı Azerbaycan ’da… Cunku halkın coğunluğu dîni hic bilmiyor. Bizim dedemiz olmasaydı, gizli olarak da olsa namaz kılan kimseyi biz de hic gormeyecek; belki musluman olduğumuzu bile unutacaktık.
Osman Efendimiz ’in bu ilk gelişinde Şeki ’de onu karşılayan uc kişiden birisi babamdır. Daha sonra Osman Efendimiz, Turkiye ’ye doner donmez babamı İstanbul ’a davet etmiş. Babam da zaten Turkiye-İstanbul Âşığı… Hemen gitti. Bir ay Osman Efendimiz ’in misafiri oldu.
Azerbaycan ’da ilk hizmet tohumları atılırken merhum babanız Efendi Doktor ’un da ismi cok gecer. Biraz da babanızdan bahsedebilir misiniz?
Babam İstanbul ’a gidince merhum Mûs Topbaş Efendimiz ’le tanışmış, ona hayran kalmış, hemen bende olmuş. O gunlerden itibaren Osman Hocamızla cok samimî dostlukları başlıyor. Hocamıza:
“-Osman Abim!” derdi. Osman Hocamız da babacığıma:
“-Doktor Abi!” diye hitap ederdi.
Osman Hocamız, bu arada Turkiye ’den Azerbaycan ’a gidip hizmet etmek uzere beş tane hocahanım hazırlamış ve Azerbaycan ’a gondermiş. Babam bize İstanbul ’dan telefon actı:
“-Turkiye ’den beş tane hocahanım gelecek, onları karşılayın, guzelce misafir edin!” dedi.
Başlarında Muammer Hoca, hanımıyla… Onların yanında da dort hanım Kur ’Ân hocası... Biz ev ayarladık. Misafirlerimizi getiren araba, bahceye girdi. Misafirlerimiz inince annem, ben ve yanımızdaki insanlar oyle şaşırdık ki anlatamam.
“-Bu insanlar nasıl giyinmiş?!” diye fısıldaşıyoruz.
Hayatımızda ilk defa tesetturlu insanlar gormuştuk. Uzerlerinde siyah carşaf falan da yok! Cok guzel beyaz pardosu ve beyaz başortusu... Diğer hocahanımlar da renkli başortuler takmışlardı. Ama bize sanki onlar başka bir dunyadan gelmiş gibi gorunuyorlardı, o kadar şaşkındık. Onlar sonra bir cÂmide hemen vazifeye başladılar.
Hocalar gelince siz insanlara duyuru yaptınız. Peki, halktan bu ilk dÂvete nasıl bir rağbet oldu?
İnsanlar oyle buyuk bir aşkla cÂmilere koştular ki, cÂmiler cıvıl cıvıl cocuklarla, genclerle dolup taştı.
Tekrar babamı anlatmaya donecek olursak… Babam da Turkiye ’den geldi, ama tamamen bambaşka bir insan olarak geldi. Biz Âilesi olarak Âdeta onu tanıyamıyorduk. Ben hayatımda bir insanın bu kadar kısa surede, bu denli değişebileceğine ilk defa şÃ‚hit oluyordum.
Babam gelir gelmez butun Şeki halkına faydası olacak şekilde hizmet mekÂnları actı Allah ondan rÂzı olsun, mekÂnını Cennet eylesin! Pek cok insan, babamın vesîlesi ile îmÂna geldi. Kendisini o kadar din hizmetine adadı ki, bir keresinde annem, babama:
“-Sen doktorluğu bıraktın mı?” diye sormuştu.
Gozune ne muÂyenehÂne, ne hastahÂne gorunuyor; oralara cok az uğruyordu. Hemşireler, doktor arkadaşları, babamı cok sever, cok saygı duyarlardı. Onu kaybetmek istemiyorlardı. HastahÂneye gelmesi icin dÂvet ederlerdi. Babam gittiği her yerde, gelen hastalarını tedavî ederken bile İslÂm ’ı anlatırdı. Hastaları:
“-Biz senin sohbetinle şif buluyoruz.” derlerdi.
Etrafındaki doktor arkadaşları, akrabalarımızın coğunluğu, babamın sohbetleri ile İslÂm ’a geldi, elhamdulillÂh! Babamın artık dilinden dokulen sadece İslÂm ’a dair sozler, kaleminden kÂğıda akan şiirleri de hep Allah-Peygamber aşkıydı. KÂinat mûcizesini, Âyetler ve bilim ışığında anlatan ilmî seviyesi yuksek bir kitabı cıktı. Bircok kitap calışması da vardı, yarım kaldı. Omru vef etmedi. Bana, “Tamamla!” diye vasiyet etti, ama ben onun kitabını tamamlayacak seviyede gormuyorum kendimi…
Babam eskiden yorgun olarak hastahÂneden gelir, dinlenmek icin:
“-Kızım, hadi kemanını al, cal biraz, ben dinleneyim!” derdi.
Beni, kendi bestelerimi yapmam icin teşvik eder, bestelediklerimi zevkle dinler:
“-Sen cok başarılı olacak, guzel besteler yapacaksın!” derdi.
İşte beni bu kadar muziğe teşvik eden babam gitmiş, Turkiye ’den bambaşka birisi gelmişti.
“-Gel keman cal!” demek şoyle dursun, “Kemanın nerede?” diye bile sormadı.
Ben uzuluyorum tabi, “Babama ne oldu?” diye…
Gelirken İstanbul ’dan bircok ilÂhî kasetleri getirmiş. Bunları teybe koydu, hep beraber dinlemeye başladık ve bir şok daha yaşadık. Cunku şarkılarda, “Allah” adı geciyor ve Allah icin şarkılar yazılmış diye şaşırıyoruz. “İlÂhi nedir?” bilmiyoruz tabi... Ama Âilece zevk ala ala dinlemeye başladık. Ninem, “Allah adı, Peygamber adı geciyor bu şarkılarda!” diye dinlerken eriyordu Âdeta... Babam bu ilÂhi kasetlerini dinlerken bana:
“-Kızım, bak! Bu hayatta her şey boş. Azerbaycan ’ın ilk ilÂhîlerini sen bestelemelisin.” dedi.
Yanında gelirken Yûnus Emre ’nin şiirlerinin bulunduğu “Guldeste” isimli kitabı bana hediye getirmiş.
“-Bak, burada Yûnus Emre ’nin şiirleri var. Al, bunları bestele... Azerbaycan ’da ilk ol, hem şarkı yerine bu ilÂhileri soylersen Allah katında yucelirsin!” teşvikleri ile aslında beni yumuşak yumuşak muzikten ilÂhiye doğru yonlendiriyordu. Bana direkt:
“-Muziği bırak!” deseydi, belki bırakmazdım.
Ben her zaman bir şeyin “ilkini yapmayı” cok severdim. Beni buradan yakaladı. Ben bu teşvikle ilk defa Yûnus Emre ’nin “Araya araya bulsam izini” şiirini besteledim. Babam dinleyince, yaptığı iltifatlarla beni goklere ucurdu. Boyle boyle yirmi tane ilÂhi besteledim. Az once de ifade ettiğim gibi, babam edebî zevki olan ince ruhlu bir insandı. Anlatamadığı her duygusunu şiir yazarak anlatırdı. Osman Hocamıza olan muhabbetinin bir nişÃ‚nesi olarak bir şiir yazdı:
Allah, Sana şukur olsun, gorduk asıl musluman!
Kalpte îman, yuzunde nûr, ameli duz bir insan…
O, Osmanlı evlÂdıdır; adı dahî Nûr Osman!
Bir AllÂh ’a sevgisinden nûra dondu kalbimiz.
Biz de ona duÂcıyız, kabul eyle, Rabbimiz!..
***
Rasûlullah toprağından, babasından nûr almış.
Meslekini, vucudunu bu nûr ile boyamış.
O dunyanın cennetini, bu dunyada kazanmış.
Bu insanın amelinden ışıklandı dinimiz.
Biz de ona duÂcıyız, kabûl eyle Rabbimiz!
***
Siz geldiniz kendinizle bize îman getirdiz.
Dilinizde Peygamberin kelÂmını yetirdiz.
Gonlumuzden karanlığı o nûr ile itirdiz.
Sizle birge namaz kılmak olaydı kısmetimiz.
Rasûlullah hurmetine KÂbemizde, Rabbimiz.
Biz de ona duÂcıyız, kabul eyle Rabbimiz!
***
Duşunmeyin, bu sevgimiz dilimizde, yuzdedir.
Bu saygılar t kadîmden hucremizde, gendedir.
Rasûlullah ummetiyiz, birliğimiz dindedir.
Bu birlikten asılıdır, bizim her zaferimiz.
Osman Hocam, kuvvet versin işinize Rabbimiz.
Biz de ona duÂcıyız, kabul eyle Rabbimiz!
Siz de bilirsiniz, bu bestelediğim şiiri… Âzerî oğrenciler, Cuma akşamları kursta hep soylerdi. Babam:
“-Kızım, bu besteni Osman Abim Azerbaycan ’a gelince ona da soylersiniz!” dedi.
Ben de komşularımızın cocuklarından bir koro oluşturdum, iki ilÂhiye calıştırdım. Daha sonra Osman Hocamız, Azerbaycan ’a geldiklerinde bizim eve de misafir oldular. Evimizin kocaman salonu, Baku ’den de gelen misafirlerle dolup taştı.
Babam cok heyecanlı… Tabi, hazırlıklara uc gun once başlandı. Akrabalar, komşular koca koca tencerelerde yemekler hazırladı. Sanki bir duğun, bir bayram havası… Yukarıda yemekler yendi.
Ben babamın İstanbul ’dan hediye getirdiği oyalı tulbenti başıma bağladım. Elimde kemanım, kucuk cocuklardan oluşan korom da yanımda… Ben de heyecanlıyım, ilk defa Hocamızı gorup tanıyacağım. Babam, Hocamıza:
“-Kızımızın size hazırladığı kucuk bir surprizi var. Kızım keman calacak!” demiş.
Hocamız da gulumsemiş. Biz cıktık. Herkes de şaşkın, kimse de bir şey diyemedi. Belki bizi korkutmak istemediler. Ben kemanımı calıyorum, korodaki cocuklar bestelediğim ilÂhileri soyluyor. Sıra, Hocamız icin yazılan “Nûr Osman” ilÂhîsine gelince, dinleyenler de Hocamız da cok duygulandılar, gozleri doldu. Ertesi gun Osman Hocamız, babama:
“-Turkiye ’de eğitim gormesi icin Şeki ’den dort kızımızı alacağız. Solmaz kızımız da kemanıyla gelsin, Turkiye ’de kızlarımıza keman calsın!” demiş.
Ben burada hocamızın buyuk bir kerametini goruyorum. “Kemanı bırak, Turkiye ’de eğitime gel!” deseler, buyuk ihtimal gitmezdim. Cunku okulumu da kemanımı da cok seviyordum. Ama “Kemanı ile gelsin!” deyince ben de:
“-Bir yıl universiteyi dondurayım, hem Turkiye ’yi goreyim!” dedim.
Konservatuvardaki hocam beni hic gondermek istemedi:
“-Sen cok kabiliyetlisin. Gitme, senin başını ortup molla yaparlar!” dedi.
Ben bir yıl sonra tekrar konservatuvara doneceğim diye okulu dondurup, kısa bir zaman sonra kemanımla kursa geldim. Dolabımın ustune kemanı bıraktım. Bir sene Turkiye ’de Azîz Mahmud HudÂyî Kursu ’nda eğitim gordum, ama neredeyse kemanımı dolabın ustunden indirip hic acmadım.
Universitede konservatuvar okurken Âniden yatılı kursa geldiniz, uyum sağlayabildiniz mi?
Acıkcası hemen uyum sağlayamadım; ne hayat tarzımla, ne meşguliyet alanımla hic ilgisi olmayan bir yer olduğu icin zorlandım. Fakat her hafta Hocamızın gelişi ve o derslerden aldığımız lezzet, butun zorlukları unutturuyordu. Âdeta şarj oluyorduk. Eğer Osman Hocamız gelmeseydi, bizi o kursa bıraksaydı, donup bize hic bakmasaydı; bugunku Azerbaycan hizmetlerinde yetişen hocalar olmayabilirdi. Hocamız Âzerî oğrencilerle cok ozel ilgileniyordu. Hocalarımız ve Turk oğrenciler bize gıpta ederdi:
“-Ne kadar şanslısınız! Hocamız ’ın bu kadar ilgi ve iltifatına mazhar oluyorsunuz.” derlerdi.
Her hafta koşke, Mûs Efendimiz ’in sohbetlerine katılırdık. Babamın, Peygamber Efendimiz ’e yazdığı bir şiiri vardı:
“Ey AllÂh ’ın en sevgili Habîbi
İnsanların gozun nûru, tabîbi:
RasûlullÂh! Yalvarırım, y Rabbi,
Geleydi uykuma gorem ne ola…”
***
Hicbir yıldız senin gibi parlamır.
Bin dort yuz yıl nûrun gelib azalmır.
Yazık o kestir, bu nurdan pay almır.
Geleydin uykuma gorem ne ola!
***
Ben bu şiiri de bestelemiştim. Mûs Efendimiz bunu duyduklarında ismimi sordular:
“-Solmaz” dedim. Onlar da:
“-Solmaz kızım, hic solmayasın!” diye du etmişlerdi. Bir de Mûs Efendimiz icin cok guzel bir şiiri vardı. Onu da paylaşayım:
KÂdir Allah, nîmetine bin şukur,
Kısmet etti bize ihsÂn, Efendim…
Gordum o gul cemÂlini, ne mutlu,
Melek misiz, yoksa insan, Efendim…
Evliyalar tahtındasız Efendim!
***
Ruhsuz candım, kırılmıştı kanadım.
Sohbetinde Hakk ’ı buldum, anladım.
Hak Âşığı, nur celengi UstÂdım…
Rûha gıda, kalbe îmÂn efendim.
Evliyalar tahtındasız Efendim!
***
Şeyh ŞÃ‚mil ’siz Kafkas yetim kalandı.
Zirvesi kar, dereleri dumandı.
Ruhun geldi, dağlarımız oyandı.
Amelinle Kafkas ’dasın Efendim.
Evliyalar tahtındasız Efendim!
***
Hazret-i Mûs ’dır, bizim şeyhimiz!
Daima azîz tutsun sizi Rabbimiz
Hazret-i SÂmî ’ye “SÂdık DÂnemiz”
Doktor Efendi de size hayran, Efendim…
Evliyalar tahtındasız Efendim!
Turkiye ’de ne kadar eğitim gordunuz ve dondukten sonra hizmete hemen başladınız mı?
Biz ilk gelen grup, bir yıl kaldık. Sonra hemen donduk. Cunku devir, îman kurtarma devri idi. Daha fazla kalıp ilim almak, bizim icin cok fazla luks olabilirdi. Halkımız gusul abdestini bile bilmiyordu. Bu, toplumumuzun faciÂsıydı bence…
Bizi yetiştiren hocalarımızdan Allah rÂzı olsun! Bir sene icinde, bize iki-uc senelik eğitimi vermişlerdi. Biz altı-yedi arkadaş, Turkiye ’den donunce her yerde hizmet edecek yeterli bir mescid ve kurs binası yoktu. Babam ilk fedakÂrlığı yine kendisi yaparak evimizin bahcesindeki muÂyenehÂnesinin bir odasını, “Allah rızÂsı icin veriyorum!” diyerek bağışladı. Yine insanların kolayca ulaşabilmesi icin Şeki ’nin ceşitli bolgelerine de kurslar acılması icin cok gayret ettiler.
Daha sonra buyuklerimizin onayak olması ile Turk bir hoca olan Talha beyle izdivÂcınız oldu. Boylece yine ilklerden birine imza atmış oldunuz, değil mi?
Evet, elhamdulillÂh oyle oldu. Normalde Âilem, bırakın başka ulkeyi, başka şehre bile kız vermez. Bu, bizim icin mumkun olmayan bir şeydi. Ben evin tek kızıydım, bu da cok onemli bir faktor tabi... Ama Osman Hocamız:
“-Biz Talha Bey ’e de Âilesine de kefiliz. Ben kızımın bu evliliğine rÂzıyım!” deyince babam:
“-Tamam. Solmaz sizin kızınız! Siz rÂzıysanız biz de rÂzıyız.” dediler. Boylece bulunduğumuz şehirde bir Azerbaycan kızı ile bir Turk evlenmiş oldu. Aslında vakıf cevresinde o sıralarda bir-iki evlilik olmuştu, ama bizimki de bu ilk duğunlerden biri sayılır.
Bu evlilikle dunyanın dort bir yanına ulaşan hizmet mÂceranız da başlamış oldu, oyle mi?
Evet. Bizim evliliğimiz, sizin de ifade ettiğiniz uzere, hizmet uzere başladı, oyle de devam ediyor, elhamdulillÂh! Once on sekiz sene Azerbaycan hizmetimiz oldu. Daha sonra Afrika kıtasında Tanzanya ’da hizmetimiz oldu. Sonra Turkiye ’ye geldik. Yaklaşık yedi sene Azîz Mahmud HudÂyî kursunda hizmet ettik. Şimdi de Suriye hizmetimiz icin Azez bolgesine taşındık.
Azerbaycan hizmetinizi yaparken hic zorluklarla karşılaştınız mı?
Guzellikler de zorluklar da yaşadık. Once guzelliklerden bahsedeyim:
Azerbaycan ’da ilk hizmete başladığımda yaşlı bir oğrencim vardı. Yetmiş yaşında, “Senober Teyze” derlerdi. Kendisi cok unlu bir molla idi.
Olenin arkasından tertip edilen yas merasimlerinde Kur ’Ân okuyan kimselere, Azerbaycan ’da “molla” denir. Senober Teyze, benim yanıma ilk geldiğinde şoyle bir itirafta bulunmuştu:
“-Solmaz Hocam! Ben bilirem ki, benim okuduğum Kur ’Ân, Kur ’Ân değildir! Sadece sesim guzeldir. Bu yuzden bana molla derler. Bana doğru Kur ’Ân ’ı oğret! Şimdi kimse benim Kur ’Ân ’ı bilmediğimi bilmiyor. Ama Allah bana soracak!.. Bu yuzden bana sen doğru bir şekilde Kur ’Ân ’ı oğret!” dedi.
Ben de icimden “AllÂh ’ım, ben okuması-yazması olmayan, kulağı bile iyi duymayan, yetmiş yaşındaki bir kadına nasıl Kur ’Ân oğreteceğim!” dedim.
Fakat Senober Teyze beni mahcup etti. Her gun hÂlis niyetle kursa geldi ve iki ayda Kur ’Ân-ı Kerîm ’i oğrendi. Ve Kur ’Ân ’ı yavaş yavaş da olsa beraberce hatmettik.
Solmaz Hocam, burada Kur ’Ân ’ın mûcizesini gormuşsunuz. Rabbim, bu kelÂmı isteyen herkese oğretiyor.
Gercekten Halime Hocam… Ben orada bu mûcizeyi bizzat yaşadım. Bu hÂdiseden ders cıkardım ve kendi kendime dedim ki:
“-Bundan sonra yediden yetmişe gelen herkese oğreteceğim. Niyeti hÂlis olan herkesin kalbini de zihnini de Rabbimiz acar.”
Bir Perşembe gunu Senober Teyze derse geldi:
“-Hocam, dersimi hemen vereyim, yasa gideceğim!” dedi. Ben de:
“-Senober Hala, Ramazan ayındayız, orucuz. Yasta yemek verirler. Nasıl olacak bu iş?” dedim.
“-Hocam, ben orada yemek yemezsem kimse yemez. Bugun ben orucumu yiyeyim, yarın devam ederim yine!..” dedi.
Yani Ramazan ’ı da orucu da hic bilmeyen bir toplumduk. İlk oğrenirken boyle traji-komik hÂller de yaşıyorduk. İşte halkımız, İslÂm ’dan bu kadar koparılmıştı. Tabi, oğrendikce bunlar hep duzeldi, elhamdulillÂh...
Daha sonra evlenince Şeki ’nin merkezinden ev tutmuştuk. Orada talebelerimin coğunluğu universite oğrencileri idi. İki odalı apartman dairesinde seksen kadar oğrencim vardı. Oğlum doğmuş, henuz kırk gunlukken beşiği sınıfın koşesine koymuştum. Oyle hizmete devam ediyorduk. Osman Hocamız, sık sık Azerbaycan ’daki hizmet mekÂnlarını ziyarete gelirdi. Bir defa geldiklerinde:
“-Kızım, bu daire size yetmiyor. Artık komşularınız da sizin kalabalığınızdan rahatsız olurlar. Daha musait, bahceli bir yer bulalım.” dedi.
Biz de iki katlı, bahceli bir yer bulduk. Tabi, sayımız da uc katına cıktı. Yanıma uc-dort yardımcı hocahanım geldi. Orada sayımız artınca, cok zorluklar gormeye başladık. Etrafımızdaki bazı cÂhil komşularımız bize cok hakaret ediyorlardı:
“-Kur ’Ân okumayın, Kur ’Ân sesi evlerimize gelmesin!” diyorlardı.
Bir gun kursun bahcesine cıktım. Yanımda biri beş, diğeri uc yaşında cocuklarım da var. Bizim bahceye taş atmaya başladılar. Oyle kucuk bir taş da değil! Buyuk buyuk taşlar, isabet etse bir cocuğu oldurebilirdi. O zaman cok ağlamıştım. (Anlatırken ağlıyor.)
O an Peygamber Efendimiz ’in de muşrikler tarafından taşlandığı aklıma geldi. Yeniden bir guc geldi icime.
“-Hic durmayacağım, bu zorluklarla yılmayacağım!” dedim.
Buna benzer zorluklar yaşadıkca, Rabbim sanki bana daha fazla bir guc veriyordu. Bunu iliklerime kadar hissediyordum. Bu yuzden hic umitsiz olmadım. Zorluk artıkca hizmetin lezzeti de artıyordu. Daha sonra Osman Hocamız:
“-Kendi kursumuzu alalım. Bu kiralık yerde sizi rahat bırakmayacaklar!” dedi.
Biz tekrar kapı kapı dolaşıp bir yer bulduk. Orayı da Âdeta dişimizle tırnağımızla her şeyini tamamladık. Temizliğini, boyasını, aklınıza hangi ayrıntısı gelirse hepsini yaptık, cok şukur!.. İlkleri yapmanın sevincini ve huzurunu yaşıyordum. Cunku:
“Kim bir hayrı başlatırsa, arkasından aynı hayrı yapanların sevabından da alır.”[2] buyuruluyor ya… İnşÃ‚allÂh o kurs da bizim sadaka-i cÂriyemiz olur. Bu yuzden Azerbaycan hizmeti, benim ilk hizmet aşkım, heyecanım olduğu icin onun lezzetini hic unutamıyorum.
Daha sonra Afrika hizmetiniz oldu. Ama onunla ilgili dergimizde bir yazınız cıkmıştı.[3] Suriye hizmetinize gecmeden evvel, kısaca uzerinden gecelim mi?
Afrika ’daki hizmetimiz de şoyle olmuştu: Osman Hocamız, Azerbaycan ’a geldiklerinde vakfın Afrika hizmetlerinden bahsetmişti. Bir sozunu hic unutmam:
“-Kızım, Afrika ’ya gidip dondukten sonra musluğu her actığımda Afrika aklıma geliyor. Bazen «Acaba bizim iki kap yemek yememiz cÂiz mi?» diye duşunuyorum.” dedi.
Bende o gunden sonra Afrika ’da hizmet etme hayali başladı. Azerbaycan hizmetimizin 18. senesindeydik artık… Biz ikinci nesle Kur ’Ân oğretiyorduk. Bir yenilik de arzulayarak Osman Hocamıza:
“-Efendim, ben Afrika ’da hizmet etmek istiyorum.” dedim.
Mubareğin yuzu ay gibi parladı:
“-Yok kızım, siz Şeki ’de lÂzımsınız. Burada kalın!” dediler.
O sıralar eşim Talha Bey, kurban organizasyonu icin on gunluğune Afrika ’ya gidecekti:
“-İstersen sen de gel!” dedi. Ben de:
“-Tamam.” dedim.
On beş gunluğune gittik. Koy koy gezdik. Hic kurs-mescit yok. Her hususta, her şeye cok ihtiyac var. Son doneceğimiz akşam, eşim bana dedi ki:
“-Solmaz, buraları gordun, bak ne kadar cok ihtiyac var! Azerbaycan ’da hizmetler yerine oturdu. Biz olmasak da yerimizi dolduracak mutlaka birileri oluyor. Asıl hizmet burada. Buranın taşı-toprağı hizmet… İster misin, gelelim mi?” Ben de:
“-Tabi ki gelirim.” dedim.
Boylece bir bucuk yıllık Afrika hizmetimiz başladı. Afrika kıtasının tam ortasında, Tanzanya ’da guzel hizmetlerimiz oldu. Bugun oraya gitsem, kapısını calıp evinde misafir olacağım en az elli kapımız var, elhamdulillah! HÂl irtibatımız kopmadı, goruştuğumuz guzel dostlarımız var orada…
Daha sonra Turkiye ’ye hizmete geldiniz.
Zorlu Azerbaycan ve Afrika hizmetinden sonra, Rabbim bize hediye olarak, bir zamanlar oğrencisi olduğum guzel Azîz Mahmud HudÂyî Kız Kur ’Ân Kursu ’nda hizmet de nasip etti. Rabbime ne kadar şukretsem azdır. HudÂyî Kursu ’nda bulunmak, bence oğrenci olarak da, hoca olarak da cok buyuk bir nimet… Bunu sizler de bilirsiniz. Bence HudÂyî kursu bir marka, bir akademi... Bizim baba ocağımızdır, HudÂyî...
Ben bir zamanlar sınıf hocam olan Ayşe Durmaz hocamla hizmet ettim. Bizi yıllar evvel vatanımıza uğurlarken:
“-Siz benim Azerbaycan ’a gonderdiğim ilk fidanlarımsınız!” demişti ağlayarak... Ayrıca “Dostum, kardeşim!” dediğim Halime Demireşik ’le beraber hizmet etmek, benim icin buyuk bir lûtuf..
BilmukÂbele kardeşim. Biz de seninle omuz omuza hizmet sancağının altında golgelendiğimiz icin bahtiyarız.
Ama bir muddet sonra ben yeni hizmet alanlarına yonelmeyi istedim. Cunku HudÂyî Kursu oyle bir yer ki, ilim adına, hizmet adına her şey duşunulmuş ve tıkır tıkır işliyor. Benim oraya katacağım yeni bir şey yok! Ben ise, “ilki yapmayı”, bir hizmeti “yeni baştan kurmayı” seviyorum. Yani ben HudÂyî ’de olsam da olur, olmasam da olur diyordum icimden…
Mahrumiyet bolgelerinde sıfırdan hizmete başlayıp onların benim birer sadaka-i cÂriyem olması duygusunu tattığım icin buralarda o duygunun hasreti icinde hep du ediyordum.
O sıralarda Osman Hocamızla istişare ettik. Beni Umraniye bolgesindeki Suriye okulu ve Suriyelilere yardım faaliyetlerinin yapıldığı birimimize yonlendirdi. Eşim de son bir yıldır erkeklerin Suriye okulunda hizmet ediyordu. Şimdi buradan bakınca, sanki Hocamız bizi Suriye bolgesine gondermeden evvel oralarda tÂlime almış. Buraya gelmeden Suriyelileri, kulturunu, ihtiyaclarını yavaş yavaş tanımaya başlamıştık. Altı aylık bu hazırlıktan sonra asıl Suriye hizmetimiz başladı.
Şimdi de Suriye hizmetinizden bahsedelim. Nasıl başladı bu hizmet?
Suriye ve İdlib bolgesinde Aziz Mahmud HudÂyî Vakfımızın onderliğinde briket ev, cÂmi, okul vs. işleri başlamıştı. Eşim Talha Bey, onceden Azerbaycan ’da ve diğer bolgelerde de bu hizmet faaliyetlerine katılmıştı. Osman Hocamız Suriye bolgesinde yapılan inşaatların kontrolunu de Talha Bey ’e verdi. Bu sebeple ara ara gidiyor, bir hafta, on beş gun, son donemlerde de bir-iki ay oralarda kalıp bu inşaat faaliyetlerinin takibini yapıyordu. Bu durum, altı ay kadar devam etti. Sonra Osman Hocamız bir gun Talha Bey ’le goruşmuş, bizim o bolgeye Âilece taşınmamızı ve beraberce hizmet etmemizi istemiş. Talha Bey de:
“-Tamam Efendim!” demiş. Cıkışta beni aradı:
“-Hocamızla goruştum. Bizim Suriye ve Turkiye ’deki multecî kamplarında Âilece hizmet etmemizi istiyor. O bolgenin sorumluluğu bize verildi. Şimdi duşun, hayatının kararını ver!” dedi. Ben zaten telefonu ilk actığında anlamıştım, sanki icime doğmuştu. Talha Bey eve gelince de:
“-Hocamız, cocukların gideceği okula, kalacağımız eve kadar her şeyi duşunmuş. Benim, «Bu eksik kalmış, bunu da yapalım.» diyeceğim hicbir eksiklik kalmamış. Hocamız seni de arayıp konuşacak.” dedi.
Hocamız ertesi gun beni aradı:
“-Kızım, Suriye tam senin hizmet edeceğin yer! Seni buralardaki hizmet pek mutlu etmedi. Sen Suriye ’de gonlunce hizmet edeceksin!” dediler. Ben de:
“-Tamam Efendim.” dedim.
Tabi, duyan herkes beni korkutmaya başlıyordu:
“-Senin orada ne işin var? Savaş bolgesi orası… Bombalar patlıyor! Cocukların ne olacak?” diyordu.
Ama buyuklerimizin duÂsı benim icimi ferahlatmıştı. Sonra Kilis ’e geldik. Buradan araba ile on beş dakikada gumrukten Suriye ’ye geciyoruz. Hafta sonları da dÂhil, her gun o bolgede hizmetimize başladık, elhamdulillÂh!
Suriye bolgesine girip, ilk defa multecî kamplarını gorduğunuzde neler hissettiniz? Nasıl bir manzara bekliyordunuz, nelerle karşılaştınız?
Acıkcası buraya gelmeden evvel Osman Hocamızın bir cumlesi beni buraya hazırlamıştı.
“-Kızım, bu bolge, Afrika ’dan daha zor ve daha onemli!” demişti.
Ben de Afrika ’dan “daha zor” ve “daha onemli” nasıl olur, onu anlayamıyordum. Cunku Afrika ’daki yokluğu ve caresizliği gormuş, bir insan olarak bundan daha ote bir yokluk ve caresizliği tahayyul edemiyordum.
Biz ilk gumrukten gecince gorduklerime inanamadım. Gozumun gorduğu son noktaya kadar, hatt daha da otesi cadır... Hic bitmeyen bir cadır ve caresiz insanlar… Ben zannediyordum ki, Suriye ’ye gecince bir bolgeye gideceğiz, sadece orası, multecî cadırları var ve biz onlara yardım edeceğiz. Orada ağzımdan cıkan ilk soz:
“-YÂ Rabbî, biz bu insanların hepsine nasıl yetişeceğiz?” oldu.
Afrika ’da insanlar, o hayat şartlarının icine doğuyor ve ister istemez o hayat tarzına alışarak buyuyorlar. Hayatı, o toprak evden ibaret zannediyorlar. Otesini gormemişler, bu yuzden hayalleri de olmuyor. Ama burada oyle değil!.., Bu insanların daha once yaşadığı normal bir hayatları vardı; evleri, okulları, yiyecekleri, Âileleri… Bizim gibiydiler yani…
Sonra savaşın en acı yuzunu gormuşler; kimisi sakat kalmış, kimisi hasta… Coğunluk annesini, babasını, eşini, cocuğunu veya butun yakınlarını kaybetmiş. Bazıları hikÂyelerini anlatırken:
“-Villalarımızı, arabalarımızı bırakıp kactık buraya!..” diyorlar.
Varlıktan yokluğun en dibine duşmuşler. İşte bunları gorunce Osman Hocamız ’ın ne demek istediğini anlamış oldum. Mesel gunluk hayatımızda bir eşyamız kaybolduğunda, durmadan gozumuz onu arıyor. Benim Azerbaycan ’da bir evim yanmıştı, hatırladıkca hÂl icim sızlar. Ustelik sonradan daha iyisine kavuşmuş olduğum hÂlde…
Bir de bu kardeşlerimizi duşunelim; her şeylerini kaybetmişler, hatt hayallerini bile… Bu insanın psikolojisini, Afrika ’daki ile dahî bağdaştıramazsınız. O cadırları gorunce:
“-Keşke sayabilecek kadar olsalardı, sivil toplum orgutleri ile paylaşırdık.” dedim.
Ama oyle cok ki, butun sivil toplum kuruluşları gayret hÂlinde olduğu hÂlde yetişemiyoruz. Duşunun, bir defa yardım goturduğumuz cadıra, ikinci defa goturemiyoruz, cunku sıra gelmiyor. Cadırlarına davet ediyorlar:
“-Gel, otur! Bize hic kimse gelmedi yardıma…” diyorlar.
Sohbet edecek, dertlerini anlatacak bir dost, gozyaşlarını silecek bir el, bazen de problem cozulmese de onları dinleyen ve anlayan bir mu ’min kardeşlerinin varlığını hissetmek istiyorlar.
90-95 yaşlarında bir teyzenin cadırına ikinci defa gittik. Cunku yalnız, hic yardım edeni yok! Benim tekrar geldiğimi gorunce elimi opmek istedi, nasıl sarılıp sevinc gozyaşı dokuyor, anlatamam.
“-Hep seni bekledim, nerde kaldın?!” diyor.
İceri davet etti, girdim. Buz gibi icerisi…
“-Teyze, sen burada uşumuyor musun?” dedim.
“-Sen soba, yakacak getirmiştin. Ama yakacaklar hemen bitti. O yuzden cok soğuk!..” diyor.
Baktım, erzakları da bitmiş. Tekrar verdik, ama bir daha oraya sıra gelecek mi, tekrar o yaşlı teyzeyi gorebilecek miyim, bilemiyorum.
Kadınlar ve yetim kalmış cocuklar, savaşın en cok kaybedeni değil mi? Biraz da onlardan bahsetsek… Onlar icin neler yapılıyor?
Biz burada Aziz Mahmud HudÂyî Vakfı ’nın catısı altında, Bereket Derneği ’ni kurduk. Vakfımız, Bereket Derneği kadın kolları başkanlığı vazifesini bana verdi. Kadınların ve yetim cocukların ihtiyacını, saha icinde gorup yardım etmemiz icin… Rabbim, hakkıyla yapmayı nasip eylesin!
Sizin de ifade ettiğiniz gibi, savaşın en cok kaybedeni kadınlar… Babasını, erkek kardeşini, eşini ve cocuğunu şehid vermiş; dul kalmış, cocukları ile yapayalnız kalmış o kadar cok kadın var ki… Beş cocuğu ile kalmış kadın, cocuklarını kesinlikle yetimhaneye vermiyor. Her turlu zorluğuna rağmen kendisi bakıyor. Akrabalık bağları cok fazla… Kendi yetimlerine, başka kardeşlerinin yetimlerine, hatt kumasının yetimlerine bakan kadınlar var. Mesel yaşlı kadın kalmış, kendine bakacak mecÂli yok, ama yetim kalan akraba cocuklarını sahiplenmiş, vermiyor yetimhÂneye…
Solmaz Hocam, guvenemedikleri icin de veremiyorlardır. Organ mafyaları ve kotu niyetli insanlar, savaşlarda cok cocuk kacırıyor. Bu yuzden de vermiyor olabilirler.
Evet, Halime Hocam, en buyuk sebep bu, guvenemiyorlar. Suriye ’nin icinde de kamplar var. Fakat o kadar karışık ki, kime guvenip teslim etsinler. Biz haberlere bakarak savaş bitti zannediyoruz. Savaş bitmedi, hÂl devam ediyor. HÂl bombalar patlıyor.
Biz bazı kamplara askerî koruma altında girebiliyoruz. Allah ordumuzdan da rÂzı olsun. Onlar da cok gayret ediyorlar. Bizim tercumanımız Hatice Hanım:
“-Turk askerleri gelmeden once burada huzur yoktu. Her an bomba atılıyordu. Bomba seslerinden korkup ayakları felc olan cocuklar coktu. Turk askeri gelince huzur geldi.” demişti.
Kadın ve cocuklara donecek olursak, burada şunu ifade etmek istiyorum. Bizim Aziz Mahmud HudÂyî Vakfımızı, diğer STK ’lardan ayıran en buyuk ozelliğimiz şudur:
Diğer STK ’lar gidiyor, yardımı, cadır muhtarı gibi vazifelilere verip geri donuyorlar. Biz oyle yapmıyoruz. Biz tek tek cadırlara giriyoruz. Yanlarına oturuyoruz. Beş dakika da olsa dertlerini dinliyoruz. Cunku buna ozellikle kadınların o kadar ihtiyacları var ki…
HudÂyî Vakfımız, 350 tane briket ev inşa etmişti. Biz buralara oncelikle hasta, yaşlı, sakat ve dul hanımları yerleştirdik. Ama iş burada bitmiyor. Bu evlerde sobasının yanması icin surekli yakacak goturmek gerekiyor. Bitince goturmezsen yine aynı... Tek şansları, başlarına yağmur, kar değmiyor. Ama ihtiyac, aynı hızla devam ediyor. Gecen haftalarda başka bir dernek, gıda yardımı yaparken cıkan kavgada bir kişi vefat etmiş. Aclık insanı ne hÂllere koyuyor! Bizim vakfımız boyle kargaşa olmasın diye ihtiyac sahiplerini onceden tespit edip kart dağıtıyor, kartı ile gelen herkes, sırası ile ihtiyacını karşılamış oluyor.
Dipnotlar:
[1] Heysemî, Mecmau ’z-ZevÂid, VIII, 167.
[2] Muslim, ZekÂt, 69.
[3] Şebnem Dergisi, Solmaz Ozkul, “Siyah Ulke Afrika, İcimizi Yaktı”, sayı: 83 (Ocak, 2012), sh: 36-37.
Rop: Halime Demireşik, Şebnem Dergisi, Sayı: 194, 195
İslam ve İhsan