Şebnem dergisinin Muhterem Osman Nûri Topbaş Hocaefendi ile sevilen bir eğitimcinin vasıfları uzerine gercekleştirdiği mulakat...Sevilen bir eğitimci nasıl olmalıdır? İnternet ortamının sıkıntılarına karşı gencleri nasıl muhafaza edebiliriz? Şebnem dergisi sordu, Osman Nuri Topbaş Hocaefendi yanıtlıyor...
Muhterem Osman Nûri Topbaş Hocaefendi ile Sevilen Bir Eğitimcinin Vasıfları Uzerine Mulakat Efendim, genclerimiz son yıllarda ozellikle internet cağı ile birlikte her turlu mecrÂya dağılmaya başladılar. Genclerimize yeterince ulaşamadığımız icin cok kaygılıyız. Bu hususta neler yapmalıyız? Milletlerin istikbÂli hakkında onceden fikir sahibi olmak, kerÂmet veya kehÂnet değildir. Bunun icin o milletin genclerinin enerjilerini nerelerde tukettiğine bakmak kÂfîdir.
Her devrin gencliği, aldığı terbiye istikÂmetinde enerjisini harcayacak bir hayat tarzını tercih eder. Gencliğin hayat tarzı ise, o milletin istikbÂlini gosteren bir ayna gibidir.
Eğer bir millette gencler guclerini hayır, mÂneviyat ve fazîlet yolunda hizmet ve gayrete sarf ediyorsa, o millet, istikbÂl vaad ediyor demektir.
Bunun aksine, bir milletin gencleri, guc ve kÂbiliyetlerini nefsÂniyetin hoyratlığı icinde zÂyî ediyorsa, onların mensup oldukları milletin Âkıbeti, husrandan başka bir şey olamaz.
Biz topluma gore kac kişiyiz? “Topluma gore cok azız!” diye umitsizlik olmayacak. Bir eğitimci, zayıflık ve imkÂnsızlıklara bakarak asl umitsizliğe, gaflet ve rehÂvete kapılmamalıdır. Gonullere ebedî saÂdet iksiri olacak Âb-ı hayÂtın, coğu zaman zor zamanlarda ve cile diyarlarında saklı olduğunu hatırdan cıkarmamak îcÂb eder. Zira hayatı kıymetli ve bereketli kılan şey, ulvî bir gÂye uğrunda gosterilen gayret ve fedakÂrlıklardır.
CenÂb-ı Hak, ihlÂsa gore bereket ve muvaffakıyet verecektir. Aynı Bedir Savaşı ’nda sahÂbenin ihlÂsı neticesinde once bin melek, sonra uc bin, sonra beş bin melek indirildiği gibi…
Rasûlullah Efendimiz r, hicretin yedinci yılına kadar sahÂbînin gonul Âlemini ikmÂl etti, fazîletlerle donattı. Ondan sonra irşÃ‚d icin dunyanın dort bir tarafına gonderdi.
Dolayısıyla bugun yapılacak en muhim şey; gonullerimizi Allah ve Rasûlu ’nun muhabbetiyle tezyin etmektir. Cunku gonullerimiz bu muhabbetle tezyin olursa, bitmek tukenmek bilmeyen bir aşkla, ashÂb-ı kirÂm gibi gonullere ulaşmanın derdinde oluruz.
Asr-ı saÂdete baktığımız zaman mu ’minlerin gucleri azdı. LÂkin savaşlara, dÂim CenÂb-ı Hakk ’a sığınarak girdiler, muzaffer oldular. Huneyn ’de; “Biz artık coğaldık, nasılsa galip geliriz!” dediler. Kendi guclerine guvendiler. Bir anda allak bullak oldular. Kul, dÂim CenÂb-ı Hakk ’ın yardımına muhtac. Bir mu ’min gucunu CenÂb-ı Hak ’tan alacak…
Gunumuzde insanların rahatsızlıkları, bedenî olmaktan ziyÂde rûhîdir. Bu rahatsızlıklarının tedÂvisinde, yalnızca satırları goz onunde bulundurarak, şif pınarları olan Allah dostlarının sadırlarından uzak kaldığında, doğru durust bir tedavi de gercekleşmiyor. Ayrıca coğu zaman, tedavi eden kişinin kendisi de tedaviye muhtac...
Yine iş, sağlam bir mÂnevî terbiyeye geliyor. Zira cocukların ve genclerin şahsiyet, karakter ve mÂnevî kimliklerinin teşekkulunde; başta Âile yapısının, anne-baba ve yakın cevreden aldığı terbiyenin cok muhim bir tesiri vardır.
Bunun icin ise; gerek Âile yapısının, yani anne-babaların, gerekse eğitim cevresinin cok guclu olması gerek… Anne-babalar, eğitimciler, kendilerini buna gore yetiştirmeli.
Aslında; cocuklara ulaşamamak diye bir durum olamaz. Onlar gonlunu kendilerine acanlara koşan, sıcak yapılı, guzel emanetlerdir.
Burada problem; bu hakikati gormeyip onları eğitimcilerden, anne-babalardan gitgide ve sinsice uzaklaştıran tuzakları bertaraf etmemekten kaynaklanmaktadır.
Eğitimcinin, kuru nasihatlerle onları kendine yaklaştıramayacağını bilmesi şart. Bu, ancak mÂnevî bir mıknatıs hÂline gelmiş gonullerle ve bu gonullerin de butun kapılarını cocuklara acmalarıyla gercekleşir.
Bir de; hayatın akışına yerleştirilen koridorları, ustaca tanzim ederek yavrularımızı gonul kapılarımıza cıkartmalıdır. Masum evlÂtlar, daldıkları koridorlarda yon levhalarını takip ettiklerinde bizim gonullerimize gelmeliler.
Yani; onların karakterlerini esir alan internet medyası, modalar, populer kultur ve tuketim kulturune karşı guclu tedbirler almalı, kotuluklerle mucadeleyi oğretmeli, durduğu îman safının farkına vardırmalıyız. EvlÂtlarımızı işte bu hususlarda guclu bir şuur icerisinde yetiştirmeliyiz.
Cocuklarımıza, yaşadıkları devirdeki hayatın musbet ve menfî butun gerceklerine gore îman ve ahlÂk uzere ayakta kalmayı sağlayacak sağlam bir idrÂk ve şuur kazandırmak, zarûrî.
Hayatın mevcut akışına gore, sırÂt-ı mustakîm uzere nasıl yaşayabileceklerini bilemeyen kimselerin ayakları zamanla kayıp gider. Cunku bulunduğu devrin şartlarına gore luzumlu tedbiri bilmeyen ve bilhassa menfiliklere karşı guclu bir mukÂvemet oluşturamayan her bir varlık, bir muddet sonra silinip yok olmaya mahkûmdur. Yani dışarıdaki –10 derece soğuğa aldırmadan yazlık kıyafetle sokağa cıkan kimsenin vaziyeti ne olursa, bu da oyledir. Bu bakımdan Hazret-i Ali t şu nasihatte bulunur:
“Cocuklarınızı kendi yaşadığınız zamana gore değil, onların yaşayacakları zamana gore (mukÂvemetli) yetiştirin.”
Bu mukÂvemet; başta doğru inancta, sonra sırÂt-ı mustakîm uzere yaşamakta, bilhassa takvÂda, ahlÂkta, ozellikle de lÂyıkına muhabbet ve mustahakkına nefret hususunda mutlaka gercekleştirilmelidir.
Aksi hÂlde; kendi yuce faziletlerine, Âbide şahsiyetlerine ve mukaddesatına muhabbet edeceği yerde nefret eden tipler ortaya cıkar. Kez kendisini îtikaden, ahlÂken ve tarihen yok etmek isteyen duşmanlarına, tuzak kuran hÂinlere karşı nefret yerine muhabbet besleyen hasta tipler ortaya cıkar.
Maalesef; gunumuzde teknolojinin yanlış kullanımının yaygınlaşmasıyla; internet, televizyon, modalar, reklÂmlar vs. cocukları ve gencleri yetiştirme vazifesini anne-babalardan Âdeta devralmış durumda. Bu vaziyet, -ne yazık ki- nesillerimize mÂnevî değerlerini unutturuyor:
–Âhiretsiz bir dunya telkin ediyor. Âdeta hayvanat gibi sorgu-sualsiz, hesap-kitapsız bir nefsÂnî yaşayışı ozendiriyor.
–Bencilliği, egoistliği, enÂniyeti palazlandırıyor.
–Buna mukÂbil, vicdÂnî duyguları, şefkat-merhamet ve fedakÂrlık gibi yuksek fazîletleri dumûra uğratıyor.
–İnsanı, insÂnî meziyetlerinden uzaklaştırıp, global kulturun ve materyalist zihniyetin Âdeta uzaktan kumandalı bir robotu hÂline getiriyor.
–Anne-babaların biyolojik yakınlığının da artık cok bir ehemmiyeti kalmıyor. Cocuklar internetin, televizyonun, hÂkim kulturun, sokakların cocukları olup cıkıyorlar maalesef.
Bunun icin alınacak tedbirler:
Bir atasozunde denildiği gibi; “Ağac yaşken eğilir.” MÂnevî değerleri daha kucuk yaşlardan itibaren, sevdirerek, teşvik ederek, ornek olarak kazandırmak gerekir.
İmÂm GazÂlî Hazretleri şoyle buyurur:
“İnsan bal mumu gibidir. Terbiye ile ona -musbet veya menfî- istenilen şekil verilebilir.”
Muhterem Efendim, cocukların ve genclerin hem gercek hayatta, hem de sanal Âlemde şerlilerin insafına bırakılmaması icin sizin tavsiyeleriniz nelerdir? Bir anne-babanın en buyuk vazifesi, evlÂtlarına İslÂm karakter ve şahsiyetini mîras bırakmaktır. Bunun yolu da keyfiyetli bir eğitimden gecer.
Keyfiyetli nesil, ancak keyfiyetli eğitimcilerin, yani ilim ve ahlÂk bakımından terbiye eden olgun şahsiyetlerin eseridir. Keyfiyetsiz ve vasıfsız kimselerin yetiştirdikleri ise, tabiî olarak kendileri gibi yetersiz ve cılız kimselerden ibÂret olur. Kusursuz bir talebe arzu ediyorsak, kusursuz bir eğitimci olmaya mecburuz.
Zamanımızda Âhireti unutturmaya calışan modern bir cÂhiliye dunyaya yayılmakta. Globalleşme yuzunden bu modern cÂhiliye, butun imkÂnlarıyla evlÂtlarımıza saldırıyor. NefsÂnî ve şeytÂnî vitrinler, internetin iğrenc sokakları, insanı robotlaştıran kandırıcı modalar ve carpıtıcı reklÂmlar, cep telefonlarına kadar girerek her yere yayıldı.
Efendimiz r, Semud Kavmi ’nin asırlar once azÂba uğramış ve harÂbeye donmuş beldesinden gecerken, ashÂbını îkaz buyurdu:
“Buradan hızlı ve huzunlu gecin; su almayın, aldığınızı da dokun!”[1]
Bugun sabah-akşam ekranlardan, telefonlardan, televizyonlardan ve kirli sokaklardan ehl-i kufrun neşriyÂtını seyreden, menfî propagandalarına mÂruz kalan insanımızın hÂlini bir duşunelim.
ZÂhirî beraberlik zihnî beraberliğe, o da zamanla kalbî beraberliğe donuşuyor. Eğer eğitim, tÂlim ve tedrisat gayretlerimizi bırakırsak, emr-i bi ’l-mÂrûf ve nehy-i ani ’l-munker calışmalarımızı hakkıyla gercekleştirmezsek, bizim evlÂtlarımız -Allah korusun- başkalarının nesilleri olur. Âyette şeytanın evlÂtlara ortak olacağı ifade ediliyor. (Bkz. el-İsrÂ, 64)
Biyolojik anne-babası olmak bir şey ifade etmiyor. Onu şeytan emziriyorsa, ehl-i kufur besliyorsa, onların evlÂdı oluyor. Bunlara cok dikkat etmemiz lÂzım.
Dunya nefsÂnî arzular ile her gecen gun daha da cirkinleşmektedir. Televizyon ve internetin menfî kanalları, aldatıcı moda ve reklÂmlar, insan rûhuna zehir sacmaktadır. Bilhassa modanın bir îzÂhı yoktur. Bu sene moda diyerek goklere cıkarılan eşya ve giysiler, bir sonraki sene pacavra kadar bile bir değer gormemektedir. Dînî hayatın icinde olanlar dahî kendilerini gosterme meyline kapılarak modaya tÂbî oluyorlar. Gunumuz global dunyasında, gucluler gucsuzleri kultur olarak esir almaktadır. Materyalist bir cevre insanı bencilleştiriyor, menfaatlerin kolesi yapıp mÂnevî hayatı zedeliyor. Sokaklar vahim… Carşılar dÂim guc gosterisi pazarlıyor. Kalpler derbeder hÂle geliyor. KÂinatta seyredilmesi gereken sonsuz ilÂhî vitrinler varken, ham nefse mağlup olarak ici boş nefsÂnî vitrinlere hevesleniyor. Eğitim kifÂyetsiz. MÂnevî hayat zaafa uğramış durumda.
Bu modern dunya icinde değişik bir cÂhiliye devri yaşanıyor. Vicdanlar hassÂsiyetlerini yitirmiş durumda. Guclu gucsuzu eziyor. Faiz toplumdaki bereketi mahvediyor. Kredi kartları buna zemin hazırlıyor. Kadın, vakarsız ve haysiyetsiz olarak bir eğlence aleti hÂlinde. Bugunun fonksiyonu; vitrin malzemesi.
Guclunun gucsuze bakışı: “Gucun yoksa tÂlihine kus!” Merhamet sanki mÂzîde kalmış. Vef ise lugatte bir kelime. NefsÂnî hayat oburlaştı. Onu elde etmek icin insan vakar, haysiyet ve iffetine ved ediyor. Mahzun bir devir yaşanıyor.
Kitleler israf ediliyor. Dışta ve icte, bilinen ve bilinmeyen pek cok duşmanın tesiriyle iffetsizlik, ahlÂksızlık, haksız yoldan koşe donmecilik yaygınlaştırılıyor. Kur ’Ân-ı Kerîm ’de, azgınlıkları sebebiyle ilÂhî azap kamcısına dûcÂr olan kavimlerden misaller veriliyor: Âd, Semud ve Lut kavimleri vb. Maalesef gunumuzde o insanlar, Âdeta yeniden dirildi ve faÂliyete gecti. Toplum mÂneviyattan uzaklaştırılıyor, insÂnî vasıf ve haysiyet kayboluyor, geriye insan surusu kalıyor. Gectiği topraklara hayat veren guzel bir akarsuyun mecrÂsını kaybederek bir lağıma akması ne hazindir.
Bu sebeple; zamanımızda evlÂt terbiyesi cok zorlaştı ve cok buyuk bir ehemmiyet taşır hÂle geldi.
Eskiden geniş ve buyuk aileler vardı. Bugun denildiği gibi “cekirdek aile” yoktu. Bu sebeple de cocuğun guzel ahlÂk ile terbiyesinde annenin ve babanın yanı sıra, dedenin, ninenin ve akrabaların cok muhim rolleri olurdu. Mahallenin bir rolu olurdu. Oyle ki bir yaramazlık yapmak isteyen kişi, kendi mahallesinde bunu yapmaya curet edemez, başka yerlere giderdi. Bugun bu koruyucu ictimÂî muhit de kayboldu.
Yani eskiden bir cocuk, her taraftan guzel ahlÂk numûnesi insanların nezÂretinde yetişerek tabiî şekilde terbiye edilmiş olurdu. Gungormuş, ağzı duÂlı dedelerden ilim ve irfan; İslÂm nezÂket, zarÂfet ve edebiyle kemÂl bulmuş ninelerden ÂdÂb ve erkÂn oğrenirdi. Boylece evlÂtlar, her yonden gelen musbet telkinlerin bereketiyle sağlam bir şahsiyet ve karakter kazanırdı.
Maalesef modern(!) hayatın dayattığı yapı, bugun evlÂtları o guzel terbiyeden mahrum bıraktı. Dede ve nineler ayrı bir evde. Anne-baba da maîşet temini icin iş hayatının koşturmacasında.
Dolayısıyla yalnız kalan cocuklarımızın şahsiyet ve karakterini, okulda sekuler eğitim sistemi ve arkadaş cevresi, evde ve sokakta ise televizyon ve internet şekillendiriyor. Bu sebeple evlÂtlarımız arasında gafil insanlara ozenme ve taklit başladı. Selde suruklenen kutukler gibi…
Bugun, aileler ve evler İslÂm ’ın kalesi hÂline gelmeli. Nasıl mikroplar ve virusler yayılmasın diye karantinalar yapılıyorsa, mÂnevî viruslerden de evlerimizi arındırmalıyız.
MÂnevî viruslerden arındırılmış Kur ’Ân Kursları, İmam Hatipler bulmalı, onları desteklemeli ve evlÂtlarımızı boyle muesseselerde Kur ’Ân ahlÂkıyla, Sunnet şuuruyla yetiştirmeliyiz.
Rasûlullah (s.a.v) Efendimiz, Abdullah bin Omer v ’ya şoyle buyurmuştur:
“Ey İbn-i Omer! Dînine iyi sarıl, dînine iyi sarıl! Zira o senin hem etin, hem kanındır. Dînini kimden oğrendiğine iyi dikkat et! Dînî ilimleri ve hukumleri, istikÂmet ehli Âlimlerden al, sağa-sola meyledenlerden alma!”[2]
Cocuklukta eğitim cok muhim. Kucuk yaşlarda cocuk, toplumda konuşulan butun lisanları diksiyonlarıyla birlikte kavrayabilir. Yirmi yaşına geldiği zaman bu belki beşte bire duşer. Anne-baba ve eğitimcilerin en cok ehemmiyet vereceği husus, cocuklara ufak yaşta verilecek eğitimdir. O eğitim, nesli istikbÂle taşır.
Ahmed bin Hanbel (r.a) şoyle anlatıyor:
“On yaşımdayken Kur ’Ân-ı Kerîm ’i ezberlemiştim. Sabah namazından once annem beni kaldırır, soğuk Bağdat gunlerinde abdest suyumu ısıtırdı. Sonra elbiselerimi giydirirdi. Evimiz uzak ve yol karanlık olduğu icin, kendisi de başortusunu takıp tesetture burunerek benimle birlikte camiye kadar gelirdi.”[3]
Unutmayalım ki; evlÂtlar, anne-babalarının ne soylediğine değil, ne yaptığına bakarlar. Yani anne-babalar, İslÂm ahkÂm ve ahlÂkını yaşayan numûne anne-babalar olurlarsa, evlÂtlar da o izden yururler. Bu sessiz-sedÂsız bir tebliğdir ve belki de sozlu olandan daha tesirlidir.
Hazret-i Omer (r.a) bir gun diyor ki:
“‒Siz, susarak da İslÂm ’ı tebliğ edin.”
“–YÂ Halîfe!” diyorlar. “Susarak nasıl tebliğ edilir?”
“–HÂlinizle ve ahlÂkınızla.” buyuruyor.
Biz de evlÂtlarımıza, talebelerimize ve butun cevremize hÂlimizle ornek olabilmeliyiz.
Zira bugun sanal Âlem, evlÂtlarımızın akıl ve gonul dunyalarını dumûra uğratıyor. Nicin dunyaya geldi, kimin mulkunde yaşıyor, geliş niye, gidiş niye bunun farkında olmuyor. Kendisini insan olarak yaratan ve sayısız nîmetlerle perverde kılan Rabbini unutuyor.
Bir cocuğu yetiştirmek icin; ona yatacak yer vermek, karnını doyurmak kÂfî değil. Onun akıl ve ruh dunyasını ilim ve irfÂn ile tezyin etmek şart.
Eğitimci, eğittiği kişiyi gonul insanı olarak yetiştirecek. Onda sadece zÂhirî ilimlere değil, mÂneviyÂta, sır ve hikmetlere karşı da alÂka uyandıracak. Boylece onun tefekkur dunyasını canlandıracak. Kevnî Âyetlerden hisseler almaya başlayacak. Fazîletlerle donanacak. Sonra da, etrafındaki yangından insan kurtarmanın derdinde olacak. Rabbimiz gonullerdeki ihlÂs olcusunde, inşÃ‚allah selÂmete erdirir.
SermÂye, yatırım yapmak icin en verimli sahayı arar. Eğitim ise, yatırım yapılması gereken en muhim sahadır. İstikbÂle dÂir en doğru hesap; ornek bir insan olmak ve vasıflı, kaliteli, ideal insanlar yetiştirmektir.
Roportaj: Halime DEMİREŞİK
[1] Bkz. BuhÂrî, EnbiyÂ, 17.
[2] Hatîb el-BağdÂdî, el-KifÂye fî İlmi ’r-RivÂye, s. 121
[3] Ali el-Karnî, Durûs, XXVI, 4, XLIII, 21.
Roportaj: Halime DEMİREŞİK, Şebnem Dergisi, Ocak-2022, Sayı:203
İslam ve İhsan
Eğitimciler Uzerine Ozel MulÂkÂt
Sevdirerek Oğretmek!
İnsanlarla Nasıl İletişim Kuracağız?