Bir Musluman nasıl helal nasıl kazanır? Helal kazanmanın olculeri nelerdir? Dr. Âdem Ergul ve Nurettin Yıldız Hoca ’nın helal kazanc, helal lokma uzerine yaptığı soyleşi...Helal ve haram uzerine...
HELAL KAZANC NASIL ELDE EDİLİR? Âdem Ergul: Hocam bugun “Bir Musluman nasıl helal nasıl kazanır? Helal kazanmanın olculeri nelerdir?” konuları uzerine sohbet edelim arzu ediyorum. Gonlunuze duşen bir yerden başlayalım isterseniz.
Nureddin Yıldız: Bir kere helal yemenin, icmenin, gıdamızın helal olmasının nereye oturduğunu bir tespit edelim. Bir ornek vereyim, onun uzerinden devam edelim. Diyelim ki derinizde kaşıntılar oluyor. Doktora “Şuram kaşınıyor.” dediğimizde doktor “Ne yiyorsun iciyorsun?” diye soruyor. Faraza “Domates yiyor musun, turşu yiyor musun?” diye soruyor. Yediğin şey kaşıntı olarak seni buluyor. O kaşıntı uykunuzu boluyor, hayatınızın tadını kacırıyor. Tansiyona neden oluyor. Şekerinizi duşuruyor, cıkarıyor. Tıpkı bunun gibi yiyip ictiklerimiz helal, temiz olmadığı zaman bu defa manevi kaşıntılara sebep oluyor. Cunku bizim sadece bedenimiz yok, ruhumuz da var. Manevi hayatımızda da aldığımız gıdalar tovbe ile temizlenmediği zaman manevi “kaşıntılarımız” rahatsızlıklarımız devam ediyor.
Ergul: Muslumanlık rastgele yaşanan bir nizam değil. Bir insanın “Ben şoyle bir iş, meslek yapacağım acaba dinimizde bu işi yapmanın fıkhı nedir, ilmihali nedir? Helal midir, mekruh mudur, şupheli midir?” diye bir araştırmaya girmesi gerekiyor değil mi?
Yıldız: Evet. Her Muslumanın -eğer helal titizliği yaşıyorsa ki yaşayacak başka turlu nasıl Musluman olacaksın- bu araştırmaya girmesi gerekiyor. Bunun kaynağı da parayla olacak. Para da meslek demek, iş demek. O zaman helallik meslekle başlıyor. Mesela berberlik caiz işlerden biri. Ama bir erkeğin kadın kuaforu olması caiz mi?
Ergul: Caiz değil.
Yıldız: Meslek secerken bir defa bu meslek helal mi? Ona bakacağız. Haram meslek olur mu Musluman icin? Olur tabii. Mesleğin helal-haram boyutuna baktıktan sonra onun icra edilişinde bir haramlık var mı ona bakacağız. Mesela temizlik işciliği helaldir ama banka kapısını temizleyemezsin. Cunku banka faizle bağlantılı.
Ergul: Hangi meslek olursa olsun ilk once o mesleğin yapılıp yapılamayacağına dair bir helallik arayacağız. İkincisi işin aslı helal olabilir ama o işe haram bulaşabilir. Evet, bu hemen hemen her meslekte olur değil mi? Mesela bir memuriyet hocam?
Yıldız: Memurluk ateşten gomlek, hocam. Memurluk haricindeki mesleklerde belirli kişilerle helalleştin mi iş bitebilir. Ama 85 milyonla nasıl helalleşeceksin? Devlet diyor ki “Buradaki işi sana devrettim.” Mesela “3 bin kişinin işiyle sen uğraşacaksın.” Bir ilcede bir memura 3 bin kişi duşuyor. Bir tane cocuğun işi aksasa senden soracak Allah TeÂlÂ. Devlet de arkadan sana bir dosya dolusu hak hukuk veriyor, istediğin zaman rapor al, istediğin zaman tatil yap diyor. Vatandaş sana dokunamaz, memurluk kanunu seni koruyor. Arkanda devlet oluyor ama vatandaşın arkasında da Allah.
Ergul: En masum gorevlerden birisi, din kulturu hocası ya da cami imamı, camideki imamlığa bile haramlık girer mi meslek itibariyle hocam?
Yıldız: Bir genc gelip “Hocam imam olacağım, bana dua et.” dedi. “Annenden beddua mı aldın?” dedim. “Niye hocam?” dedi. “Kardeşim” dedim. “Sen bu yaştan sonra imam olacaksın. Sadece kendi kıldığın namazdan sorumluydun. Artık camide kac kişi varsa onlardan da sorumlusun. Bir de camiye gelmeyenler sana sorulacak kıyamet gunu. Bu kolay bir iş mi?” dedim. “Bırakayım mı?” dedi. “Yok, secildin bir kere devam edeceksin. Sana ağırlığını anlatıyorum.” dedim.
Ergul: Hocam mesela diyelim ki ben zengin bir patronum. Emrimde işciler var. Helal de bir iş yapıyorum. Fabrikam helal bir urun uretiyor. Patron olarak benim calıştırdığım işciler dolayısıyla harama girmem mumkun mu?
Yıldız: Fabrikada uretim yapmak dediniz. Once şunu soyleyelim. Bir Musluman berrak, net iş yapacak. Musluman konuştuğunun kolesi olacak. Ne demek? Yani ben şunu uretiyorum dediği zaman standartları belli, olcusu belli olacak. Yaptığı işte hile olmayacak. İkinci sınıf, ucuncu sınıf mal uretebilir mi bir Musluman? Bir sakıncası yok ama bunu birinci sınıf diye gostermeyecek. Cunku dunyada hep birinci sınıf mal olacak diye bir şey yok.
Devlet bir malın uretiminde belli bir standart getirmişse sen de onun altında uretiyorsan orada mesuliyet başlar. Mesela plastikte “Şu ham maddeyi poşette kullanamazsın.” diyor. “Uzun vadede insan sağlığına zararı var.” diyor. Bir Musluman o standardın altında uretemez. Urettiğin poşetin, plastik kutunun, bardağın beş yuz ceşidini uretebilirsin. Bir sıkıntı yok fakat net olacaksın. Yani senin mamulun reklamda gorunduğu gibi olmak zorunda. Şeffaflık şart. Bu bir.
İkincisi, işverenin calıştırdığı işcinin hakkına, hukukuna riayet etmesi gerekiyor. Mesela devlet bir asgari ucret belirlemiş bunun altında işci calıştıramazsın diyor. Biz bu ulkenin vatandaşı isek buna uyacağız. Daha altına calıştıramayız bir işciyi.
Musluman vergi memuruna, bakanlık mufettişine yakalanmayabilir ama muhakkak Alîm olan Allah ’a yakalanır. Musluman gorunduğu gibi olan insandır.
Ergul: Şoyle şeyler duyuyoruz. Mesela patron işcisine “Ben senin adına parayı biriktireyim.” diyor. “Sana haftalık beş yuz lira veriyorum. Haftada iki yuz lira sana yeter. Diğer uc yuz lirasını ben sana sonra toplu vereyim.” diyor. Fakat o parayı kendisi ayrıca değerlendiriyor. Helal mi?
Yıldız: İşverenin “babalık” yapmak istemesi. Ama evladını somuren baba olmamak şartıyla. Evet, o babalık teklif ediyorsa cok guzel ama evladının kanını somuren, parasını somuren baba olmaz. Musluman bir iş sahibi boyle bir şeye tenezzul etmez. Bu dedikodu goturur, daha sonra aralarındaki hukuku zedeler. Boyle seviyesiz işlere girmeyecek Musluman.
Ne dedik? Birbirlerine karşı işcinin de aynı şekilde hakkı hukuku soz konusu. Mesela cok gelen sorulardan birisi “Patron iş yerinde namaz kılmama izin vermiyor.” Diyorum ki “Cumaya mı izin vermiyor?” “Yok, ona izin veriyor ama camiye gitmeme izin vermiyor.” “Orada seccadede kılmana izin veriyor mu?” “Veriyor.” diyor. İşveren bunu kabul etmeyebilir. Hatta ve hatta ikindinin sunnetine, namazdan sonraki tesbihata, evrada izin vermeyebilir. Adamın hakkı bu. Ama farzları kimse engelleyemez.
Kaynak: Adem Ergul, Altınoluk Dergisi, Sayı: 439
İslam ve İhsan
KAZANCIMIZIN HELALLİĞİNİ NASIL OLCERİZ?