Bakanlar Kurulunca, Milli Guvenlik Kurulunun (MGK) tavsiyesi uzerine milli irade, hukuk, hurriyetleri koruma ve guclendirme amacıyla 3 ay sureyle tum Turkiye'de olağanustu hal (OHAL) kararı alındı. Peki OHAL'de vatandaşı ne bekliyor?
Anayasa'nın 119. maddesine gore olağanustu hal, "tabii afet ve ağır ekonomik bunalım" ile "şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu duzeninin ciddi şekilde bozulması" durumlarında ilan edilebiliyor.
Anayasa'nın "Şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu duzeninin ciddi şekilde bozulması sebepleriyle olağanustu hal ilanı" başlıklı 120'nci maddesine gore, olağanustu hal, Anayasa ile kurulan hur demokrasi duzenini veya temel hak ve hurriyetleri ortadan kaldırmaya yonelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddi belirtilerin ortaya cıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu duzeninin ciddi şekilde bozulması hallerinde, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulunca, Milli Guvenlik Kurulunun da goruşunu aldıktan sonra yurdun bir veya birden fazla bolgesinde veya butununde, suresi 6 ayı gecmemek uzere ilan edebiliyor.
TBMM'NİN ONAYINA SUNULACAK
Anayasa'da, olağanustu hal ilanına karar verilmesi durumunda kararın Resmi Gazete'de yayımlandıktan sonra TBMM'nin onayına sunulacağı, TBMM tatilde ise derhal toplantıya cağrılacağı belirtiliyor.
Anayasa'nın olağanustu hallerle ilgili duzenlemeleri iceren 121'inci maddesinde şunlar kaydediliyor:
"Meclis, olağanustu hal suresini değiştirebilir, Bakanlar Kurulunun istemi uzerine, her defasında 4 ayı gecmemek uzere, sureyi uzatabilir veya olağanustu hali kaldırabilir. 119'uncu madde uyarınca ilan edilen olağanustu hallerde vatandaşlar icin getirilecek para, mal ve calışma yukumlulukleri ile olağanustu hallerin her turu icin ayrı ayrı gecerli olmak uzere, Anayasa'nın 15'inci maddesindeki ilkeler doğrultusunda temel hak ve hurriyetlerin nasıl sınırlanacağı veya nasıl durdurulacağı, halin gerektirdiği tedbirlerin nasıl ve ne suretle alınacağı, kamu hizmeti gorevlilerine ne gibi yetkiler verileceği, gorevlilerin durumlarında ne gibi değişiklikler yapılacağı ve olağanustu yonetim usulleri, Olağanustu Hal Kanunu'nda duzenlenir. Olağanustu hal suresince, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, olağanustu halin gerekli kıldığı konularda, kanun hukmunde kararnameler cıkarabilir.
OHAL'İN SURE VE İCTUZUĞU
Bu kararnameler, Resmi Gazete'de yayımlanır ve aynı gun Turkiye Buyuk Millet Meclisinin onayına sunulur, bunların Meclisce onaylanmasına ilişkin sure ve usul, ictuzukte belirlenir."
Anayasa'nın "Temel hak ve hurriyetlerin kullanılmasının durdurulması" başlıklı 15. maddesinde "Savaş, seferberlik, sıkıyonetim veya olağanustu hallerde, milletlerarası hukuktan doğan yukumlulukler ihlal edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği olcude temel hak ve hurriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar icin Anayasa'da ongorulen guvencelere aykırı tedbirler alınabilir. Birinci fıkrada belirlenen durumlarda da savaş hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen olumler (…) dışında, kişinin yaşama hakkına, maddi ve manevi varlığının butunluğune dokunulamaz; kimse din, vicdan, duşunce ve kanaatlerini acıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı suclanamaz; suc ve cezalar gecmişe yurutulemez; sucluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suclu sayılamaz." hukmu yer alıyor.
CEŞİTLİ TEDBİRLER
6175 sayılı Olağanustu Hal Kanunu'nun "Şiddet hareketlerinde alınacak tedbirler" başlıklı bolumunde de "sokağa cıkmayı sınırlamak veya yasaklamak, belli yerlerde veya belli saatlerde kişilerin dolaşmalarını, toplanmalarını, aracların seyirlerini yasaklamak, kişilerin ustunu, araclarını, eşyalarını aratmak ve suc eşyası, delil niteliğinde olanlara el koymak, olağanustu hal ilan edilen bolge sakinleri ile bu bolgeye haricten girecek kişiler icin kimlik belirleyici belge taşıma mecburiyeti koymak" gibi tedbirler bulunuyor.
Hassasiyet taşıyan kamuya veya kişilere ait kuruluşların, bankaların kendi ic guvenliklerini sağlamak icin ozel koruma tedbirleri aldırılması veya bunların artırılması istenebilecek.
HER TURLU SİLAH TAŞINMASI YASAKLANABİLECEK
Ruhsatlı olsa da her nevi silah ve mermilerin taşınması veya nakli yasaklanabilecek.
Her turlu cephane, bomba, tahrip ve patlayıcı ile radyoaktif maddeler gibi maddelerin bulundurulması, hazırlanması, yapılması veya nakli yasaklanabilecek. Ote yandan, soz konusu maddelerin yapılmasına yarayan eşya, alet veya aracların teslimi de istenip toplatılabilecek.
Kanunun olağanustu hal durumunda koordinasyonun nasıl sağlanacağını belirleyen 12. maddesinde, koordinasyonun Başbakanlıkca veya Başbakan'ın gorevlendireceği bakanlıkca sağlanacağı belirtilirken, bunun icin konuyla ilgili bakanlık temsilcilerinden meydana gelen "Olağanustu Hal Koordinasyon Kurulu"nun kurulacağı ifade ediliyor. Bu maddeye gore, Koordinasyon Kurulunun kuruluş ve calışma esasları, cıkarılacak yonetmelikle duyurulacak.
Ayrıca, kanuna gore, olağanustu hal ilan edilen bolgelerde, olağanustu hal ilanını gerektiren olayları ve tedbirlerin uygulamasını izlemek amacıyla bolge valisinin başkanlığında "Bolge Olağanustu Hal Kurulu" kurulacak. Kurulda, bolge valisi tarafından gorevlendirilecek il valileri, diğer kamu kurum ve kuruluşlarının yoneticileri, garnizon komutanı veya onun gorevlendireceği bir temsilci yer alacak. Bolge valisinin gerek gormesi durumunda il merkezlerinde veya ilcelerde olağanustu hal buroları da oluşturabilecek.
YETKİ BOLGE VALİLERİNDE OLACAK
Olağanustu halin nasıl uygulanacağını duzenleyen 14. maddede ise olağanustu halin bir ili kapsaması durumunda gorev ve yetkinin il valisinde olması ongorulurken, birden fazla ili kapsaması durumunda "bolge valileri" yetkilendiriliyor. Olağanustu hal durumunun birden fazla bolge valisinin gorev alanına giren veya butun yurtta ilan edilmesi durumunda ise koordine ve iş birliği Başbakanlıkca sağlanmak suretiyle bolge valilerine ait oluyor. Gerekli işlemlerin tamamı bolge valileri tarafından yurutuluyor.
Bolge valileri, kendilerine ait gorev ve yetkilerin bir kısmını veya tamamını illerinde olağanustu hal ilan edilen il valilerine devredebiliyor.
Kanuna gore, olağanustu hal doneminde genel kapsamlı yukumlulukler icin her ceşit yayın araclarıyla ilanen, gerektiğinde belirli yukumlulukler icin ilgililere yazılı olarak ve acil hallerde daha sonra yazı ile teyit edilmek uzere sozlu olarak duyuru yapılacağı belirtiliyor. Duyurunun ardından yukumlulerin, yukumluluk konusu para, taşınır ve taşınmaz mallarını verilen sure icinde ve istenilen şekilde gorevlilere teslim etmek, calışma yukumluluğune tabi tutulmuşlarsa belirtilen gun ve saatte iş başında hazır bulunmak zorunda olacağı ifade ediliyor.
Teslim alınan veya kullanılan mallarla yaptırılan calışmalara karşılık ilgililere birer belge verileceği, yukumlulerin bu belgelerle ilgili makamlara başvurmaları uzerine alınan mallar veya yaptırılan calışmaların bedeli, kirası, ucreti veya tazminatının mahalli rayice veya satış fiyatına gore Olağanustu Hal Kurulu veya burolarınca tespit ve takdir olunarak odeneceği de kanunda duzenleniyor. Ayrıca, odemelerin gecikme ile yapılması veya takside bağlanması hallerinde, bu alacakların kanuni faizleri ile odeneceği, kişilerin odenecek bedellere karşı adli yargıya da başvurabileceği belirtiliyor.
Kanunun 17. maddesinde gecici sureyle alınacak taşıt aracları ve diğer malların yukumluluk sona erdiğinde ilgililere geri verileceği duzenleniyor. Bu duzenlemelere ilişkin hususların yonetmelikle gosterileceğine işaret ediliyor.
Kamu kuruluşlarına ait malların iadesini duzenleyen 18. maddede ise "Genel ve katma butceli dairelerle kamu iktisadi devlet teşekkulleri ve kuruluşları ile bunlara bağlı muesseselere ve mahalli idarelere ait kuruluşların gecici olarak kullanılan taşınır ve taşınmaz malları ile tuketilmeyen maddeleri geri verilir. Bunlar icin herhangi bir bedel, ucret kira veya tazminat odenmez." ifadeleri bulunuyor.
Olağanustu hal ile sıkıyonetimin de karıştırılmaması gerekiyor. Olağanustu halde yetki mulki erkandayken, sıkıyonetimde ise yetki askere veriliyor.
Kaynak: AA
İslam ve İhsan