Bu yıl eylul ayının ilk gunlerinde, Gronland'daki buzullarda eylul ayında daha once gorulmemiş boyutta erime gercekleşti. Boğazici Universitesi İklim Değişikliği ve Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yonetim Kurulu Uyesi Prof. Dr. Murat Turkeş, Antarktika ’dan sonraki en buyuk buzul kutlesi olan Gronland'da eylul ayının ilk gunlerinde yaşanan rekor seviyedeki buzul erimesinin, ciddi bir iklim değişikliği uyarısı olduğuna dikkati cekti.
Atlas Okyanusu ile Arktik Okyanusu arasında yer alan Gronland ’da, erime sureci normal koşullarda mayısta başlayıp eylulde duran buz ortusu, kış mevsimiyle başlayan donmayla birlikte genişleyerek tam kutlesine ulaşıyor. Ancak yuzde 80 ’i buzlarla kaplı adada bu yılın eylul ayında olağan dışı bir durum yaşandı.

Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesinden (NASA) yapılan acıklamada, "3 Eylul ’de buz tabakasının 592 bin kilometrekaresinde erime meydana geldi. Bu, 2022'deki ikinci en buyuk ve kayıtların tutulmaya başlanmasından bu yana herhangi bir eylul ayı icin kaydedilmiş en buyuk erime. Bu buyuklukteki erime olayları eylul ayında pek olası değildir, cunku mevsimsel sıcaklıklar genellikle guneş ışığı saatleri azaldıkca duşer." denildi.
Kutup ve buzullar uzerine araştırmalar yapan Amerikan Ulusal Kar ve Buz Veri Merkezi (NSIDC) ise normalde yaz ortasında gozlemlenen erimenin eylul ayında yaşandığını duyurdu. Bu yoğunlukta bir erimenin benzerinin daha once gorulmediği belirtilen NSIDC raporunda, "2 ile 5 Eylul tarihleri arasında Gronland ’da bir gec sezon sıcak dalgası ve erime olayı meydana geldi. Erime, 3 Eylul ’de zirveye ulaştığında, buz tabakasının yuzde 36'sına tekabul eden 600 bin kilometrekaresinde yuzey erimesi gercekleşmişti" ifadeleri yer aldı.
"Ciddi bir iklim değişikliği uyarısı"
Gronland ’daki buzul erimesinin ulaştığı boyutu AA muhabirine değerlendiren Prof. Dr. Murat Turkeş, insan kaynaklı iklim değişikliği nedeniyle ozellikle son 45-50 yıllık donemde dunyadaki tum buz kutlelerinin ve kalıcı kar ortulerinin eriyerek alansal ve hacimsel olarak kuculduğunu soyledi.
Gronland ’daki buzulun eylul ayında bu kadar yaygın erimesinin pek cok ardışık olayla ilişkili olduğunu belirten Turkeş, "Uzun zamandan beri Arktik bolgede ve Gronland ’da kışın bile uzun sureli ortalamalardan yaklaşık 10, 15, 20 derece daha sıcak gunlerin olduğu kayıtlara geciyor. Bu sene eylul ayında yine rekor sıcaklıklar kaydedildi. Bunlar kuresel ısınmanın daha ciddi yansımaları." dedi.

Kuresel ısınmanın kar-buz rejimini değiştirdiğini vurgulayan Turkeş, şunları soyledi:
"Bu sene Kuzeybatı Afrika ’dan başlayan, Batı Avrupa ’yı, Arktik bolgenin bir bolumunu ve Gronland ’ı da iceren bolgede sıcak bir yaz yaşandı. Dolayısıyla bu beklenmedik bir erime ve ciddi bir iklim değişikliği uyarısı. Yaklaşık 40-45 yıllık donemde Gronland buz kalkanı dahil Arktik buzul alanlarında kar-buz oluşum ve erime dengesi bozuldu ve tutan buzdan daha fazla buz kaybı gercekleşti. Ozellikle bahar ve yaz donemiyle birlikte Gronland ve Arktik bolgedeki buzul dengesinde bozulma oldu."
Sıcak hava dalgalarının etkisi
Gronland ’daki erimenin nedenlerinden birinin ozellikle bu yaz Avrupa kıtasında hissedilen sıcak hava dalgaları olduğunu anlatan Turkeş, "Sıcak hava dalgaları sadece tropikal bolgeyi, orta enlemleri ve Akdeniz ’i değil, Arktik bolgeyi de etkiliyor. Oralarda bile sıcak hava dalgalarının, hatta denizde sıcak dalgaların oluştuğunu biliyoruz. Bu nedenle Gronland ve Arktik bolgenin pek cok yerinde buz erime oranı 2022 ’de cok daha fazla oldu" diye konuştu.
Turkeş, şoyle devam etti:
"Gelecekte sadece ortalama sıcaklıklar değil, en yuksek ve en duşuk hava sıcaklıkları ve yanı sıra sıcak hava dalgalarının sıklığı, şiddeti, suresi ve etki alanı artacak. Tabi kar-buz, buzul, permafrost, gol ve deniz buzlarında yaşanacak erime nedeniyle aslında ortalama deniz duzeyindeki yukselme, kıyısal taşkın ve erozyon, deniz ısı dalgaları, okyanus asitliği, onumuzdeki donemde giderek daha fazla kendini hissettirecektir."

"Ekosistem ve insanlar da etkilenecek"
Kaydedilen erimenin Arktik bolgedeki ekosistem, biyoceşitlilik ve insanlar uzerinde de etkileri olacağına dikkati ceken Turkeş, "Daha sıcak su demek, okyanuslarda daha fazla karbondioksit birikmesi, okyanus asidinin artması demek. Daha az mikroorganizma, daha az mikro algler, fitoplanktonlar ve dolayısıyla oradaki beslenme zincirinin bozulması ve balıkcılığın zayıflaması anlamına geliyor. Arktik bolgede ve Gronland ’da gorulen olumsuz etkilerin toplumsal ve ekonomik sonucları da olabilir. Konu artık iklimden cıkıyor. Sosyo-ekonomik ve diğer doğal sistemler uzerindeki olumsuz etkilere donuşuyor." değerlendirmesinde bulundu.
İlerleyen haftalarda Antarktika ’daki sıcaklıkların uzun sureli ortalamaların uzerinde olacağı tahminini paylaşan Turkeş, dunyanın onemli bir denge unsuru olan kutup bolgelerindeki buzulların risk altında olduğu uyarısında bulunarak sozlerini şoyle tamamladı:
"Ne yazık ki doğada sistem hicbir zaman kendini bir yılda telafi edemiyor cunku yaşananlar birkac yılın sonucu. Gronland ’ın ve Arktik bolgedeki deniz buzu kutle kayıplarının alansal ve hacimsel olarak toparlanması icin ardışık birkac yıllık gorece soğuk ve yağışlı koşulların ortaya cıkması gerekiyor. Bu yıl gorulen aşırı erime son yıllardaki sıcaklığın kara ve deniz yuzeyi sıcaklıklarının artışının ve bu yıl batıdaki ve o bolgelerdeki sıcak hava dalgalarının bir sonucu olarak ortaya cıktı. Oyle gorunuyor ki bir sure daha o bolgeler uzun sureli ortalamalara gore cok daha sıcak olacak. Bu kotu bir haber."


İslam ve İhsan