Dua ne ifade ediyor? Duaların anlamı nedir? Kur ’Ân-ı Kerîm ’de kac du vardır? Kur ’an-ı Kerim ’de gecen dua ayetlerinden bazıları.DuÂ, insanla Yuce Yaratıcı arasında kurulan bağdır. Allah ’ın azametini, şefkat ve merhametini hissederek kendi acziyetini bilmektir. Nitekim İmÂm RÂzî, “... duÂnız olmasa Rabbim size ne diye değer versin?”1 meÂlindeki Âyet-i kerîmeyi îzÂh ederken “İnsan, kendi aczini idrÂk ederek tevazu ve istekle Allah ’a yonelmesi sayesinde değer kazanır.” diyor. Bu sebeple “DuÂda Allah ile kul arasında vasıta yoktur. Ve duÂ, kulluk makamlarının en yucesidir.” denilmiştir.
KUR ’AN ’DA KAC TANE DUA VAR? Kur ’Ân-ı Kerîm ’de du ile ilgili yaklaşık 200 kadar Âyet-i kerîme var. Bunlardan bir kısmında insanlara du etmeleri emredilmekte, bir kısmında da duÂnın ÂdÂb, usûl ve tesirlerinden soz edilmektedir. Ayrıca peygamberlerin ve sÂlihlerin duÂlarından ornek cumlelere yer verilmekte; Hz. ÎsÂ, MûsÂ, İbrÂhim ve Nûh aleyhimusselÂmın duÂlarıyla, Hz. Âdem, Şuayb, Yûnus, Yûsuf, Eyyûb ve Suleyman aleyhimusselÂmın duÂlarından misaller getirilmektedir. Bununla birlikte bazı sûre ve Âyetler de ornek du metinleri mÂhiyetindedir.2 Mesel FÂtiha sûresi; Yuce Allah ’a vecîz bir ovgu ile hamd ettikten sonra, O ’na kulluk ve duÂdaki ihlÂsı, hidÂyete ulaşma dileğini en icten ve en guzel uslupla bizlere talim etmektedir. Bakara sûresindeki “Ey Rabbimiz! Bize dunyada ve Âhirette guzellik ver. Ve bizi cehennem azÂbından koru.”3 meÂlindeki cumleler, herhalde FÂtiha ’dan sonra en cok okunan du Âyetleridir. Enes ibn-i MÂlik (r.a.) Peygamberimiz ’in duÂlarında en cok bu Âyetleri okuduğunu ve okunmasını tavsiye ettiğini bildirmiştir.4 İmÂm Muslim Sahîh ’inde bu mubÂrek Âyetle du etmenin fazîleti hakkında hususî bir başlık acmıştır. Yine Bakara sûresinin “Rabbimiz! Unutursak veya hataya duşersek bizi sorumlu tutma. Rabbimiz! Bizden oncekilere yuklediğin gibi bize de ağır bir yuk yukleme. Rabbimiz! Bize gucumuzun yetmediği işler de yukleme! Bizi affet! Bizi bağışla! Bize acı! Sen bizim MevlÂmızsın. KÂfirler topluluğuna karşı bize yardım et.”5 meÂlindeki son Âyeti de en cok okunan du Âyetleri arasındadır.
KUR ’AN ’DA GECEN DUA AYETLERİ Gerek lafzını gerekse mÂnÂsını kolayca ezberleyip okuyabileceğimiz diğer bazı du Âyetlerini şoyle sıralayabiliriz;
“Rabbimiz! İman ettik; bizim gunahlarımızı bağışla, bizi ateş azabından koru!”6
“Rabbimiz! Bize, peygamberlerin vasıtasıyla va ’d ettiklerini de ikram et ve kıyamet gununde bizi rezil-rusvÂy etme; şuphesiz sen va ’dinden caymazsın.”7
“Rabbimiz! Bizi doğru yola ilettikten sonra kalplerimizi eğriltme. Bize tarafından rahmet bağışla. Lutfu en bol olan sensin.”8
“Rabbimiz! Bize gozumuzu aydınlatacak eşler ve zurriyetler bağışla ve bizi takv sahiplerine onder kıl.”9
“Rabbim! Beni ve soyumdan gelecekleri namazı devamlı kılanlardan eyle. Rabbimiz! Duamı kabul et. Rabbimiz! (Amellerin) hesap olunacağı gun beni, ana-babamı ve mu ’minleri bağışla.”10
Gorulduğu uzere bu Âyetlerde Allah ’a en guzel hamd ve ovgu var; dunya ve ahirete dair isteneceklerle sığınılacak şeylerin hulasası var. Demek ki biz de bunlarla ve buna benzer cumlelerle niyÂz etmeliyiz. Bununla birlikte Kur ’Ân-ı Kerîm ’deki du Âyetleri icinde Hz. Eyyûb (a.s.) ’a atfedilen sozlerin mustesn bir yeri vardır. Cunku o, ağır bir hastalığa tutulduğu ve pek cetin musîbetlere maruz kaldığı hÂlde, asl şikÂyetci olmamış ve Allah ’tan bir şey istememiştir. Sadece hÂlini arz etmek uzere “Başıma bu dert geldi. Sen, merhametlilerin en merhametlisisin.”11 demekle yetinmiştir.
Peygamberimiz ’in (s.a.v.) hadîs­leri icinde de duÂlar onemli bir yer tutar. Cunku o (s.a.v.), Cuma saati, Kadir gecesi, namaz sonrası, ezanla kamet arası ve gunun belirli vakitlerindeki değişimi duÂlarla karşıladığı gibi namaza başlarken, abdest alırken, yatağa girerken, kalkarken ve sefere cıkarken yani hemen her şeye başlarken du eder, bitirirken hamd ederdi.
Buna gore, duÂları Âyetlerle tahkim etmek icin Allah KelÂmı ’nın huzuruna oturmalı; Efendimiz ’in gul dudaklarından dokulen sozlere denk duşurmek icin hadîs kulliyÂtında acılan mustakil du bahislerini okumalı, bu ikisini selef-i salihinin duÂlarıyla bereketlendirmek icin de du mecmualarına muracaat etmelidir. Cunku du ve ibÂdet kulluğumuzun ozudur; yaratılış gayemizdir.12
“Bana du edin ki, duÂnıza icÂbet edeyim.” diyerek kullarını du­ya teşvik eden Yuce MevlÂ, aynı Âyetin devamında “Bana (du ve) ibÂdet etmekten kibirlenip yuz cevirenler aşağılanmış olarak cehenneme gireceklerdir.”13 ihtarında bulunuyor. Ve en guzel du kalıplarını KelÂm-ı Kadîm ’inde kullarına bildiriyor, dilimizi me ’sûr ve makbûl duÂlara alıştırmaya teşvik ediyor. “Du ibÂdetin ozudur”14 buyuran Sevgili Peygamberimiz ise bunun nasıl tatbik edileceğini bizlere oğretiyor.
Allah KelÂmı ’nı dilimize vird edinmeye, du Âyetleriyle başlayabiliriz.
Şuar sûresinde şoyle buyruluyor: “O gun, ne mal fayda verir ne de evlÂt. Ancak Allah ’a kalb-i selîm (tertemiz bir kalp) ile gelenler mustesnÂ. (O gun) cennet, takv sahiplerine yaklaştırılır. Cehennem de azgınlara apacık gosterilir. “15
Allah katında kıymet-i harbiyesi olacağı bildirilen kalb-i selim; şuphelerden ve şirkten temizlenip ihlasla îmÂn etmiş kalp demektir. Nitekim Said Bin Museyyeb (r.a.): “Kalb-i selim, mÂnen sıhhatte olan kalptir. Ve o da mu ’min kalbidir.” diyor.
Şu rivÂyet, konumuzu teşkil eden Âyet-i kerîmeyi en guzel bicimde îzÂh ediyor: “Peygamberimiz (s.a.v.) bazen, bazı insanların ozel hallerini haber verirdi. Bu cumleden olmak uzere bir gun “Şu kapıdan iceri giren kişi cennetliktir.” buyurdu. Tam o sırada iceriye Abdullah Bin SelÂm (r.a.) girdi. Bunun uzerine ashÂb-ı kirÂm onun başına toplanıp durumu kendisine haber verdiler ve “Allah katında en cok umitli olduğun amelini bize soylesen de bizde yapsak.” dediler. Abdullah (r.a.); “Ben ameli zayıf biriyim. Allah katında en umitli olduğum şey ise kalp temizliğidir. MÂlÂyÂnî olarak bilinen boş ve faydasız soz ve davranışlardan uzak durmaktır.”16 dedi.
Sahibine Allah rızasını kazandıran, dolayısıyla cennetle mujdelenmesine sebep olan pek cok amel vardır. Bunlardan biri ve belki en onemlisi de kalb-i selîmdir. MÂlÂyÂnî dediğimiz boş ve faydasız şeylerden arınmış kalptir. Butun guzel hasletlerle suslenerek herkesin iyiliğini isteyecek kadar genişlemiş kalptir.
UmitvÂr olmak icin sebeplere tutunmak lÂzım.
Dipnotlar: 1) Furkan sûresi, 25/77. 2) Mustafa Cağrıcı, TDV İslÂm Ansiklopedisi, Du mad, s. 536. 3) Bkz; 2/201. 4) BuhÂrî, DeavÂt, 55. 5) Bkz; 2/286. 6) Âl-i İmrÂn sûresi, 3/16. 7) Âl-i İmrÂn sûresi, 3/194. 8) Âl-i İmrÂn sûresi, 3/8. 9) Furkan sûresi, 25/74. 10) İbrÂhim sûresi, 14/40-41. 11) Enbiy sûresi, 21/83. 12) Bkz; ZÂriyÂt sûresi, 51/56. 13) Mu ’min sûresi, 40/60. 14) Tirmizî, DeavÂt, 1. 15) 26/88-91. 16) Rûhu ’l-BeyÂn Kur ’Ân MeÂli ve Tefsiri, Erkam Yayınları, c. 14, s. 87.
Kaynak: Cafer Durmuş, Altınoluk Dergisi, Sayı: 375
İslam ve İhsan
KUR ’AN ’DA GECEN DUA AYETLERİNİN MAHİYETİ NEDİR?