Kuran'ı Kerim'in muhtevası nedir? Kuran'ı Kerim'in iceriği, ana konuları nelerdir? Madde madde Kuran'ın konuları hakkında detaylı bilgi...Kur ’Ân-ı Kerîm insanlar icin hidayet rehberidir. Onların dunya ve Âhiret saÂdeti icin ihtiyac duydukları butun bilgileri en guzel şekliyle takdim eder. İnsanı, sırÂt-ı mustakîm uzere en sağlam ve en doğru yoldan goturup en yuksek mertebelere yukseltecek esasları acıklar. Butun bunları da kendine has bir uslup ve metodla arzeder.
Kur ’Ân-ı Kerîm her şeyden once insanlara kendilerini yaratan Allah ’ı, lÂyık olduğu şekliyle tanıtır. Yani Kur ’Ân ’ın en buyuk maksadı mÂrifetullahtır, Allah ’ı hakkıyla tanıtmaktır. Allah ’ı tanımadan ve rÂzı olduğu şeyleri oğrenmeden hakkı bulmak, adaleti sağlamak ve ilÂhî hukumleri tatbik etmek mumkun değildir. Bu sebeple Kur ’Ân, oncelikle Allah ’ın birliğine ve azametine ısrarla vurgu yapar. İman edenlerle inkÂrcıların gecmiş hÂllerinden ve gelecekteki durumlarından bahseder. Onların ibretlik hallerini anlatarak insanları uyarır. Allah ’a nasıl ibadet edileceğini oğretir. Guzel ahlÂkın ve insanlarla muamelenin esaslarını ortaya koyar.[1]
Kur ’Ân, inmeye başladığında once Allah ’ın birliğini, kudretini, merhametini, lutuf ve keremini, Âhireti, iyi veya kotu dunyada yapılan amellerin karşılığının mutlaka verileceğini anlattı. Bunu yaparken ozetten tafsilata doğru bir seyir takip etti. Bununla birlikte insanlara merhametli ve diğergam olmayı, Âdil davranmayı, akraba ve kul haklarına riayet etmeyi oğretti. Gokleri, yeri, guneşi, ayı, yıldızları, kÂinattaki nizÂmı, bitkilerin, hayvanların ve insanın yaratılışını ve bu cihandaki ilÂhî kudret akışlarını ve azamet tecellîlerini tefekkure dÂvet etti. Putlara tapmanın yanlışlığını ve anlamsızlığını ortaya koymak ve muşriklerin hatalı inanclarını duzeltmek icin aklî ve kevnî deliller gosterdi.
Mekke-i Mukerreme ’de daha cok dinin ana gayeleri olan din, can, akıl, mal ve nesebin korunmasıyla ilgili esas hukumler nÂzil oluyordu. Medîne-i Munevvere ’de ise bunların tafsilatı ve tamamlayıcı unsurları indirildi.[2] Bu esnÂda onceki kavimlerden ve onlara gonderilen peygamberlerin hayatından ibret ve ders alınacak kıssalar nakledildi. Bu hÂdiseler vesile edinilerek cihÂnşumul esaslar ve değerler ortaya konuldu. Allah ’ın muradına uygun bir toplumun îtikÂdî ve ahlÂkî temelleri atıldı.
Mekke-i Mukerreme ’de nÂzil olan Âyetler daha kısa, secili ve duruma gore bazen sert idi. İnsanları hem aklî yonden ikn ediyor, hem de duygularına hitap ediyordu. Yuksek fesahat ve belÂgatıyla, şiir ve edebiyatta zirveye cıkmış olan muşrikleri Âciz bırakıyordu. Kısa kısa sûreler bu muhteşem usluplarıyla samîmî ve on yargısız insanlara derinden tesir edip onları ikn ederken, inatcı kÂfirlere meydan okuyor ve onları Âciz bırakıyordu. Kur ’Ân Âyetlerinin nuzulu ile mutad olarak yapılan edebiyat fuarları iptal edildi.
Medîne-i Munevvere ’de ise bir taraftan îtikÂdî ve ahlÂkî konular devam ederken, diğer yandan da muÂmelÂtın tatbîki ile siyasî ve hukukî yapının teşkîli başladı. Doksan kadar Âyette gecen “ey iman edenler” hitabıyla hem mu ’minlere şeref bahşediliyor hem de İslÂm toplumu tanzim ediliyordu. Her hususta Allah ’a ve Rasûlu ’ne itaat edilmesi, ihtilÂf edilen meselelerin Allah ’a ve Rasûlu ’ne goturulmesi ısrarla emrediliyordu.
Medine ’de yahudiler olduğu ve hristiyan elciler gelip gittiği icin Kur ’Ân ’da Ehl-i kitabın tarihine genişce yer veriliyor ve onlar İslÂm ’a dÂvet ediliyordu. Medine ’de bir de munafıklar turemişti. Onlarla ilgili de pek cok Âyet-i kerime nÂzil oldu. Muslumanların yaptığı savaşlardan, sonuclarından ve bu vesileyle savaş hukumleriyle diplomasi kÂidelerinden bahsedildi.
Medenî sûrelerin uslûbu muhtevalarına uygun olarak daha sade idi. MuteşÃ‚bih ifadeler, mecaz ve istiareler daha az idi. Sûre ve Âyetler, muhtevaları gereği daha uzundu.[3]
Şimdi Kur ’Ân ’ın ana konularından bir kısmını biraz daha genişce ele alalım:
1. İman ve SÂlih Amel Allah TeÂl ’nın insandan istediği kulluğu îmÂn ve sÂlih amel diye ozetleyebiliriz. İnsan Allah ’a iman ederek mu ’min olmalı ve ona ibadet ederek sÂlih bir kul hÂline gelmelidir. Allah ’ın bizim ibadetlerimize ihtiyacı yoktur, ancak insan, kulluğunu îf ederek madden ve mÂnen arınıp Allah ’ın lutuf mekÂnı olan cennete lÂyık hÂle gelmek mecburiyetindedir. Bu kulluğunda da ihlÂslı olmalıdır. Her amelin bir zÂhiri, bir de bÂtını vardır. İnsan namazındaki huşûya, orucundaki ihlÂsa, merhametindeki genişliğe bakarak ibadetlerinin kalitesini anlayabilir. İbadetler ne kadar ihlÂslı olursa kul, onundeki mesafeleri o kadar hızlı kateder.
CenÂb-ı Hak Kur ’Ân-ı Kerim ’de, 90 kadar yerde “Ey îmÂn edenler!” diye hitÂb ederek mu ’minlerden nasıl bir îmÂn ve amel-i sÂlih istediğini îzÂh buyurmaktadır. Bu Âyet-i kerîmelerde, îman vasfını hÂiz insanların mutlak riÂyet etmesi gereken hususlara temas edilir. ÎmÂnın gereğinin, Âyet-i kerîmelerde vÂrid olan ilÂhî emir ve tavsiyelere itaat etmek olduğu hatırlatılır. ÎmÂn ehli kişilere yakışan amel-i sÂlihler emredilir, onların şeref ve haysiyetine yakışmayan hal ve davranışlar da yasaklanır. Bu hitÂb, aynı zamanda husûsî bir iltifat ve ilÂhî bir lûtuftur, muslumanlara buyuk bir şeref bahşeder. İnşÃ‚allah bu ilÂhî hitÂbın tesiriyle ehl-i îman, emniyet ve huzur icinde yaşayacak ve Âhirette buyuk lûtuflara nÂil olacaktır. Abdullah bin Mesʻûd (r.a), kendisinden nasihat isteyen birine şoyle buyurmuştur:
“Allah TeÂl ’nın: «Ey îmÂn edenler!» buyurduğunu işittiğinde hemen kulak ver ve onu dikkatle dinle! Cunku Allah TeÂlÂ, bu hitabın ardından ya bir iyiliği emreder ya da bir fenÂlıktan sakındırır.”[4]
Bu hitÂb-ı ilÂhî, mu ’minlere bir şahsiyet yukler… KinÂyeli olarak “Siz, diğerlerinden farklısınız, fÂsıklarla aynı vasıfları taşıyamazsınız, îmÂnî değerinizin farkında olun!” îkÂzında bulunur. Mu ’min, seckin, aklı başında ve sozu anlayan insandır. Bu sebeple, ona husûsî olark hitÂb edilerek soz, ehline tevcih edilir. Bu hitÂb, muslumanları sarsarak kendilerine getirir. Zamanın gecmesiyle gevşemeyip îmÂn uzere sebÂt etmeleri ve îmanlarını daha da kuvvetlendirmeleri teşvik edilir.
CÂfer-i SÂdık (r.a) bu hitapla ilgili olarak şoyle buyurmuştur:
“Allah TeÂl ’nın «Ey îmÂn edenler!» hitÂbındaki lezzet, kişiden ibadet ve tÂatin butun yorgunluk ve ağırlığını giderip yok eder.”[5]
Bundan sonra ibadet ve tÂatler mÂnevî bir ziyÂfet hÂline gelir. Zira Allah ’ı seven bir kul, Mahbûb ’unun emirlerini en guzel şekilde yerine getirmek icin gayret eder. Bu uğurda karşılaştığı meşakkatler bile, ecrini duşunduğu icin ona lezzet verir.
İsmail Hakkı Bursevî (r.a) de şoyle buyurur:
“يا: Y” nidÂsı, Habîb ’in habîbine hitÂbı, “أَيُّهَا: eyyuh” edatı, Habîb ’in habîbini îkÂzı, “آمَنُوا: Âmenû” kelimesi de Habîb ’in habîbine şÃ‚hitliğidir. Yani CenÂb-ı Hak, emirlerine itaat eden kulunun îmÂnına şÃ‚hitlik etmektedir.[6]
Sağlam Bir Akîde “Ey iman edenler!” diye başlayan Âyetlerde bizden istenen oncelikle sağlam bir akîdedir. İnsan fıtratı, inanma ihtiyacı icindedir. HidÂyete ulaşamayan insanlar pek cok yanlış inanctan birine saparlar. Bu sebeple CenÂb-ı Hak, doğru bir îtikÂdın nasıl olması gerektiğini beyÂn etmiştir. Allah ’a, Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed Mustaf ’ya, Kur ’Ân ’a, meleklere, daha once indirilen kitaplara, gonderilen peygamberlere, Âhiret gunune ve kadere îmÂn etmeli, îmÂnı kuvvetlendirmeli, yakîne ve huzura ermelidir. Bu şekilde îmÂn etmeyen kişi, cok dehşetli bir sapıklığa duşmuş olur.[7]
Allah ve Rasûlu ’ne İtaat CenÂb-ı Hak şoyle buyurur:
“Ey îmÂn edenler, Allah ’a ve Rasûlu ’ne itaat edin! İşitip durduğunuz hÂlde onun emirlerinden yuz cevirmeyin!” (el-EnfÂl 8/20)
“Ey îmÂn edenler! Peygamber, sizi hayat verecek şeylere dÂvet ettiği zaman, Allah ’a ve Rasûl ’e icabet edin! Bilin ki Allah, kişi ile kalbi arasına girer! Yine bilin ki siz mutlak O ’nun huzûrunda toplanacaksınız!” (el-EnfÂl 8/24)
Mu ’minler, Allah ’a ve Rasûlu ’ne itaat etmedikleri zaman amelleri boşa gidiverir.[8]
Allah Rasûlu ’ne Hurmet ve Onu Uzmemek CenÂb-ı Hak, mu ’minlere, Rasûlullah (s.a.v) Efendimiz ’e karşı son derece hurmetkÂr davranmalarını ve onu dinleyip itaat etmelerini emreder. Mu ’minler onunla konuşurken ve ondan bahsederken cok hassas davranmalı, sozlerine dikkat etmeli ve kelimelerin en guzelini secmelidirler.[9]
Mu ’minler, Allah Rasûlu ’nu hicbir sûrette uzmemelidirler. Efendimiz (s.a.v), hayÂsı sebebiyle insanlara bir şey soyleyemezse, CenÂb-ı Hak onun hakkını mudÂfaa ve muhÂfaza eder.[10] Yuce Rabbimiz şoyle buyurur:
“Allah ve melekleri, Peygamber ’e cokca salÂt ederler. Ey mu ’minler! Siz de ona salevÂt getirin ve tam bir teslimiyetle selÂm verin!” (el-AhzÂb 33/56)
Mu ’minler, Hz. Mûs ’ya eziyet eden yahûdiler gibi olmamalı, Peygamber Efendimiz ’in hukûkuna riÂyet etmelidirler.[11]
Mu ’minler, Allah ve Rasûlu ’nun onune gecmemeli, devamlı takv uzere bulunmaya gayret etmelidirler. Hatt seslerini Peygamber Efendimiz ’in sesinin ustune cıkarmamalı, birbirlerine bağırdıkları gibi, Allah Rasûlu ’ne yuksek sesle hitÂb etmemelidirler. Yoksa farkına varmadan amelleri boşa gidiverir.[12]
Bugunku mu ’minlere duşen de onun sunnetine saygılı olmak, kendi goruşlerini onun onune gecirmemek ve Efendimiz ’in mescidinde sukûnete riÂyet etmektir.
HelÂl ve HarÂma Dikkat Etmek Sahip olduğumuz herşey ve istifÂde ettiğimiz butun nîmetler CenÂb-ı Hakk ’ın bir lûtfudur. O hÂlde bu nîmetlerden faydalanırken Rabbimizin koyduğu olculere riÂyet etmeliyiz. CenÂb-ı Hak bizden, ihsÂn ettiği nîmetlerin helÂl ve hoş olanlarından yememizi emrediyor. Hakkımız olan şeyi alıp bunun icin de Allah ’a bin şukur etmemizi istiyor. Allah ’a kulluğun îcÂbı budur. Bu hÂlet-i rûhuyenin dışına cıkanlar, kullukta kusur ediyorlar demektir.[13]
CenÂb-ı Hak, haram-helÂl duşunmeden insanların mallarını bÂtıl yollarla yiyen, Allah ’ın yolundan alıkoyan, altını ve gumuşu biriktirip Allah yolunda infÂk etmeyenleri tehdit etmekte ve onları acı bir azÂb ile mujdelemektedir.[14]
Mu ’minler, insanların mallarını kumar, fÂiz, aldatma gibi bÂtıl yollarla alamazlar. Ancak rızÂya dayalı ticÂret gibi meşrû muÂmelelerle alabilirler. Buna riÂyet edilmediğinde ortalığı fitne kaplayarak insanlar birbirini oldurmeye kadar gider. Haram yiyenler ise zaten kendi kendilerini en fecî şekilde helÂk edip cehennem azÂbına suruklemiş olurlar. CenÂb-ı Hak ise kullarını cok sevmekte ve onlara merhamet etmektedir. Onların huzûr icinde nezîh bir hayat surmeleri icin En Sevgili Kulu ve Rasûlu ile İslÂmî esasları gondermiştir.[15]
CenÂb-ı Hak, ihram yasakları gibi bÂzı haramları, mu ’minleri imtihan etmek ve îmÂnlarını kuvvetlendirmek icin koymuştur. Kimsenin gormediği yerde bu tur basit yasakları ciğneyen bir mu ’min, malını ve canını fed etmesi gereken yerlerde ilÂhî emirleri nasıl dinleyebilir ki?! Mu ’minler, buyuk kucuk demeden butun yasaklara riÂyet ederek kalplerindeki Allah korkusunu kuvvetlendirmelidirler. Boyle yapmayıp da ilÂhî hududları aşanlar icin elem verici bir azÂb vardır.[16] ZÂhidliğiyle meşhur olan BilÂl bin Saʻd (r.a) ne guzel soyler:
“Gunahın kucukluğune değil, kime karşı isyÂn ettiğine bak!”[17]
Gunahlardan Şiddetle Sakınmak Dînî bir cez olmaksızın bir insanın canına kıymak veya yaralamak cok buyuk bir gunÂhtır. Bunu yapan kimseye kısas tatbik edilir ve o yaptığının aynısıyla cezÂlandırılır. CenÂb-ı Hak, kullarının, birbirlerine dÂîm af ve ihsÂn ile muÂmele etmelerini arzu etmekte ve onlara devamlı merhametiyle muamele ederek dînî hukumleri hafifletmektedir. Artık bundan sonra kim haddi aşarsa onu dehşetli bir azap beklemektedir.[18]
DÂim mu ’minlerin iyiliğini istemek ve haklarında guzel duşuncelere sahip olmak îcÂb eder. CenÂb-ı Hak şoyle buyurur:
“Ey îmÂn edenler! Bir topluluk diğer bir toplulukla alay etmesin! Belki de onlar, kendilerinden daha hayırlıdırlar. Kadınlar da kadınları alaya almasınlar. Belki onlar kendilerinden daha hayırlıdır. Kendi kendinizi ayıplamayın, birbirinizi kotu lakaplarla cağırmayın! Îmandan sonra fÂsıklık ne kotu bir isimdir! Kim de tevbe etmezse işte bu kimseler zÂlimlerdir.” (el-HucurÂt 49/11)
“Ey îmÂn edenler! Zannın bircoğundan kacının! Cunku zannın bir kısmı gunahtır. Birbirinizin kusurunu araştırmayın! Biriniz diğerini arkasından cekiştirmesin! Sizden biri hic olmuş kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? İşte bundan tiksindiniz. O halde Allah ’tan korkun! Şuphesiz Allah, tevbeyi cok kabul edendir, cok merhamet edendir.” (el-Hucurat 49/12)
Mu ’minler birbirleriyle fısıldaşırken ve gizli konuşurken, gunÂh, duşmanlık ve Peygamber Efendimiz ’e isyÂn mÂhiyetinde şeyler konuşmamalıdır. İyilik ve takvÂlarını artırmak icin konuşmalı, sonunda huzûruna cıkacakları Allah ’tan dÂim korkmalıdırlar.[19]
FÂiz Allah TeÂlÂ, mu ’minlere, takv sahibi olmalarını ve eğer gercekten îmÂn ediyorlarsa fÂiz alacaklarını derhal terketmelerini emreder. Eğer bırakmazlarsa Allah ve Rasûlu ’nun kendilerine buyuk bir harp îlÂn ettiğini bilmelidirler. Şayet tevbe ederlerse, anaparaları kendilerine Âittir, ancak fÂiz kısmını almayıp ondan uzaklaşmalıdırlar.[20]
FÂiz, toplumun ve iktisÂdî hayatın kanseridir. Ona bulaşan insanın kurtulması cok zordur. FÂiz borcu ve hırsı, katlanarak buyumeye devam eder. Bu buyuk mûsibetten kurtulmanın yolu takv ve Allah korkusudur. Ebedî hayattaki dehşet verici azÂbı duşunerek bu gunahtan kurtulmak îcÂb eder. Boyle olursa kul felÂha erer, aksi takdirde Âkıbeti cok acı olur.[21]
FÂiz, toplumda zengini bir muddetliğine daha zengin, fakiri de daha fakir eder, enflasyonu artırır ve sınıf farkına sebebiyet verir.
Şeytanın Adımlarına Uymamak CenÂb-ı Hak, mu ’minlere, acıkta ve gizlide tam olarak Allah ’a teslim olarak İslÂm ’ı hayatın her sahasına yaygınlaştırmayı ve bu sûretle sulh ve selÂmet icinde yaşamayı emretmektedir. Bunun dışında bir hareket, şeytanın adımlarını takip etmek olur ki bu, kuzunun kurda Âşık olup peşinden gitmesinden daha fen bir hÂldir. Zira şeytan, insana karşı duşmanlığını acıkca îlÂn eden ve onu ebedî felÂkete suruklemek icin calışacağına yemin eden apacık ve azılı bir duşmandır.[22]
Mu ’minler, şeytanın adımlarına uymamalıdırlar. Zira şeytan, devamlı edepsizliği ve kotu şeyleri emreder.[23]
En Muhim Husus Takv CenÂb-ı Hak şoyle buyurur:
“Ey îmÂn edenler; Allah ’a karşı takv sahibi olun ve sÂdıklarla beraber olun!” (et-Tevbe 9/119)
Allah TeÂlÂ, mu ’minlere herşeyden evvel takvÂya sarılmalarını emretmektedir. Butun gucleriyle takvÂya sarılıp, takvÂda zirveye cıkmalarını tavsiye etmektedir. Zira istikÂmet uzere yaşayıp îmÂn ile olebilmek, buyuk olcude buna bağlıdır.[24]
Yuce Rabbimiz, mu ’minlere orucu farz kılarak onları takv yolunda sağlam adımlarla yurumeye alıştırmaktadır. Bizden evvelki ummetlere de farz kılınan oruc, helalleri bile asgarî seviyede, belli olculerle ve dikkatli kullanmayı oğreterek mu ’minlere takvÂda seviye kazandırır.[25]
Mu ’minler takv uzere bir hayat yaşarlarsa Allah onlara, hakkı bÂtıldan ayıracak bir firÂset lûtfeder, kotuluklerini ortup gunahlarını affeder. Cunku Allah buyuk lûtuf sahibidir.[26]
CenÂb-ı Hak mu ’minlere, iyilik, hayır ve takv yolunda yardımlaşmayı, gunÂh ve duşmanlık uzere yardımlaşmamayı emreder. Eğer onlar ilÂhî emirlere riÂyet etmezlerse Âhirette şiddetli bir azÂba mÂruz kalırlar.[27]
Maddî ve MÂnevî Temizliğe Dikkat Mu ’minler, abdestlerine, gusullerine ve temizliklerine cok dikkat ederler. İbadetlerini temiz bir mekÂnda temiz olarak yaparlar. Su bulamadıklarında veya hastalık, yolculuk gibi bir sebeple suyu kullanamayınca temiz bir toprakla teyemmum ederler. CenÂb-ı Hak bu tur hukumleri onlara zorluk cıkarmak icin değil, onları tertemiz kılarak uzerlerindeki nîmetlerini tamamlamak icin gondermiştir. Rabbimizin uzerimizdeki sayısız nîmetleri icin ne kadar şukretsek azdır.[28]
Muşrikler ve kÂfirler madden ve mÂnen pisliktirler. TahÂret, abdest, gusul nedir bilmedikleri gibi îtikÂd ve fikirleri de pistir. Bu sebeple onların Mescid-i HarÂm ’a yaklaşmalarına izin verilmez. Bundan hareketle onları mubÂrek ve mukaddes mekÂnlara, cÂmilere ve Mukaddes EmÂnetler ’e de yaklaştırmamak lÂzımdır. Bu hususta ticÂretin zayıflamasından ve maddî menfaatin azalmasından da korkmamalıdır. Zira Allah TeÂl dilediği kullarını kendi lûtfundan bolca rızıklandırır.[29]
Gercekten de turistlerden elde edilecek kÂra tamah ederek turizm icin butun kapıların acılıp mÂnevî hasletlerin bu uğurda fed edilmesi, ahlÂkî aşınma başta olmak uzere pek cok zarara sebebiyet vermektedir. Mu ’minler dunya malından evvel, îman ve ahlÂkı duşunmeli, İslÂm ’ın emirlerini ikÂme etmeye gayret gostermelidirler.
Devamlı Zikir CenÂb-ı Hak mu ’minlere kendisini cokca zikretelerini ve sabah akşam tesbih etmelerini emreder.[30]
Mu ’minler, rukûya, secdeye, diğer ibadetlere ve hayır işlerine cok ehemmiyet vermelidirler ki felÂha erebilsinler. Bir beldede Allah ’a kulluk edemezlerse, Allah ’ın arzı geniştir, ibadetlerini rahatca yapabilecekleri başka bir yere hicret ederler.[31]
Cum gunu ezan okunduğunda hemen Allah ’ın zikrine koşarak ticÂreti bırakmak gerekir. Eğer bilirlerse bu mu ’minler icin daha hayırlıdır. Cuma namazı kılındığında ise yeryuzune dağılarak Allah ’ın fadlından rızıklarını aramalı, ama bunu yaparken asla gaflete duşmemeli, bir taraftan da devamlı ve cokca Allah ’ı zikretmelidirler. Bu şekilde “El kÂrda gonul YÂr ’da” vaziyetinde guzel bir hayat yaşayabilirlerse felÂha ererler.[32]
Allah TeÂlÂ, icki, kumar, dikili taşlar ve fal ile meşgul olmanın cok kotu bir pislik olduğunu, şeytanın işlerinden olduğunu haber veriyor. Şeytan bu tur pis ve zararlı şeyleri susleyerek insanlara guzel gosterir. Onlar vÂsıtasıyla insanların arasına duşmanlık ve buğz atarak Âdemoğullarından ocunu almaya calışır. Bu pisliklerle akıllarını ve duygularını tahrip ettiği insanları Allah ’ın zikrinden ve namazdan alıkoyar. Onları boylesine emsalsiz hayırlardan mahrûm bırakır. O hÂlde mu ’minler akıllarını vahyin tÂlimÂtları istikÂmetinde kullanarak bu zararlı şeylerden şiddetle sakınmalıdırlar. Mu ’minler, şeytan işi menfîliklerden uzak dururlarsa felÂha ererler, aksi takdirde başlarına ummadık belÂlar gelir.[33]
Yuce Rabbimiz, mu ’minlere, toplu olarak kÂfirlerle karşılaştıklarında, sebat etmelerini, arkalarını donup kacmamalarını emreder. Zira cepheden kacmak, buyuk bir gunahtır. Sabır ve sebatla duşmana karşı sertlik gostermek ve kuvvetimizi ortaya koymak zarûrîdir. Allah TeÂlÂ, emirlerine itaat eden muttakî kullarıyla beraberdir. Mu ’minler, savaş esnÂsında bile Allah ’ı cok cok zikretmelidir ki felÂha erebilsinler.[34]
ZekÂt, Sadaka ve İnfÂk CenÂb-ı Hak, lûtfettiği nîmetlerin zekÂtlarını vermemizi ve fazladan olarak devamlı infaklarda bulunmamızı emrediyor. İslÂm ’ın butun insanlara oğretilip yayılması icin malımızı infÂk etmemizi ve canla başla gayret etmemizi arzu ediyor. Bu gayretler, en muhim Âhiret hazırlığıdır. Âhirete hazırlanma yeri de bu dunyadır. Elimizdeki fırsatı kacırırsak oyle bir gun gelir ki orada malımız, dostlarımız ve kuvvetli bildiğimiz merciler fayda vermez. ZekÂtı ve Allah yolunda infÂkı terketmek, cimrilik felÂketidir ki bu da kÂfirlerin vasfıdır. Bu sebeple mu ’minler, bu hÂle duşmekten sakınmalıdırlar.[35]
Rabbimiz mu ’minlere, kendi rızÂsı icin verdikleri sadaka ve iyilikleri, insanların başına kakmak ve gonullerini kırmak sûretiyle boşa cıkarmamalarını emrediyor. Allah ’a ve Âhiret gunune îmÂnı kuvvetli olan bir kişi, insanlara gosteriş yapmak icin infakta bulunmadığı icin yardım ettiği kişilere eziyet etmez. Gosteriş yapanlar, Allah ’tan hicbir ecir alamazlar. Bunlar, uzerinde ince bir toprak tabakası bulunan kaya gibidirler. Biraz şiddetli bir yağmur yağdığında onu yalcın kaya hÂline getiriverir. Kayanın uzerine istediğin kadar tohum ek, hicbir şey elde edemezsin. Zira tohum toprakta yeşerir. Aynı şekilde Allah katındaki makbûliyet de, ancak ihlÂs toprağı uzerinde yetişir. RiyÂ, başa kakmak ve gonul kırmak ise, kÂfirlerin sıfatıdır. Mu ’minler, bunlardan şiddetle kacınmalıdır.[36]
Mu ’minler, kazandıklarının temiz ve guzel olanlarından ve CenÂb-ı Hakk ’ın yeryuzunden bitirdiği nîmetlerden infÂk etmelidirler. Ancak kendilerine verildiğinde almayacakları değersiz ve bozuk şeyleri vermeleri doğru olmaz. Zira herkes kendisi icin verir. Allah TeÂl insanları bu şekilde imtihan ediyor. Yoksa O ’nun hicbir şeye ihtiyÂcı yok. Dilediğinde butun kullarını zengin ediverir. Ancak muhim olan, mu ’minlerin dunya imtihanını kazanarak felÂha ermeleridir.[37]
Şukur Mu ’minler, Allah TeÂl ’nın lûtuf ve ihsanlarını dÂim hatırda tutarak bunlara sayısız şukurlerde bulunmalıdır. CenÂb-ı Hak, onları pek cok duşmanlarından muhÂfaza etmektedir. Mu ’minler, Allah ’a tevekkul ederek, dÂim O ’na guvenerek vazifelerini îf etmelidirler.[38]
Mu ’minler, Allah ’ın nîmetlerini, daha onceki yardımlarını her fırsatta hatırlayarak kalp, dil ve hÂl ile şukretmelidirler.[39]
Sabır ve SebÂt Mu ’minler dÂima Allah ’tan yardım istemeli, bu esnÂda sabrı elden bırakmamalı ve namaza ehemmiyet vermelidirler. Farzlardan sonra nÂfile namazları da artırmalı ki duÂların kabûlune medÂr olabilsin.[40]
Tevekkul ve Teslîmiyet CenÂb-ı Hak, kullarının kendisine karşı tevekkul ve teslîmiyet icinde olmasını arzu buyurmaktadır. Luzumlu tedbirleri aldıktan sonra Allah ’a guvenip kadere rız gostermenin mu ’minler icin daha hayırlı olacağını beyÂn etmektedir. Mu ’minler, kÂfirler gibi kendi akıl ve tedbirleriyle kaderi değiştirebileceklerini duşunmezler. Nitekim Uhud sonrası munÂfıklar, şehidler icin:
“–Bizim yanımızda olsalardı oldurulmezlerdi” dediler.[41]
FÂsık Ebû Âmir, Uhud ’da harp meydanını gezerken, şehîd olan oğlu Hanzala (r.a) ’ı gordu. Sadrına tekme vurarak:
“–Sen yeni dîne girmekle felÂkete uğradın! İşte ben senin vurulup duştuğun yere kadar gelmiş bulunuyorum, ey şeref kirletici oğul! Eğer sen evlatlık vazifeni yapıp babanın sozunu dinlemiş olsaydın, hic şuphesiz yaşar, olmezdin!” dedi.[42]
Rasûlullah (s.a.v) ve ashÂbı ağır yaralı vaziyette Medine ’ye donduklerinde, munÂfıklarla yahûdiler sevinip guluyor ve en cirkin sozleri acıkca soyluyorlardı. MunÂfık başı Abdullah bin Ubeyy ’in, samîmî bir musluman olan oğlu Abdullah da Uhud ’da yaralanmıştı. Sabaha kadar ateş yakıp yaralarını dağlamakla meşgul oldu. Babası kendisine:
“–Muhammed ile bu şekilde savaşa cıkman doğru değildi. O, beni dinlemedi de cocuklara uydu. Ben boyle olacağını gozumle gorur gibiydim” deyip duruyordu. Oğlu da cevÂben:
“–Allah TeÂl ’nın, Rasûlu ’ne ve muslumanlara takdir edip başlarına getirdiği hÂl, her şeyden daha hayırlıdır!” diyordu.[43]
Hic şuphesiz, inancsızların sahip olduğu bu duşunce yapısı, onları hayat boyu rahatsız edip uzuntulere garkeder. “Şoyle yapsaydık boyle olurdu, şunu yapmasaydık bu başımıza gelmezdi” şeklindeki anlayışlarıyla, kalplerinde dÂim bÂzı şeylerin hasretini ve acısını ceker dururlar. MunÂfıklar da bu anlayışları sebebiyle, ticÂrî seferlere ve cihada cıkmaya cesÂret edemezler. Cesur muslumanlar, buyuk kÂrlar veya ganimetler elde ederek dondukce de pişmanlık ve huzunleri artar, tahassur icinde kalırlar. Âhiretteki pişmanlık ve acıları ise daha buyuk olacaktır. HÂlbuki hayatı veren de olduren de Allah TeÂl ’dır. Eceli gelmeyen bir insan, HÂlid bin Velîd (r.a) gibi en on safta yuzlerce savaşa katılır ve vucûdunun her yerinden yara alır da yine olmez.[44] Kimisi de evinde bir yudum suyu icerken boğuluverir. Yuce Rabbimiz onlara:
“Eğer sozunuzde doğru iseniz, olumu başınızdan savın bakalım!” buyurmaktadır. (Âl-i İmrÂn 3/168)
Rasûlullah (s.a.v) Efendimiz ’e de şoyle buyurmaktadır:
“…De ki: «İşin tamamı Allah ’a aittir.» Sana acmadıklarını iclerinde gizliyorlar: «Bu işte bizim goruşumuz alınsaydı burada oldurulmezdik» diyorlar. De ki: Evlerinizde dahi olsaydınız, yine de haklarında olum yazılmış olanlar olup duşecekleri yere geleceklerdi. Bu, Allah ’ın icinizde olanı ortaya cıkarması ve kalplerinizdeki şupheyi gidermesi icindir. Allah kalplerde olanı bilir.” (Âl-i İmrÂn 3/154)
Her şey Allah TeÂl ’nın elindedir. Oyleyse kÂfirler gibi davranmayıp hakîkî mu ’minlerin yolundan gitmeli, gerekli tedbirleri alarak Allah ’a tevekkul etmelidir.[45]
Doğru Sozluluk, SadÂkat Allah TeÂlÂ, mu ’minlere, kendisinden korkmalarını ve dÂim doğru soylemelerini emreder.[46] Mu ’minlerin ozleriyle sozleri bir olmalı, yapmayacakları şeyleri soylememelidirler. Zira samîmiyetsizlik ve sadÂkatsizlik, CenÂb-ı Hakk ’ın gazabını celbeden kotu bir haslettir.[47] Bu sebeple CenÂb-ı Hak, mu ’minlere, akitlerini en guzel şekilde yerine getirmelerini emreder.[48]
FirÂsetli Davranmak Bir fÂsık, haber getirdiğinde muslumanlar onu iyice araştırmalıdırlar. Yoksa yanlış bilgilere dayanarak sucsuz insanlarla mucÂdeleye başlar, sonra da pişman olurlar.[49]
AdÂlet İdÂreciler adÂletle muÂmele etmeli, mu ’minler de Allah ’a, Rasûlu ’ne ve kendilerinden olan idÂrecilere itaat etmelidirler. Bir hususta ihtilÂfa duştuklerinde meseleyi Allah ’ın KitÂbıʼna ve Efendimiz ’in sunnet-i seniyyesine arzetmelidirler. Allah ’a ve Âhiret gunundeki hesÂba, cezÂya ve mukÂfÂta inanan bir mu ’minin boyle yapması zarûrîdir. Bu, en hayırlı ve en guzel yoldur, sonu selÂmettir.[50]
Mu ’minler, butun hususlarda Âdil davranmalı, adÂleti hayatın her safhasına yaygınlaştırmalı ve doğru şÃ‚hitlik yapmalıdırlar. Bir ism-i şerifi de Adl olan CenÂb-ı Hak katında adÂlet oyle ehemmiyetlidir ki, kişi kendi aleyhine bile olsa Allah icin doğru şÃ‚hitlik yapmalıdır. Uzerinde başkalarının hakkı varsa, ikrar ve itiraf etmelidir. Aynı şekilde, anne-babası ve akrabaları aleyhine de olsa Âdil hukum ve doğru şÃ‚hitlikten kacınmamalıdır. Diğer taraftan, kişinin ucuncu şahıs aleyhine yapacağı şÃ‚hitlik, kendisinin ve akrabalarının herhangi bir zarara uğramasına sebep olacaksa bile yine dosdoğru şÃ‚hitlik yapmalıdır.
Hukum ve şÃ‚hitlik esnÂsında kişilerin zenginlik ve fakirlik durumları kesinlikle dikkate alınmamalıdır. Zengine yaranmak veya fakire merhamet etmek icin hak ve adÂletten ayrılmak doğru değildir. Allah TeÂlÂ, zengine de fakire de herkesten daha yakındır, onları insanlardan daha iyi koruyup gozetir. AdÂlet onlara zarar verecek olsaydı CenÂb-ı Hak ona gore hukum indirirdi. Ancak adÂlet, zenginliğe veya fakirliğe gore belirlenecek bir mevzû değildir. O ancak hakka ve doğruluğa gore taayyun eder. Zenginlik ve fakirliğin hikmetleri ise başkadır. İtaat konusunda Allah zengin ile fakir arasında fark gozetmemiştir.
KÂfirlere karşı olan ofkeleri, mu ’minleri adÂletsizliğe sevk etmemelidir. Zira takvÂya en yakın olan adÂlettir. TakvÂnın gereği de adÂlettir.
Mu ’min, haktan yuz cevirip nefsin arzularına uymamalı ki adÂlet uzere devam edebilsin. Mu ’min, adÂletle hukmetme ve şÃ‚hitlik husûsunda dilini eğip bukmemeli, bunlardan busbutun yuz cevirmemeli, adÂletin yerini bulmasına ve insanların doğru şÃ‚hitlik yapmasına mÂni olmamalıdır. Zira Allah TeÂlÂ, şÃ‚hitliği yapanları da, ondan kacanları da gorur ve bilir. Doğruları mukÂfatlandırırken, yalancıları da cezÂlandırır.[51]
Mu ’minler, birbirlerine borclandıklarında bunu Âdil bir kÂtip ve iki şÃ‚hidle yazmalıdırlar ki daha sonra şupheye duşup aralarında ihtilÂf cıkmasın. Alış-veriş yapıldığında da şÃ‚hid tutulması iyi olur. Ancak ne kÂtibe, ne de şÃ‚hidlere herhangi bir zarar verilmemelidir. Zira bu, fÂsıklık alÂmetidir. Bizim icin faydalı olan, Allah ’tan korkup, O ’nun oğrettiği ahkÂma riÂyet etmektir. Zira herşeyi bilen ve ona gore hukum koyan Allah TeÂl ’dır.[52]
Kadınlara Guzel MuÂmelede Bulunmak Allah TeÂlÂ, mu ’minlerin, kadınlara husn-i muÂmelede bulunmalarını, onlara hicbir şekilde haksızlık yapmayıp insafla muÂmele etmelerini emretmektedir. Acık bir hayÂsızlık yaparlarsa onları tedip etmelidir. Beğenilmeyen bazı vasıfları olursa bunları buyutmemelidir. Herkesin kusûru olur. Kadınların dÂim guzel yonlerine bakmak îcÂb eder. Zira CenÂb-ı Hak, bizim bir yonuyle hoşlanmadığımız şeylerde pek cok hayırlar yaratmış olabilir.[53]
Rasûlullah Efendimiz (s.a.v) şoyle buyurmuşlardır:
“Bir mu ’min, hanımına buğzetmesin! Onun bir huyunu beğenmezse, bir başka huyunu beğenir.”[54]
Âileyi İdÂre Etmek ve Korumak Malları ve evlÂdları, mu ’minleri Allah ’ın zikrinden alıkoymamalıdır. Kim boyle gaflete duşerse işte onlar husrÂna uğrayanlardır.[55]
Bazen hanımları ve cocukları, mu ’minleri ibadet ve tÂatten alıkoyarak onlara duşmanlık yapmış olurlar. Bu hususta uyanık ve firasetli olmak îcÂb eder. Ancak onları hoş gorup kusurlarını affetmek ve ıslahına gayret etmek daha doğrudur. Boyle yapılırsa Allah TeÂl da af ve merhametiyle muÂmele eder.[56]
CenÂb-ı Hak şoyle buyurur:
“Ey îmÂn edenler! Kendinizi ve Âilenizi oyle bir ateşten koruyun ki onun yakıtı insanlar ve taşlardır. Onun başında gayet katı, şiddetli, Allah ’ın kendilerine buyurduğuna karşı gelmeyen ve emredildikleri her şeyi yapan melekler vardır.” (et-Tahrîm 66/6)
Rasûlullah Efendimiz (s.a.v) şoyle buyururlar:
“Hepiniz cobansınız ve hepiniz guttuğunuz suruden mes ’ûlsunuz. Devlet reisi bir cobandır ve surusunden mesʼûldur. Erkek Âilesinin cobanıdır ve surusunden mes ’ûldur. Kadın kocasının evinin cobanıdır ve surusunden mesʼûldur. HizmetkÂr efendisinin malının cobanıdır; o da surusunden mes ’ûldur. Netice itibariyle her biriniz bir cobandır ve guttuğu suruden mes ’ûldur.”[57]
Coban, guttuğu surunun hÂlet-i rûhiyesinden anlar.
Coban, surusunu kurtlar ve canavarlardan muhafaza eder.
Coban onde giderek surusune istikÂmet verir. Coban arkada kalarak, geri kalan hasta ve zayıf koyunları kucağına alıp onları suruye yetiştirir, kurtlara bırakmaz. Yani, bazen onden bazen arkadan giderek dÂim mes ’ûl olduğu suruyu kontrol eder.
Coban, hayvanlarını munbit arazilerde otlatır, orada dinlendirir, orada gıdÂlandırır, onları kurak yerlerde helÂk etmez.
Âhiret İcin Hazırlık Yapmak CenÂb-ı Hak, mu ’minlere, huzûruna gelecekleri gun icin hazırlık yapmalarını emrederek şoyle buyurur:
“Ey îmÂn edenler, Allah ’tan korkun ve herkes yarın icin ne (yapıp) gonderdiğine baksın! Allah ’tan korkun, takv uzere yaşayın; cunku Allah, butun yaptıklarınızdan haberdardır.” (el-Haşr 59/18)
Allah TeÂlÂ, mu ’minlere, onları acı bir azÂbdan kurtaracak en hayırlı ticÂreti haber vermiştir. O da Allah ’a ve Rasûlu ’ne îmÂn ederek, Allah yolunda mal ve can ile cihÂd etmektir.[58]
Muslumanlar, Allah ’ın kendilerine lûtfettiği can ve malı Allah yolunda kullanarak Âhiret icin hazırlık yaparlar ve nihÂyetinde cenneti satın alırlar.
Mu ’minler bir taraftan takv uzere hayat surerken diğer taraftan da Allah ’a daha fazla yaklaşmak icin vesîleler ararlar. Gunahlardan sakınmak, ilÂhî emirleri yerine getirmek başta olmak uzere O ’na yaklaştıran her vesîleye sarılırlar. Bu zor işi gercekleştirmek icin de Allah yolunda acık ve gizli duşmanlarla cihÂd ederler. Bu minvÂl uzere gayret ederek felÂha ererler.[59]
İslÂm ’ı Tebliğ, Emr bi ’l-MÂruf ve Nehy ani ’l-Munker Mu ’minler, oncelikle kendilerini ıslah edip hidÂyet ve takvÂlarını artırmaya gayret etmelidirler. Onlar, İslÂm ’ı en guzel şekilde yaşayarak emr bi ’l-mÂruf ve nehy ani ’l-munkerde bulunmalı, bundan sonra dalÂlette ısrar edenlere aldırmamalıdırlar. Sonunda herkes mutlaka CenÂb-ı Hakk ’ın huzûruna cıkacaktır. O gun Allah TeÂlÂ, insana her yaptığını haber verir ve hesÂba ceker.[60]
Bir gun Ebû Bekir (r.a) Allah ’a hamd u senÂdan sonra şoyle buyurdu:
“Ey insanlar! Siz şu Âyeti okuyor, lÂkin yanlış anlıyorsunuz:
«…Siz kendinize bakın, siz doğru yolda olduğunuz surece sapıtan kimseler size zarar veremezler...» (el-MÂide 5/105)
HÂlbuki biz Nebiyy-i Ekrem ’i şoyle buyururken işittik:
«İnsanlar zÂlimi gorup de onun elini tutmaz (zulmune mÂnî olmazlar)sa, Allah ’ın onları umûmî bir şekilde cezalandırması yakındır».”
Ebû Bekir (r.a) sozlerine şoyle devam etti: “Ben Rasûlullah (s.a.v) Efendimiz ’i şoyle buyururlarken işittim:
«Bir topluluğun arasında mÂsiyetler ve gunahlar işlenir de onlar gucleri yettiği hÂlde bunu değiştirmezlerse, Allah TeÂlÂ, yakın bir zamanda mutlaka onlara umûmî bir azap gonderir».”[61]
Duşmana Karşı DÂim Uyanık Olmak Mu ’minler dÂîm teyakkuz hÂlinde olup duşmana karşı hazırlıklı bulunmalıdır. Grup grup veya topyekun duşmana karşı mucÂdele etmeli, sadece cihÂda değil her turlu hayra bu şekilde koşmalıdırlar.[62]
Mu ’minler şahsiyetlerini muhÂfaza etmeli, inancsızlardan farklı olduklarını hicbir zaman unutmamalıdırlar. Mu ’min olmayanlara hicbir hususta benzememeye gayret etmeli, onlara karşı dÂim dikkatli olmalıdırlar. Mu ’minler, eğer yahûdîlere, hristiyanlara ve diğer kÂfirlere uyarlarsa ayakları kaymaya başlar, îmandan uzaklaşıp kufre yaklaşmaya başlarlar. Sonunda husrÂna uğrayıp acı bir pişmanlık yaşarlar.[63]
Allah Rasûlu (s.a.v) ibadette bile gayr-i muslimlere benzememeyi telkin etmişlerdir. Mesel Muharrem ’in 10. gunu yahûdiler de oruc tuttuğu icin, Efendimiz (s.a.v) bir gun evvel veya bir gun sonrasıyla birlikte tutmayı sunnet kılmışlardır. Şoyle buyurmuşlardır:
“Kim bir kavme benzerse, onlardan olur.”[64]
“Kim bir kavmi severse, Allah TeÂl onu onların arasında haşreder.”[65]
Bir kişi Abdullah bin Mesʻûd (r.a) ’ı duğun yemeğine davet etmişti. Abdullah (r.a) duğun evine geldiğinde eğlence sesi işitti ve iceri girmedi. Ev sahibi:
“‒Ne oldu, nicin girmiyorsun?” deyince İbn-i Mesʻûd (r.a) şoyle dedi:
“‒Rasûlullah (s.a.v) Efendimiz ’in şoyle buyurduklarını işittim:
«Kim bir kavmin karaltısını artırırsa onlardandır. Kim bir kavmin yaptığı işten rÂzı olursa, o işi yapanlarla ortak olur».”[66]
Dostluk Mu ’minler firÂsetli olup dost ile duşmanı cok iyi tefrik edebilmelidirler. Dunya malı peşinde koşarak mu ’minleri dışlamak ve musluman kanı dokmek cok buyuk gunahtır. Bin kÂfiri hayatta bırakmak, Allah katında bir muslumanı katletmekten daha hafiftir. Bu hÂl, îmÂn cevherinin ne kadar kıymetli olduğunu gosterir. Allah ’ın lûtfedeceği nîmetler, dunya menfaatlerinden cok daha fazla ve guzeldir. Herkes kendi kusuruna baksın ve fiillerine dikkat etsin, zira CenÂb-ı Hak herşeyden haberdÂrdır.[67]
Mu ’minler, mu ’min kardeşlerini bırakarak kÂfirleri dost edinmemelidirler. Boyle bir davranış, ilÂhî intikÂma ve azÂba sebep olur.[68]
CenÂb-ı Hak, mu ’minlere, yahûdi ve hristiyanları dost edinmemeyi emrediyor. Zira onlar birbirlerinin dostlarıdır. Yuce Rabbimiz onları dost edinenlerin, onlardan olacağını haber veriyor. İlÂhî emirleri dinlemeyerek yahudi ve hristiyanları dost edinenler, zÂlim olur ve Allah TeÂl onlara asl hidÂyet vermez.[69]
Ancak onlara da bir takım haklar verilmiş, asl kendilerine zulmedilmemiştir. Rasûlullah Efendimiz (s.a.v) Medîne ’ye hicret edince evvel muslumanlar arasında bir kardeşlik tesis etti, ardından gayr-i muslimler icin bir vesîka hazırlayarak onlara hukuk tevzi etti. Dolayısıyla İslÂm toplumunda gayr-i muslimlerin hukûku vardır ve ona hassÂsiyetle riÂyet edilir. Aksi takdirde kul hakkı ihlÂl edilmiş olur. Kişi, uzerindeki kul haklarını dunyadayken odemezse bunlar Âhirette mutlaka kendisinden alınır. Ancak bu, dunyadaki kadar kolay olmaz.
Mu ’minler, dinleriyle alay eden ve onu hafife alan kimselerle de dost olmamalıdırlar. ÎmÂnın gereği, İslÂm ’ı hafife alanlardan uzak durmak, onlara buğzetmek ve duşman olmaktır.[70]
ÎmÂnı terkedip kufru sevenler babaları ve kardeşleri de olsa, mu ’minler onları dost edinmezler. Zira kÂfirleri dost edinenler zÂlim olurlar.[71]
Mu ’minler, Allah ’ın ve kendilerinin duşmanı olan kimseleri dost edinmemelidirler. Onlar bizim dînimizi inkÂr edip muslumanlara muhtelif eziyetler ettikleri ve pek cok zararlar verdikleri hÂlde hÂla onlara muhabbet duymak ahmaklık olur. Bu hatÂya duşen mu ’minler, dosdoğru yoldan sapmış, pek kıymetli bir nîmeti kaybetmiş olurlar. CenÂb-ı Hak, kalplerde gizlenen duyguları bilir. O ’ndan hicbir şey gizli kalmaz.[72]
HÂsılı mu ’minler, Allah ’ın gazap ettiği hicbir kÂfiri dost edinmemelidirler. Zira onlar, kabirdeki olulerden umid kestikleri gibi Âhiretten umidlerini kesmişlerdir, ona inanmazlar.[73]
Mu ’minler, kendilerinden başkasını sırdaş da edinmemelidirler. Zira gayr-i muslimler fırsat bulduklarında mu ’minlere fenÂlık etmekten asl geri durmazlar. DÂim mu ’minlerin sıkıntıya duşmelerini isterler. Zaman zaman kendilerine hÂkim olamayarak duşmanlıklarını ağızlarından kacırdıkları da olur. LÂkin şunu unutmamak îcÂb eder ki kalplerinde gizledikleri kinleri daha buyuktur. Akıllı mu ’minler, CenÂb-ı Hakk ’ın bu beyÂnını hicbir zaman akıllarından cıkarmaz ve ondan istifÂde ederler.[74]
Dinden Uzaklaşmamak CenÂb-ı Hak, mu ’minlere hÂinlikten şiddetle sakınmalarını emrediyor. Allah ’ın farzları, Efendimiz ’in sunneti, mu ’minlerin hakları ihmÂl edilirse, ganimet ve vakıf malı haksız yere kullanılırsa hıyÂnet edilmiş olur. Bunların zararı da yine insanlara doner.[75]
Mu ’minler, ilÂhî emirleri dinlemeyerek İslÂm ’dan uzaklaşırlarsa Allah TeÂl onları helÂk eder, yerlerine sÂlih insanlar getirir. Allah onları sever, onlar da Allah ’ı severler. Mu ’minlere karşı şefkat, merhamet ve tevÂzu ile muÂmele ederler, kÂfirlere karşı izzetli davranırlar. Allah yolunda cihÂd ederler. Kınayanın kınamasına hic aldırmadan istikÂmet uzere hayatlarını devam ettirirler. Bu kıvamda bir mu ’min olmak, Allah TeÂl ’nın buyuk bir lûtfudur, onu dilediği kuluna bahşeder. Allah TeÂlÂ, geniş ihsan sahibidir, her şeyi cok iyi bilendir.[76]
Luzumsuz Şeylerle Meşgul Olmamak Mu ’min, Allah ’ın helal kıldığı temiz ve hoş şeyleri kendi kendine haram etmemelidir. Zira İslÂmî bir esasa dayanmadan kendi fikrince bazı hukumler vererek bidʻatler ortaya koyan, boylece haddi aşarak itaatsizlik eden kimseleri CenÂb-ı Hak sevmez.[77]
Mu ’minler, luzumsuz sorular sormamalı, gereksiz şeyleri araştırmamalıdırlar. Aksine kendilerinden istenen amel-i sÂlihleri samîmiyetle îfÂya gayret etmelidirler. Mu ’min, takv ile amellerine devam ederse CenÂb-ı Hak ona bilmediği şeyleri oğretir.[78]
Allah ’ın Dînine Yardım Etmek CenÂb-ı Hak, mu ’minlerden, İslÂm ’a hizmet etmelerini istemektedir. Eğer onlar Allah ’ın dînine yardım ederlerse Allah da onlara yardım eder ve ayaklarını sÂbit kılarak yanlış yollara saptırmaz.[79]
Mu ’minler, Hz. Îs ’nın havÂrileri gibi İslÂm ’ın yardımcıları olmalı, onu tÂlim ve tebliğ etmelidirler.[80]
Allah yolunda cihÂd etmek gerektiğinde, yere cakılıp kalmak, mu ’minliğe yakışmaz. Mu ’minler, Âhireti bir kenara bırakarak dunya hayatıyla tatmin olmazlar. Zira dunyada elde edilecek menfaatler, Âhiret nîmetleri yanında yok denecek kadar azdır. Hem zaman, hem kemiyet, hem de keyfiyet olarak…[81]
Mu ’minler, hakkı mudÂfaa ederken, kÂfirlerin bÂtıl dÂvÂları uğruna sarf ettiği gayretten daha fazla gayret gosterip sebÂt etmeli, sabır yarışında duşmanlarını gecmelidirler. KÂfirlerle mucÂdele ederken, şecaat, yiğitlik ve kahramanlık gosterme husûsunda birbirleriyle yarışmalıdırlar. Kim hakkı ve ehlini korumak, dÂvetini yaymak uğrunda sab­reder, mÂnîlere direnir, tehlikelere karşı uyanık olup gerekeni yapar ve Allah ’ın emrine saygısızlıktan sakınır, diğer işlerinde de bu kÂideleri goz onunde bulundurursa kurtuluşa erer ve Allah katındaki saÂdete nÂil olur.[82]
Toptan Tevbeye Sarılmak Allah TeÂlÂ, mu ’minlere, hep birlikte ve buyuk bir ihlÂsla tevbe etmelerini emretmektedir. Boylece Allah, onların gunahlarını affederek cennetine koyar, o dehşetli gunde rezîl olmaktan kurtarır ve nurlarını artırır.[83]
Yuce Rabbimizin bizden istediği nasûh bir tevbedir. Yani ihlÂs ve samîmiyetle yapılan bir tevbe… Tevbenin bu kıvamda olabilmesi icin pişmanlık zarûrîdir. Bu şiddetli pişmanlığın ardından tevbeyi amel-i sÂlihlerle teyid etmek zarûrîdir.
Ancak Musluman Olarak Can Verin İnsanoğlu icin dunya hayatının gÂyesi, Âhiret saÂdetini elde edebilmektir. Bu gÂyeye ulaşmanın bir tek yolu vardır. Yuce Rabbimiz, o yolu şoyle beyan buyurur:
“Ey îmÂn edenler! Allah ’a karşı, O ’nun azamet-i ilÂhiyyesine gore takv uzere olun ve ancak muslumanlar olarak can verin!” (Âl-i İmrÂn 3/102)
Her hayat sahibinin başından mutlak gececek olan olum, fÂnî hayata buyuk ved Ânı ve her canlının şahsına munhasır yaşayacağı husûsî bir kıyÂmettir. Son nefes, her insanın bir defa yaşayacağı, tekrÂrı ve misli olmayan bir Ândır. O Ânı CenÂb-ı Hakk ’ın rÂzı olduğu şekilde gecirebilmek icin, O ’nun emirleri istikÂmetinde bir hayat yaşamak îcÂb eder.
CenÂb-ı Hak şoyle buyurur:
“Ey îmÂn edenler! Eğer siz Allah ’a (Allah ’ın dînine) yardım ederseniz O da size yardım eder, ayaklarınızı kaydırmaz.” (Muhammed 47/7)
Şunu unutmamalıdır ki, insanoğlu aslında her gece ve gunduz, farkında olsun veya olmasın, sayısız olum sebepleri ile karşı karşıyadır. Olum, insanı her an pusuda beklemektedir. Hz. MevlÂn Mesnevî ’sinde şoyle buyurur:
“Aslında her an, canının bir cuz ’u olum hÂlindedir. Her an, can verme zamanıdır ve her an, omrun tukenmektedir.”
Gercekten hergun şu fÂnî hayattan bir gun daha uzaklaşırken kabre bir adım daha yaklaşmıyor muyuz? Hergun omur takvimimizden bir sayfa kopmakta değil midir?
2. Takv Kur ’Ân-ı Kerîm ’de “takv” kelimesi, muhtelif kalıplarda yaklaşık 258 defa zikredilir. Bu durum, mu ’minler icin takvÂnın ne kadar ehemmiyetli olduğunu gostermektedir.
CenÂb-ı Hak; itikatta, ibadette, muÂmelÂtta, yani hayatın her safhasında, hatt her nefeste hakkıyla takv sahibi olmamızı arzu et­mektedir.[84]
TakvÂ; yasaklarından kacınmak, emirlerine sarılmak sûretiyle CenÂb-ı Hakk ’ın himayesine girmek, Allah ’a sığınmak demek­tir. O, celÂl sahibi yuce Allah ’ın gazabından ve azÂbından korkarak, rah­metinin golgesine girmeye gayret etmek demektir.
TakvÂ; iki cihan saadetimize vesile olan Kur ’Ân ve sunnetteki yuce talimatları; Âile hayatı, ticarî hayat, ictimaî hayat... gibi hayatın her safhasına intikal ettirmektir.
TakvÂ; dinî hukumleri heyecan, vecd ve istiğrak icinde îf edebilmektir. Yani Allah ’ın emir ve yasaklarına riÂyette titizlik gostermek, bilhassa gu­nahlardan şiddetle kacınmaktır.
TakvÂ; Allah ’tan uzaklaştırıcı her şeyden kalbin korunmasıdır. Aynı za­manda Allah ’a yakınlaştıracak her şeye de yakınlık ve muhabbet icinde olmaktır.
Takv sahibi mu ’min, Allah ’ın koyduğu harÂm sınırlarına yaklaşmaz.[85]
Takv sahibi mu ’min, helÂl ve hoş olan rızıklardan yer.[86]
Takv sahibi mu ’min, malını Allah yolunda infÂk ederek temizlenir ve kendisini cehennem azÂbından korur.[87]
Takv sahibi mu ’min, sÂdıklarla beraber olur.[88]
Takv sahibi mu ’min, dînî sembollere tÂzim gosterir.[89]
Takv sahibi mu ’min, Âhirete ne hazırladığını sık sık kontrol eder.[90]
2.1. Kıymet Olcusu: Takv İnsanın Allah katındaki değeri, takvÂsı nisbetindedir. CenÂb-ı Hak bunu şoyle beyan buyurur:
“…Muhakkak ki Allah katında en değerli ve en ustununuz en cok takva sahibi olanınızdır.” (el-HucurÂt 49/13)
Bu Âyet-i kerîmenin nuzûlune sebep olan ve muttakî kulların, hem Allah hem de Rasûlullah (s.a.v) Efendimiz nezdinde ne kadar kıymetli olduğunu gosteren şu hÂdise pek ibretlidir:
Allah Rasûlu (s.a.v) birgun Medîne-i Munevvere ’deki carşılardan birisine uğramıştı. Carşıda siyahî bir kole muzÂyede ile satılıyordu. Kole:
“–Beni alacak olan kişiye bir şartım var!” diyordu. Alıcılardan birisi:
“–Nedir o şart?” diye sordu. Kole:
“–Benim farz namazları Rasûlullah (s.a.v) Efendimiz ’in arkasında kılmama mÂnî olmayacak!” dedi.
Adam bu şartı kabul ederek koleyi satın aldı. Rasûlullah (s.a.v) her namazda gozuyle bu koleyi arardı. Birgun yine baktı fakat goremedi. Sahibine:
“–Kolen nerede?” diye sordular. SahÂbî:
“–Ey Allah ’ın Rasûlu, o hummaya yakalandı” dedi. Rasûl-i Ekrem Efendimiz ashÂbına:
“–Kalkın onu ziyarete gidelim!” buyurdular. Birlikte kalktılar ve siyÂhî kolenin yanına gidip gecmiş olsun ziyaretinde bulundular. Birkac gun sonra Allah Rasûlu (s.a.v) kolenin sahibine:
“–Kolenin hÂli nasıl?” diye sordular. SahÂbî:
“–Ey Allah ’ın Rasûlu, onun olumu yakındır!” cevÂbını verdi. Bunun uzerine Efendimiz (s.a.v) kalkıp kolenin yanına gittiler ve olmek uzereyken yanına vardılar. Kole o esnÂda vefÂt etti. Peygamber Efendimiz onun yıkanması, kefenlenmesi ve defnedilmesiyle bizzat ilgilendiler. AshÂb-ı kirÂm bu duruma cok şaşırdılar. MuhÂcirler:
“–Biz vatanımızı, mallarımızı, Âilemizi terk edip buralara geldik; hicbirimiz şu kolenin Rasûlullah ’tan gorduğu îtibÂrı ne hayatında ne hastalığında ne de olumunde gormedi!” dediler. EnsÂr da:
“–Allah Rasûlu ’nu barındırdık, yardım ettik ve mallarımızla onu destekledik ama habeşli bir koleyi bize tercih etti” diye duşunduler. İşte bunun uzerine yukarıda gecen HucurÂt Sûresi ’nin 13. Âyet-i kerimesi nÂzil oldu. Onlara, butun insanların aynı anne babanın evlÂtları olduğu hatırlatılarak faziletin takv ile olculduğu ve takvÂnın ne kadar ustun bir haslet olduğu anlatıldı.[91]
Yine CenÂb-ı Hak şoyle buyurur:
“Asıl birr (iyilik ve hayrın kemÂli), gercek takva sahibi olan kimsenin davranışıdır.” (el-Bakara 2/189)
2.2. Takv ’ya NÂil Olabilmek İcin Yukarıdaki Âyet-i kerîmeler, mu ’minler icin en faydalı hasletin takv olduğunu gostermektedir. Ancak, takvÂya nÂil olabilmek icin de insanda bir azim ve gayretin olması zarûrîdir. Nitekim Hz. Omer (r.a) buna işaretle:
“Gunahlardan korunmaya calışmayan kimse, korunup takvÂya erdirilmez” buyurmuştur.[92]
Hz. Omer ’in takvÂya erme husûsundaki gayretini Enes bin MÂlik (r.a) şoyle anlatır:
“Omer bin Hattab ’ın sesini işittim. Hemen yanına cıktım. Bu esnÂda o da bir bahceye girmişti. Aramızda bir duvar vardı. Bahcenin icinde kendi kendine şu telkini yaptığı işitiliyordu:
«Omer bin Hattab, Mu ’minlerin Emîri! Bak dikkat et, dikkat et!.. VallÂhi ya Allah ’a karşı takv sahibi olursun ya da sana azap eder».”[93]
Rasûlullah Efendimiz (s.a.v) bu hususta bize bÂzı duÂlar da tÂlim etmişlerdir. O:
“Allah ’ım! Senden hidÂyet, takvÂ, iffet ve gonul zenginliği isterim!” diye Allah ’a yalvarırlardı.[94]
Yolculuğa cıkarken:
“…Ey Allah ’ım! Biz, bu yolculuğumuzda senden iyilik ve takvÂ, bir de rÂzı olacağın ameller işlemeyi nasip etmeni dileriz” diye dua ederlerdi.[95]
Kendileri takv mertebelerine ulaşmaya gayret eden mu ’minler, diğer kardeşlerinin de boyle guzel bir hayatı oğrenip yaşamalarına yardımcı olmalıdırlar. Yani mu ’minler, elbirliğiyle takvÂya sarılmalı, takvÂyı oğrenmeli, takvÂyı yaşamalı ve takvÂyı yaşatmalıdırlar. Yuce Rabbimiz şu tavsiyede bulunur:
“…İyilik ve takv uzerinde yardımlaşın, gunah ve duşmanlık uzerinde yardımlaşmayın! Allah ’a karşı takv sahibi olun! Cunku Allah ’ın azÂbı pek şiddetlidir.” (el-MÂide 5/2)
2.3. Takv ’nın Faydaları TakvÂ, insanı CenÂb-ı Hakk ’ın muhabbetine nÂil eyler. İnsan, kalbini takv hissiyÂtı ile doldurup amellerini takv uzere yaparsa Allah TeÂl ’nın se