KurÂn-ı Kerîm'i ezberleme teknikleri, KurÂn-ı Kerîm'i kısa yoldan ezberleme yolları ve metodu nedir? Peygamber Efendimiz'den Hz.Ali'ye (r.a.) Kuran ezberleme icin verdiği tavsiye nedir? Hafız nasıl olunur? Hafız olmanın kolay yolları nelerdir?Haber: Mehmet Sait Temel

3 GUNDE KUR'ÂN OĞRENMEK İSTER MİSİN? KÂinÂt, insan ve KurÂn-ı Kerîm ’i en guzel, en duygulu ve en derin bir şekilde okuyup ummetine de bunları gonul gozuyle okumayı tÂlîm eden Rasûlullah Efendimiz ’in izinden giden guzel bir nesil ve ona layık bir ummet olma yolunda KurÂn-ı Kerîm ’i okumak, anlamak ve hayatında yaşayarak diğer insanlara da oğretmek kadar daha guzel ne olabilir? İnsan Rabbini tanımadan, ilahi emirlerini okuyup anlamadan kendini bilemez. Kendini bilen insan ise Rabbini bilir, kainatı okur ve okuduğu gibi hem Rabbine layık bir kul hemde insanlığa faydalı bir birey olmak icin cabalar. Rabbim tum Muslumanlara ve bizlere de bu caba icerisinde olmayı nasip eylesin!
ZEKANIN ACILMASI İCİN OKUNMASI GEREKEN DUA
KURÂN-I KERÎM EZBERİ YAPMADAN ONCE YAPILACAKLAR • Her şeyden once, Kuran-ı Kerim ezberlerken Allah ’ın sozlerini ezberlediğimizi duşunerek niyetimizde samimi ve ihlaslı olmalıyız.
• Oncelikle harflerin mahreclerini ve telaffuzlarını duzeltmeliyiz. Okuyuşumuzun duzgun olması gerekir. Cunku, yanlış ezberlediğimizde duzeltmek cok zor olur.
FEM-İ MUHSİN NE DEMEK? • Ezberleyeceğimiz bolumu duzgun okumak icin bir “Fem-i Muhsin”den (Duzgun okuyan bir hocadan) ders almamız gerekir. Kur ’an-ı Kerim oğrenmek hoca merkezli bir eğitimle mumkundur. Hocasız ve talimsiz duzgun okuyamayız.
• Hoca imkanımız yoksa veya fazla calışamıyorsak, devamlı ehil hocaların kaset ve Cd lerinden Kur ’an dinlemeliyiz. Harflerin mahrec ve telaffuzlarını duzeltmeye calışmalıyız. Okuyuşu duzgun olanlar icin bu aşamalar tamamdır.
• Okuyuşumuzu duzeltmek icin en guzeli, sınıfta veya dersanede talim calışması yapmaktır. Ayetleri once kelime kelime, sonra da nefesimiz yettiği yere kadar “koro okuyuşu” halinde bir hoca okumalı, bir de biz okumalıyız.

(Haberleri metnin sonunda okuyabilirsiniz.)
ACELE ETMEYİN! • Unutmayalım! Acele edip yanlış ezberlemektense, once mahrec ve telaffuzlarımızı duzeltip gec ezberlemek daha iyidir. Cunku, hatalı ezberlediğimizde duzeltmek cok zor olmaktadır.
• Bir sayfayı veya sureyi ezberlemeye başlamadan once mahrec, telaffuz ve tecvidine dikkat ederek en az on defa yuzune okumalıyız. Dinleme imkanımız da varsa, uc dort defa dinlemeliyiz.
• Ezberleyeceğimiz bolumun mealini okuyalım veya varsa Arapca bilgimizden ve meallerden yardım alarak Kur ’an-ı Kerim metni uzerinde cozmeye calışalım. Boylece ezberlediğimiz bolumlerin neleri anlattığını biliriz. Rabbimizin ayetlerini anlarız, duygulanırız ve daha kolay ezberleriz.
• Ayetleri yuzune okurken mumkunse sesimizi guzelleştirmeye calışalım. Yani teganni yapalım. Fakat cok ağır değil normal hızda okumalıyız. Aşır okuyuşuyla ezber icin on hazırlık yapmak zor olur.
UCER KERE TEKRAR EDELİM • Ezberlemeye ilk ayetten başlarız. Birinci ayeti ezberledikten sonra ezberimizden en az uc defa tekrar edelim.
• Sonra ikinci ayeti ezberleyip onu da uc defa tekrar ederiz. Sonra da her iki ayeti ezberimizden uc defa tekrar ederiz.
• Daha sonra sıradaki ayeti ezberleyip ezberden uc defa tekrar ederiz. Bu defa, ezberlediğimiz bu uc ayeti uc defa tekrar ederiz. Sayfayı veya sureyi bitirinceye kadar aynı metodu uygulamamız gerekir.
• Bu şekilde ezberlenecek bolumu veya sureyi tamamladığımızda ezberimiz pekiştirilmeye hazır hale gelmiş demektir.
PEYGAMBERİMİZİN HZ. ALİ'YE KUR'AN EZBERİ İCİN VERDİĞİ TAVSİYE
SAĞLAM BİR EZBER İCİN • Şimdi de ezberlediğimiz bolumun hepsini ezberden en az on defa tekrar etmeliyiz. Artık cok sağlam bir ezber yapılmıştır, kolay kolay unutmayız inşallah.
• Son on defa okuyuşu ihmal etmeyelim. Tam pekiştireceğimiz zaman fırsatı kacırmış oluruz. “Demir tavında dovulur” atasozunu hatırlayalım.
• Ezberlediğimiz yerleri namazlarımızda okuduğumuzda hafızamıza daha iyi yerleşir.
• İlk başlarda boyle yapmamız cok faydalı olur. Zamanla kendimize gore de farklı metotlar oluşturabiliriz.
• Bu ezberimizi akşam uyumadan once yaparsak sabah kalktığımızda biz uykuda iken hafızamıza kaydedildiğini fark ederiz.
• Artık ezberimiz hazırdır. İstediğimiz zaman hocamıza gelip okuyabiliriz. Fakat hocaya okumadan once de iyi okuyan bir kimseye dinletmemiz iyi olur. Yanlışlarımız varsa duzeltirler.
• Ezbere okurken mahrec ve telaffuzlarımıza ve de tecvide dikkat etmeliyiz. Hocamıza da bunlara dikkat ederek okumalıyız.
SESSİZ BİR ORTAM • Ezberimizi Kur ’an-ı Kerimden veya Kur ’an sayfalarına ve yazısına uygun yerlerden ezberlemeliyiz.
• Ezberlediğimiz bolumlerin yazı hattı hep aynı olsun. Cunku gozlerimizle fotoğrafını cekmekteyiz. Hafızamıza aynı hatla kaydettiğimizde hatırlamamız daha da kolay olur.
• Ezber yaptığımız ortam sade ve sessiz olsun. Mumkunse ezberlerimizi hep aynı yerde yapalım. Sebebine gelince: Yeni şeyler gormek dikkatimizi dağıtır. Sade bir ortamda ise gozlerimizi ve zihnimizi meşgul edecek şeyler olmaz ve daha cabuk ezberimize yoğunlaşırız.
• Ezber yaparken mutlaka hafif sesli okuyalım. Sesli calıştığımızda kulaklarımız da devreye girer ve daha cabuk ezberleriz. Cunku, duyduklarımız da zihnimizde kalıcı olmaktadır.
• Ezbere başlamadan once abdestli olmalıyız veya guzelce bir abdest almalıyız. Kur ’an-ı Kerim ’in başına gelip:”Ya Rabbi! Ben senin kitabının ayetlerini ezberlemek ve oğrenmek icin geldim, bana ezberlemeyi ve oğrenmeyi kolaylaştır” deyip samimi kalple dua etmemiz iyi olur.
• Kendimizi toparlayıp ezbere yoğunlaşamıyorsak iki rekat “Hacet Namazı” kılıp dua edelim ve istiğfar okuyalım. Gonlumuzde bir ferahlamanın, zihnimizde bir rahatlamanın ve hafızamızda bir hazırlığın olduğunu fark ederiz.

(Haberi metnin sonunda okuyabilirsiniz.)
ZİHNİMİZ SAF VE DURU OLMALI • Mumkun olduğu kadar zihnimizin saf ve duru olduğu anlarda ezber yapalım. Bir de zihnimizi boş ve luzumsuz şeylerden arındırdıktan sonra ezbere başlayalım. Dolu kap boşalmadan icine bir şey yerleştiremeyiz. Zihnimizin saf ve duruluğu icin gunahlardan da uzak durmaya calışmalıyız.
• Şunu da unutmayalım ki biz Kur ’an-ı Kerim ’in başına oturduğumuzda, şeytan butun gucuyle bize vesvese verecek ve ne kadar işimiz, problemimiz varsa aklımıza getirecek, bizi Kur ’an ’dan alıkoymaya calışacaktır. Bu bir oyundur, sakın tuzağa duşmeyelim! Kararlılık gosterip ve “Boşa uğraşma! Ne kadar işim olursa olsun bugun, bu saatte, benim en onemli işim Rabbimin ayetlerini ezberleyip anlamaya calışmaktır.” diyelim. Bizdeki bu kararlılığı gorunce şeytan perişan olur. Bir de “Euzu- Besmele“ cekip de ezberlemeye başladığımızda tamam artık. Kacacak delik arar hÂin şeytan…
• Rabbimiz bir hadis-i Kudsi ’de “Kur ’an ’la meşgul olup da dua ederek bir şeyler istemeye fırsat dahi bulamayanlara, dua edip isteklerde bulunanlardan daha cok vereceğini” bildiriyor. Kur ’an ’la meşguliyeti bu acıdan buyuk bir fırsat olarak bilmeliyiz.
• Yetiştirdiği hafızların sayısı dort bine ulaşan, Kur ’an hadimi Merhum Hasbekli Mu ’min Hocaefendi ’nin bir sozuyle sozlerimizi noktalayalım: “ Siz, Kur ’an-ı Kerim ’e kullunuzu vermezseniz o size bir cuz ’unu vermez” Yani Siz Kur ’an ’a her şeyinizi verin ki (Uzerinde, kalbinizle ve zihninizle yoğunlaşın ki) O ’ndan bir bolumu oğrenebilesiniz.”
• Mubarek olsun. Ezberimiz tamamdır. Sıra, ayetlerdeki kurtuluş mesajlarına kulak vermeye, uzerinde duşunmeye ve hayatımıza taşımaya gelmiştir. Bir de insanlara tebliğ edip kurtuluşlara vesile olmaya…
Kaynak: Altınoluk Dergisi
HAFIZLIK NASIL KOLAY YAPILIR? Bu calışma hıfz oncesi -ezbere hazırlanma donemi- ve hıfz zamanı olarak iki aşamalı ele alınmalıdır.
HIFZ ONCESİ CALIŞMA Kur ’an-ı Kerim ’i ilk oğretmeye başladığımızda harflerin mahrec ve sıfatlarına riayet ederek elif-ba usulune uygun şekilde oğretilir.
Kur ’an-ı Kerim ’e gecildiğinde Fatiha ve (الم) normal olarak okutulur. (إن الذين كفروا) sayfasına gecilir. Birinci ayet okutulurken (إِنَّ)deki tutma, (الَّذِينَ)deki (ذ) harfinin yerinden okutulması ve meddinin bir elif olması, (كَفَرُوا)daki (ر) kalın, (سَوَآء)deki med olcusu, (عَلَيْهِمْ أ)deki izhÂr, (ءَ أَنْذَرْتَهُمْ)deki ihf (ر) kalın, (أَمْ لَمْ تُ)deki izhÂrlar, (تُنْذِرْهُمْ)deki ihf (ر) ince, (لاَ يُؤْمِ)deki (ء) , (نُونَ)daki vakıf… Bunların hepsine gereken dikkat ve onem gosterilmelidir. Kur ’an-ı Kerim ’i yeni okumaya başlayan bir kişinin “Acaba bu Kur ’an nasıl oku­nur?” sualine en uygun cevab bu ayette tarif ettiğimiz şekilde bir okuyuşun yapılması olacaktır.
İlk kez duyduğu bu uygulama psikolojik olarak ona tesir edecek, boylece bir ayet uzerindeki bu ilk uygulama butun Kur ’an okuyuşuna sirayet ede­cektir. Bu ayet, bu kaideler hazmedilinceye kadar okutulur. Bundan sonraki ayet­lerin okunmasına mumkun olduğu kadar doğru ve sur ’atli bir şekilde devam edilir. İki cuz kadar ilerledikten sonra sıfÂt-ı hurûf ezberletilir.
Okuma işi ilerledikce harf ve kelime tekrarına musaade edilmeden okuyuş selikası temin edilir. Sıra ile okuma boyle devam ederken hukmu ’r-ra, tutmalar, idğÂm mea ’l-gunne ’nin bu­rundan telaffuzu, vakf-ı ızdırÂrî (nefesin yetmediği yerde durma), ve med olculerinin uygulanmasına ihtimam gosterilir. Hatimler, acılan herhangi bir sayfayı yanlışsız olarak azamî iki dakikada okuyuncaya kadar tekrarlanır. Bu calışmanın sonunda oğrenci bir haftada Kur ’an ’ı hatmedecek duruma gelmelidir ki cocuk ezberleyeceği Kur ’an ’ı cok işlek okuyabilmelidir. İşte bu calışmaya ezber oncesi calışma denir.
EZBERE BAŞLAMA DEVRİ: Once ezber denemesi olarak cuz başları dediğimiz, her cuzun son sayfası azamî bir aylık iş gunu olarak verilir. Her gun bir sayfa ezberleyemeyen hafız olamaz. Gunde birden fazla sayfa ezberleyebilenler tesbit edilir. Denemeden gecirildikten sonra onlara kabiliyetleri nisbetinde sayfa verilir. Eğer boyle yapılmazsa zeki talebelerin bu yetenekleri kullanılmamış olur. Aynı zamanda bu tip cocukları derslerini daha erken bitirecekleri icin diğerlerini de meşgul ederler. Modern pedagojinin en son kabul ettiği verimli eğitim- oğretim tekniği de ta­lebenin kapasitesine gore program tatbiki uygulamasıdır.
1. KLASİK USÛL SİSTEMİ Her cuzun son sayfaları ezberlenmek sûretiyle yapılan klasik sistem uygulanır. Ancak en az gunde iki sayfa ezberlemek hedeflenir. Bu hedefi artırmak da bu sistem icin uygundur. Oncelikle bir sayfanın ezberi şu şekildedir: Hafız adayı sayfayı uce boler.
İlk beş satırı ezberledikten sonra grup arkadaşlarından A şahsına ve B şahsına ayrı ayrı dinlettikten sonra hocaya bu beş satırı yanlışsız dinletmeye gayret eder. Daha sonra ikinci beş satırı da ezberleyip aynı usulle grup arkadaşlarına ayrı ayrı okuduktan sonra hocaya yine yanlışsız bir şekilde dinletir. Bir sonraki aşamada ezberlenen bu on satırı iki grup arkadaşına dinlettikten sonra hocaya okur. Son beş satırda da aynı usûle devam eder.
En son tum sayfayı iki grup arkadaşına okuduktan sonra hocaya dinletir. Beş aşamalı bir şekilde sayfanın ezberini tamamlamış olur. Mesela gunde iki sayfayla başlayan Hafız adayı birinci sayfasını (cuzun son sayfası) bu sistemle ezberledikten sonra aynı aşamalarla ikinci sayfasını da (cuzun 19. sayfası) ezberler ve dinletir. Daha sonra iki sayfayı birlikte sadece hocaya (ezber calıştığı o gun) yanlışsız bir şekilde dinletir.
(NOT: Diğer devirlerde/donuşlerde kac ciğ sayfa ezber yaparsa yapsın ezber calıştığı gun icerisinde hocaya iki sayfayı birlikte dinletir. Mesela 4 ciğ sayfa ezberleyen hafız adayı, bir ve ikiyi, daha sonra iki ve ucu birlikte daha sonra da uc ve dordu birlikte hocaya dinletir. Ancak ertesi sabah asıl dersini verirken tum dersi/tum sayfaları birlikte dinletir.) Hafız adayı akşam uyumadan once o gunku calıştığı dersi/sayfaları (ertesi sabah ders olarak vereceği sayfaları) yanlışsız okuyacak şekilde kendi tekrarını yapar. (Gun icerisinde unutma olabilir.) Sabah erken saatte uyanıp dersini hocaya yanlışsız bir şekilde dinletir.
(NOT: Saat 23:00 ile 02:00 arası uykuda uyumadan once guzelce tekrar edilen sayfalar zihne iyice yerleşir. Hafız adayı sabah erkenden uyandığında bunu fark edecektir.) Bu şekilde Hafız adayı otuz cuzun son iki sayfasını aynı usulle devam eder. Ancak verilmiş olan her dersin belli aralıklarla tekrarı vardır. O da şu şekildedir: Hafız adayı verdiği dersi ertesi gun, bir hafta sonra, iki hafta sonra ve bir ay sonra tekrar dinletecektir. Mesela 1 Ocak ’ta hafızlığa başlayan kişinin tekrarlarını şoylece gosterebiliriz:
1. cuz 2. cuz 3. cuz Ders olarak => 1 Ocak
Ders olarak => 2 Ocak
Ders olarak => 3 Ocak
İlk tekrar => 2 Ocak
İlk tekrar => 3 Ocak
İlk tekrar => 4 Ocak
İkinci tekrar => 8 Ocak
İkinci tekrar => 9 Ocak
İkinci tekrar => 10 Ocak
Ucuncu tekrar => 15 Ocak
Ucuncu tekrar => 16 Ocak
Ucuncu tekrar => 17 Ocak
Dorduncu tekrar => 30 Ocak
Dorduncu tekrar => 31 Ocak
Dorduncu tekrar => 1 Şubat
8. cuz …………………………..
15. cuz Ders olarak => 8 Ocak
…………………………..
Ders olarak => 15 Ocak
İlk tekrar => 9 Ocak
…………………………..
İlk tekrar => 16 Ocak
İkinci tekrar => 15 Ocak
…………………………..
İkinci tekrar => 22 Ocak
Ucuncu tekrar => 22 Ocak
…………………………..
Ucuncu tekrar => 29 Ocak
Dorduncu tekrar => 6 Şubat
…………………………..
Dorduncu tekrar => 14 Şubat
Hafız adayı 8 Ocak ’ta şu dersleri dinletecek: 22 Ocakta şu dersleri dinletecek:
* 8. cuzu ders olarak * 22. cuz ders olarak * 7. cuzun birinci tekrarı * 21. cuz birinci tekrarı * 1. cuzun ikinci tekrarı * 15. cuz ikinci tekrarı * 8. cuz ucuncu tekrarı Hafızlığını tamamlayan zÂt-ı muhterem ilk ayda gunde iki cuz ezber vererek 15 gunde bir hatim dinletir. Daha sonraki iki sene boyunca gunde bir cuz ezbere okuyarak ayda bir hatim dinletir.
2. PEYGAMBERİMİZ'İN KUR'ÂN TÂLİMİNDEKİ USÛLU Peygamber -sallÂllahu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in Kur ’Ân tÂlimindeki metodu, oğretilecek yerleri kısımlara ayırmaktı. Bir kısım beş Âyeti aşmazdı. Bir rivayette 10 ayet denilmiştir. AshÂb-ı kirÂm, Rasûlullah r Efendimiz ’den bu Âyetlerin nassını ezberler, edÂsının ve kıraatinin nasıl olduğunu ve bu Âyetlerdeki ilim ve ameli oğrenirlerdi.
TÂbiînin buyuklerinden Ebu ’l-Âliye şoyle buyurmuştur: “Kur ’Ân ’ı beş Âyet beş Âyet oğreniniz! Cunku Rasûlullah r Âyetleri beşer beşer alırdı (vahiy beş Âyet beş Âyet inerdi).” (İbn Ebi Şeybe,Musannef, X, 461) Ebû Abdirrahman es-Sulemî şoyle buyurmuştur: “Biz bu Kur ’Ân ’ı oyle bir topluluktan oğrendik ki, bize haber verdiklerine gore onlar on Âyet oğrendikleri zaman bu on Âyette neler olduğunu tam olarak oğrenmeden diğer on Âyete gecmezlermiş. Biz, Kur ’Ân ’ı ve onunla ameli birlikte oğrenirdik. Bizden sonra Kur ’Ân ’a oyle bir topluluk vÂris olacak ki onu su icer gibi icecekler ama ictikleri -elini boğazına koyarak- işte burayı gecmeyecek.” (İbn-i Sa ’d, TabakÂt, VI, 172; İbn-i Ebî Şeybe, Musannef, X, 460)
HÂfızlık icin bu nebevî esaslar uzere bir usûl geliştirilebilse cok guzel olur. Kur ’Ân-ı Kerîm beşer veya onar Âyetlik kısımlara ayrılarak ezberletilir. Ancak talebeye sadece Kur ’Ân ’ın nassını ezberletmek ve tecvid oğretmekle iktif edilmez. Ona, seviyesine gore, ezberlediği Âyetlerin tefsirinden ve fıkıhla alÂkalı meselelerinden muhim şeyler de tÂlim edilir ve bunların hayÂta tatbîki sağlanır. Bu usûl, daha sağlam ve daha faydalı olduğu gibi bu yolla ezber yapmak da daha kolaydır. Bu usûle riÂyet edenlerin, sunnet-i seniyyeye ittib etmelerinin bir mukÂfÂtı olarak daha buyuk bereketlere nÂil olacakları umid edilir. (Abdu ’l-Azîz el-KÂri, Sunenu ’l-KurrÂ, Medîne-i Munevvere, 1414, s. 29)
MÛSA TOPBAŞ -RAHMETULLAHİ ALEYH-‘İN TAVSİYELERİ Mûs Topbaş Efendi Hazretleri şoyle buyurur: “… dînî, itikadî yonden ihmal ettiğimiz takdirde, cocuklarımızın, şımarık, serkeş, Âsi, kotu ruhlu, dinsiz, cibilliyetsiz bir yaratık olacağını katî sûretde bilmeliyiz.
Yapılacak ilk vazife yavrularımıza ne icin yaratıldığımızı bundan gayenin ne olduğunu anlayacakları bir şekilde zihinlerine yerleştirmek. İkinci vazife; Allah TeÂl ’nın ulûhiyetini, rahmetini dolayısıyla sevilecek yegÂne merci olduğunu ilÂve etmek. Ucuncu vazife; Fahr-i KÂinat efendimizin menakıb, ahlÂk ve sozlerini daimî olarak anlatmak ve sevdirmek. Dorduncu vazife; ilmi hallerini yani luzumlu olan namaz ve diğer ibadetlerin farzları, vacipleri, sunnet ve mustehablarını oğretmek olmalıdır. Kucuk yaştaki cocuklara yapılan samimi telkinat, onların zihinlerinde mermere hakkedilen yazı gibi kalır. İman ve sevgi de lÂyıkı vechile kalbe girerse hayatı boyunca devam eder. Beşinci vazife; ehliyetli bir hafız efendiden tecvid uzere Kur ’Ân-ı Kerim okumalarını ve namaz surelerini oğrenmelerini temin etmek lÂzımdır.
Sallallahu aleyhi vesellem efendimiz buyuruyor: –Kur ’Ân-ı Kerim okuyanın anne ve babasının başına yarın kıyamet gunu nurdan taclar koyarlar. Nurdan elbiseler giydirirler ve onları cennet buraklarına bindirirler. Melekler etraflarında dolaşır ve onları cennet tarafına gonderirler. Şoyle nida edilir: “Bunlar dunyada cocuklarının Kur ’Ân-ı Kerîm okumasına gayret eden, oğreten anne ve babalardır.”
Bir cocuğun gonlune iyice, Allah TeÂl ’nın ve Peygamber-i zîşan efendimizin ehemmiyeti ve sevgisi zerk edilmezse o cocuk sûret şeklinde yani adet yerini bulsun deye isteksiz, sonuk bir halde dini vazifelerini yapar. Hatta devamlı yapması lÂzım gelen namazını bile ara sıra kılar, devamlı yapamaz. Fakat bizleri yaradan, besleyen, buyuten, yediren, iciren ve her isteklerimizi veren ve sayısız nimetlerine gark eden Allah TeÂl ve Tekaddes hazretleri ve Habîb-i Edîbi hakkında luzumlu malûmat verirsek yavrularımız Allah TeÂl hazretlerini ve elcisini ziyadesiyle severler. Bu sevgi hali teessus edince ibadetlerinde şevk hali, huşu hali gorulur.
İmanları kuvvetlendiği icin Kur ’Ân-ı Kerim ’i hem okurlar hem de emir ve yasaklarına dikkatli olurlar. Kur ’Ân Kurslarında bir saatlik bir ders muddetinin hic değilse ilk yarısını verimli nasihatlerle suslemek muvafıktır.
Resûl-i Ekrem -sallallahu aleyhi vesellem- buyurur: –“Kur ’Ân oku da yuksel. Okuduğun nisbette cennet basamaklarından yukarı cık, dunyada tertil uzerine okuduğun gibi cennette de oyle oku. Cunku senin cennette yerleşeceğin yer okuduğun ayetin son noktasındadır. Ne kadar okursan o kadar yukselirsin.” (SÂdık DÂnÂ, Altınoluk Sohbetleri, İstanbul 2010, V, 125-127)
HAFIZA TEKNİKLERİ İLE 3 GUNDE KURAN OĞRETEN EĞİTİM 3 GUNDE KUR'ÂN OĞRENİYORUM (1. GUN - 1.DERS)
3 GUNDE KUR'ÂN OĞRENİYORUM (1. GUN - 2.DERS)
3 GUNDE KUR'ÂN OĞRENİYORUM (2. GUN - 1.DERS)
3 GUNDE KUR'ÂN OĞRENİYORUM (2. GUN - 2.DERS)
3 GUNDE KUR'ÂN OĞRENİYORUM (3. GUN - 1.DERS)
3 GUNDE KUR'ÂN OĞRENİYORUM (3. GUN - 2.DERS)
2,5 AYDA KURAN'I HIFZEDEN TIP OĞRENCİSİNDEN ONERİLER Hayat rehberimiz Kuran-ı Kerim ’i 2,5 ay gibi kısa bir surede ezberleyerek buyuk bir başarıya imza atan Pakistanlı tıp oğrencisi Bushra Tbakhi, bu başarıyı nasıl yakaladığını formulleriyle birlikte sıralıyor. İşte Bushra Tbakhi ’nin kaleminden kendisinin hafizelik hikayesi…
Pakistanlı tıp oğrencisi Bushra Tbakhi, hafizelik yolculuğunu anlatıyor ve KurÂn-ı Kerim ’i ezberlemek isteyenlere ipucları veriyor:
HAFIZLIKTA İHTİYACINIZ OLAN İKİ ŞEY: “KARARLILIK VE DUA” “İşte benim ipuclarıyla ozetlenmiş Kur ’an hikÂyem: Her şeyden once, elhamdulillah… Elhamdulillah!.. Allah, beni bu buyuk sorumluluk ve muhteşem hediye ile şereflendirdi. Elhamdulillah… Ve benim O ’ndan nacizane iki isteğim var: Kur ’an ’ı surekli tekrar edebilmek ve diğer insanlara ilham verebilmek. Allah herkesi bu muhteşem hediye ile şereflendirsin. Bu, yapılabilir bir şey.
Hafızlıkta ihtiyacınız olan iki şey var: “Kararlılık ve dua.” Hatta cok fazla zamana da ihtiyacınız yok. Yoğun bir ezber kampındaydım ve elhamdulillah/maşallah 2,5 ay gibi bir surede ezberimi tamamladım. Elhamdulillah, ezber maceramın bir kısmı tatilde gecti fakat buyuk bir kısmında meşguldum, hÂl okula gidiyordum (haftanın 5 gunu hastanedeydim). Hastalarla ilgileniyordum, işi aksatmaktan dolayı doktorlarla başım derde giriyordu. Okula gitmememe rağmen, zaman yine de lehime işlemiyordu, ama onemli olan şeyin bu olmadığını fark etmiştim. Kamptaki pek cok kız hafızlığını 2 ayda, birinci olan kız da 1 ayda tamamlamıştı. Bu gercekten mumkun! Gunde 10 sayfa ezberleyerek tam olarak iki ayda hafızlığı bitirmem gerekiyordu. Coğu zaman yapabildim bunu fakat başaramadığım gunleri de mumkunse ertesi gun daha fazla ezberleyerek telafi ediyordum ki, bu gayet iyi. Siz yine de hedefinizi buyuk tutun. Siz yıldızlara ulaşmaya calışın, olmazsa aya konarsınız! İşte sizler icin genel bir fikir:
KURÂN ’I EZBERLEMEK İSTEYENLERE GERCEK ONERİLER 1. Allah ’tan yardım isteyin. Dua edin!.. Eğer 7. cuze veya 14 ’e veya herhangi birine ulaşır da motivasyonunuzu kaybederseniz O ’na donun. Bunlar O ’nun sozleri ve O tek başına onları size oğretebilir.
2. Bir kısmını sabah ezberleyin, ozellikle de cok meşgulseniz. Oğleden once en az 1-2 sayfayı tamamladığım gunler, 10 sayfayı ezberlememi kolaylaştırdı. Eğer ezbere oğleden sonra başladıysam, daha uzun suruyordu.
3. Bazı şeyleri iptal edin. Daha sık “Hayır” deyin. Alışkın olduğunuz bazı şeylere bir kısıtlama getirmek zorundasınız. Başka şeyler yapmaya zamanınız yeterli olsa dahi, enerjiniz olmayacaktır. Kur ’an harici yapılan cok fazla şey, sizi o atmosferden uzaklaştıracaktır. Eğer arkadaşlarınız son zamanlarda ne kadar cok “hayır” dediğiniz ile ilgili şikÂyet etmeye başlamışsa doğru yoldasınız demektir.
4. “Ezber Hocası” bulun. Ben her zaman kampta kalamıyordum, bu yuzden annem, kız kardeşim ve arkadaşlarım ezberimi dinliyorlardı. Birkac kişiyle sınırlı kalmayıp birden fazla kişi (hoca) bulmaya calışın. Eğer ezber tekrarı yapmanız gerekiyorsa ve o kişi meşgulse hevesiniz kırılır- bu yuzden yedekte birileri olsun. Benim bazen telefonda bile ezber verdiğim olmuştur.
5. Her gun ezber ve tekrar yapın. Boş gun yok. Hic yok. Tek bir sayfa ezberlemiş olsanız ve hedefiniz 10 sayfa ezberlemek olsa bile. Bu bir alışkanlık olmak zorunda. Ayrıca, bir sayfaya başladığınız zaman diğer sayfa kolay gorunuyor sonra diğeri daha hızlı geciyor.
6. Buyuk parcalar daha kolay! Bir sayfayı bir kerede ezberlemenin daha hızlı olduğunu duşunurdum fakat aslında bir kerede 4-6 sayfa ezberlemek daha hızlı oluyor. Sanki beyniniz bir ‘ezberleme modu ’na giriyor ve yeniden başlayıp da ezberinizi başkasına verirseniz bu moda bir daha girmek zorlaşıyor. Bu yuzden eğer 10 sayfa ezberleyecekseniz, 6 sayfasını ezberlemeye calışın ve ezberinizi hocanıza verin. Kalan 4 sayfa artık sizin icin kolaylaşacaktır inşallah. 10 sayfayı tamamıyla ezberlemek bile cok zor değil!
7. Başlarda cok fazla kişiye soylemeyin. Cunku nereye kadar geldiğinizi, kac sayfa ezberlediğinizi vs. sorduklarında bu stresli bir iş olmaya başlıyor. Motivasyonunuzu ve hedefinizi kaybetmemek icin sadece hocalarınıza ve yakın arkadaşlarınıza soyleyin.
8. Zamanınızdan ziyade, zihninizi boşaltın. Bir gunde sahip olduğunuz zaman, zihinsel karışıklığı azaltma gereksiniminiz kadar onemli değildir. Bir şey hakkında endişelendiğimde 6 saatte yaptığım şeyi, zihnim boşken 2 saatte yapabiliyordum. Kur ’an, kargaşa ile akılda kalmaz. Bu yuzden, başlamadan once, bir yapılacaklar listesi hazırlayıp kenara koyun ve onemli işleri halledin, kendinizi endişe ve sorumluluklarınızdan arındırın. Eğer ezber yaparken herhangi bir şey sizi endişelendirirse şeytanın odaklanmanızı istemediğini ve Kur ’an ’ın endişelerinizi dindireceğini hatırlayın.
9. Uykulu olduğunuzda bir sayfa fazla ezberleyin. Nedenini bilmiyorum. Kendini zorlamakla alakalı sanırım. Fakat uykulu olduğum zamanlar vazgecip yatmak yerine geceleri bir, iki sayfa fazladan ezberlediğimde cok bereketli oluyordu.
10. Kendinizi kucuk adımlarla motive edin. Bakara suresinde olup da, Nas suresine ulaşma hayali biraz goz korkutucu olabiliyor. Sadece bir sonraki sure veya cuzde ne kadar mutlu olacağınızı hayal edin. 13. cuzde olduğumda şoyle dua ediyordum: “Ya Rabbi, 15 ’e ulaşmak istiyorum.” Tam ortaya. Sonra 15 ’e gelince: “Ya Rabbi, 20. cuze ulaşmak istiyorum… Kuran ’ın buyuk bir kısmına.” Sonra 20. cuzde: “Ya Rabbi, 25. cuze cok az kaldı. Bu yuzden, Ya Rab bitirmem gerek!”
11. Tek mushaf kullanın. Birinden oburune gecip durmayın. Ben her gun kendi mushafımı kullanıyordum. Kelimeleri işaretlemek veya ayetlerin altını cizmek icin de bir kalemim vardı. Ona ulaşmak icin heyecanlanayım diye yapışkan kağıt koyuyordum bir sonraki cuze. Standart boyutta bir Kur ’an bulmaya calışın- cok kucuk olanlardan ezber yapmak zor oluyor. Cok buyukleri de taşıması zor. Elektronik Mushaflardan ise kacının- şahsen bende baş ağrısı yapıyorlar ve daha uzun zaman alıyor ondan ezberlemek. Ayrıca da ustlerine bir şey yazamıyorsunuz.
12. Telefon, sessiz modunda ve uzakta olmalı. Neredeyse butun bildirimleri kapatmıştım.
13. Kendi ezberleme stilinizi bulun. En iyi ezberleme tekniği işaret dilidir. Cok iyi bildiğim bir şeyi ezberden tekrar yaparken cok komik gorunuyorum. Hepsini el işaretleri ile ezberliyorum. Bana gercekten yardımı dokundu. İşaretleri yazdığım ya da sadece ayetlerin en başını yazdığım da oldu.Bana enerji verdiğinden yurumek de işe yarıyordu fakat bir kerede sadece birkac sayfa icin. Ayetleri dinlemek iyi oluyor, ozellikle de okumakta sorun yaşıyorsanız ama biraz zaman alıcı bir şey. Eğer okumanız cok iyi değilse bunu yapın lutfen. Cunku yapabileceğiniz en kotu şey ilk seferde yanlış bir şeyi ezberlemek olacaktır.
14. Sayfayı ikiye veya uce bolun, sonra da onları birleştirin. Bir ayet ezberleyin, sonra da onu birkac kere tekrarlayın. Sonraki ayeti ezberleyin ve onu onceki ayetle birlikte tekrarlayın. Bir sayfada kac ayet olduğuna bağlı olarak, sayfayı ikiye veya uce bolun ve en son hepsini birlikte tekrarlamayı deneyin.
15. Buyuk bir parcayı tekrar ederken her bir ayetin başını tekrar edin. Bir ayeti tekrarlarken genelde ona başlayabildiğinizde onu bitirebilirsiniz de. Bu yuzden, tum sayfayı baştan okuyarak dikkatinizi boşa harcamayın. Sadece her bir ayetin başını hatırlayıp hatırlayamadığınızı test edin.
16. Gunahlardan uzak durun. Yapamadığınızda tovbe edin ve yolunuza devam edin. Şeytan size diyecektir ki: ezberlemene gerek yok, sen bir gunahkÂrsın. Ya da ezberleyemeyeceğinizi duşundurtmek icin size bir gunahınızı hatırlatacaktır. Siz, Allah ’a sığının ve yolunuza devam edin. Eğer mukemmel olsaydık, Allah ’ın bize nasıl yaşayacağımızı oğreten KurÂn-ı Kerim ’i gondermesine gerek kalmazdı. Kıyamete kadar kimse mukemmel olamayacak. Bu, insan olarak Allah ’a daha yakın olma cabamızdır. Şeytan ’dan Allah ’a sığının, “Bismillah” deyin ve ezberlemeye devam edin.
17. Birilerine ezberinizi verdikten sonra ara verin, ezber yaptıktan sonra değil. Ben işe yarayıp yaramadığını bilmiyorum fakat bu yontemi her zaman etkili bulmuşumdur. Ve verdiğiniz aralar cok da uzun olmasın. 10 dakika sizi rahatlatmaya yetecektir. Bundan daha fazlası sizi ‘ezberleme modu ’ndan cıkartır.
18. Bir arkadaş bulun ya da bir grup. Bunu etrafınızdaki kişiler ile bir yarış hÂline getirin. Kamptan uzaktayken bile benimle aynı hedef icin calışan kamptaki kızların ezber yaptıklarını duşunur ve motive olurdum.
19. Odaklanmaya calışın. Dikkat dağınıklığı veya dalgınlık yuzunden bir sayfa uzerinde cok fazla vakit harcarsanız ve ezberlemek cok cok daha uzun surer. Odaklanın, sayfayı bitirin ve sonra ara verin.
20. Butun ayetler aynı değildir. Bazı ayetler daha zordur, onları ezberlemek icin yeni yollar bulmanız ve onları daha cok tekrar etmeniz gerekir. Boylesi daha iyi olur.
21. Kendinize zaman hedefi koyun. Benim, bir sayfa icin azamî yarım saat gibi bir hedefim vardı. Bundan daha fazla surduğunde biliyordum ki ya bir şeyleri yanlış yapıyordum ya da odaklanamıyordum. Bazen de daha kısa suruyordu ki bu harikaydı. Sadece zaman kontrolunu kaybetmeyin.
22. Bağlantılar yapın. Bazen bir sozcuğu bir sonraki ayetteki başka bir sozcuk ile ilişkilendirirdim. Gercekten işe yarıyor. Ornek verecek olursak, bir ayette bir arkadaşımın ismi gecerse, bir sonraki ayet bana başka bir arkadaşımı hatırlatıyordu. Yani, ben bu iki ayet arasında bağ kurmak icin o iki sozcuğu kullanmış oluyordum.
23. Zor kelimeleri araştırın. Bazen bir ayetteki o tek zor kelimeyi anlamak butun ayeti anlamanıza yardımcı olur. Yani sayfayı anlamanıza da ve dolayısıyla bu da ezberlemenizi kolaylaştırır. Ezber yaparken cok fazla tefsir kullanmak da ezberlemeyi zorlaştırır, ayetleri anlamaya başlarsınız fakat asıl sozcukleri unutursunuz.
24. Ezberden okumayı sona bırakın. Bir ayeti ezberlerken onu tam ezber ile tekrar etmemenizi oneririm. Ozellikle de kısa bir zamanda bitirmek istiyorsanız bu cok uzun zamanınızı alır ve bazen asıl sozcuğu değil de sesi ezberlersiniz. Ezberleyeceğim zaman sadece hızlı bir şekilde ezberden okurdum- enerjimi veya dikkatimi kaybetmemek icin. (Ezberleme işini bitirdiğiniz zaman ezberden okumanın tadını cıkarabilirsiniz.)
25. Bitirdiğiniz zaman, tekrar etme stratejinizi geliştirin. Bu iş bir kerede olup biten bir şey değil, tekrarlar olmazsa olmaz. Ozellikle de kısa bir surede bitirdiyseniz.
26. HikÂyelerle ilgili ayetler en kolayı. Tadını cıkarın!
BİRKAC NOT: Soranlar icin, Arapca konuşuyor ve okuyorum. Ve elhamdulillah yıllardan beri Arapca ve tecvid oğreniyorum. Arapca veya tecvid bilmeyenlerin oncelikle bunları oğrenmek icin biraz vakit ayırmasını tavsiye ederim. Boylelikle ilk ezberinizde yanlış ezber yapmazsınız. Ve benden once hıfzetmiş olan butun rol modellerimden biliyorum ki, bunu birkac kere yapmanız gerekir. Yapılacak cok tekrarım olduğunu biliyorum, Allah eksiklerimizden dolayı bizleri bağışlasın, fakat gercekten bir yerlerden başlamamız gerekiyor. Umarım yardımcı olabilmişimdir. Bunu okuyan herkesten dualarında bana da yer vermelerini rica ediyorum. Allah, Kur ’an ’ı ezberleme ve O ’nun anlamını oğrenme şerefine sizleri de nÂil etsin. Ve Kuran ’ın nuru her zaman yolumuzu aydınlatsın. Allah her şeyin en iyisini bilir…”
PEYGAMBERİMİZİN (S.A.V) HZ. ALİ ’YE (R.A.) KURAN EZBERİ İCİN VERDİĞİ TAVSİYE Hz. Ali (r.a) Kur'an ezberi ile ilgili Peygamber Efendimiz'e yakınıyor. Haşa ezberleyemeyişinden değil, yapamamasından değil, sahabi efendilerimiz bizler gibi cok azı ile yetinmiyor daha cok oğrenmek ve daha cok amel etmek icin birbirleri ile yarışıyorlardı. Bu sebep ile daha cok ayet ezberi yapmak isteyen Hz. Ali (r.a) Efendimiz'den tavsiye istiyor. İşte Peygamber Efendimiz'in tavsiyesi...
HZ.ALİ ’NİN (R.A) EFENDİMİZE EZBER İLE İLGİLİ ŞİKAYETİ Hz. İbnu AbbÂs (radıyallÂhu anhumÂ) anlatıyor: "Hz. Ali İbnu Ebî TÂlib (radıyallÂhu anh) Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'a gelerek: "Annem ve bÂbam sana kurban olsun, şu Kur'an goğsumde durmayıp gidiyor. Kendimi onu ezberleyecek gucte goremiyorum" dedi.
PEYGAMBER EFENDİMİZİN (S.A.V) TAVSİYESİ Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) ona şu cevabı verdi: "Ey Ebûl-Huseyin! (Bu meselede) Allah'ın sana faydalı kılacağı, oğrettiğin takdirde oğrenen kimsenin de istifade edeceği, oğrendiklerini de goğsunde sabit kılacak kelimeleri oğreteyim mi?" Hz. Ali (radıyallÂhu anh): "Evet, ey Allah"in Rasûlu, oğret bana!" dedi. Bunun uzerine Hz. Peygamber şu tavsiyede bulundu:
BOLUM BOLUM TAVSİYELER "Cuma gecesi (perşembeyi cumaya bağlayan gece) olunca, gecenin son ucte birinde kalkabilirsen kalk. Cunku o an (meleklerin de hazır bulunduğu) meşhûd bir andır. O anda yapılan dua mustecabtır. Kardeşim Ya'kub da evlatlarına şoyle soyledi: "Sizin icin Rabbime istiğfÂr edeceğim, hele cuma gecesi bir gelsin." Eğer o vakitte kalkamazsan gecenin ortasında kalk.
Bunda da muvaffak olamazsan gecenin evvelinde kalk. Dort rek'at namaz kıl.
* Birinci rek'atte, FÂtiha ile YÂsin sûresini oku,* ikinci rek'atte FÂtiha ile HÂmim, ed-DuhÂn sûresini oku, * ucuncu rek'atte FÂtiha ile EliflÂmmîm Tenzîlu'ssecde'yi oku, * dorduncu rek'atte FÂtiha ile TebÂreke'l-Mufassal'ı oku.Teşehhudden boşaldığın zaman Allah'a hamdet, Allah'a senayı da guzel yap, bana ve diğer peygamberlere salÂt oku, guzel yap. Mu'min erkekler ve mu'min kadınlar ve senden once gelip gecen mu'min kardeşlerin icin istiğfat et.
Sonra butun bu okuduğun duaların sonunda şu duayı oku:
"Allah"ım, bana gunahları, beni hayatta baki kıldığın muddetce ebediyen terkettirerek merhamet eyle. Bana faydası olmayan şeylere teşebbusum sebebiyle bana acı. Seni benden rÂzı kılacak şeylere husn-i nazar etmemi bana nasîb et. Ey semÂvÂt ve arzın yaratıcısı olan celÂl, ikram ve dil uzatılamayan izzetin sÂhibi olan Allah"ım. Ey Allah! ey Rahman! celÂlin hakkı icin, yuzun nuru hakkı icin kitabını bana oğrettiğin gibi hıfzına da kalbimi icbÂr et. Seni benden razı kılacak şekilde okumamı nasîb et. Ey semÂvÂt ve arzın yaratıcısı, celÂlin ve yuzun nuru hakkı icin kitabınla gozlerimi nurlandırmanı, onunla dilimi acmanı, onunla kalbimi yarmanı, goğsumu ferahlatmanı, bedenimi yıkamanı istiyorum. Cunku, hakkı bulmakta bana ancak sen yardım edersin, onu bana ancak sen nasib edersin. Herşeye ulaşmada guc ve kuvvet ancak buyuk ve yuce olan Allah'tandır." Ey Ebû'l-Hasan, bu soylediğimi uc veya yedi cuma yapacaksın. Allah'ın izniyle duana icÂbet edilecektir. Beni hak uzere gonderen ZÂt-ı ZulcelÂl'e yemin olsun bu duayı yapan hicbir mu'min icÂbetten mahrum kalmadı."
İBNU ABBÂS ’IN (R.A) HZ.ALİ ’DE (R.A) GORDUĞU SONUC İbnu AbbÂs (radıyallÂhu anhuma) der ki: "Allah'a yemin olsun, Ali (radıyallÂhu anh) beş veya yedi cuma gecti ki Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm)'a aynı onceki mecliste tekrar gelerek: "Ey Allah'ın Resûlu! dedi, gecmişte dort beş Âyet ancak oğrenebiliyordum. Kendi kendime okuyunca onlar da (aklımda durmayıp) gidiyorlardı. Bugun ise, artık 40 kadar Âyet oğrenebiliyorum ve onları kendi kendime okuyunca Kitabullah sanki gozumun onunde duruyor gibi oluyor. Eskiden hadisi dinliyordum da arkadan bir tekrar etmek istediğimde aklımdan cıkıp gidiyordu. Bugun hadis dinleyip sonra onu bir başkasına istediğimde ondan tek bir harfi kacırmadan anlatabiliyorum. Resûlullah (aleyhissalÂtu vesselÂm) bu soz uzerine Hz.Ali (radıyallÂhu anh)'ye: "Ey Ebû'l-Hasan! KÂbenin Rabbine yemin olsun sen mu' minsin!" dedi." (Tirmizî, DaavÂt 125, (3565).
ZEKÂNIN ACILMASI İCİN OKUNACAK DUA ZekÂnın acılması icin, guclu bir hafıza icin ve unutmamak icin neler yapılmalıdır? ZekÂnın acılması icin okunacak dualar nelerdir? ZekÂnın acılması, guclu bir zihin icin okunacak dua ve yapılan pratiklerin yanında maddi tedbirlerede uymak gerekir. Peki bu maddi tedbirler nelerdir? Unutkanlığa sebep olan konular ve diğerleri...
"Bismillahirrahmanirrahim, Ferdun, Hayyun, Kayyûmun, Hakemun, Adlun, Kuddûsun(1). İyyÂke na'budu ve iyyÂkenesta'în.(2) İnn fetahn leke fethan mubînÂ."(3) On dokuz defa okunacak. "Ya kebîru entellezî l tehdil ukûlu livasfi azametih."(4) Bin defa okunacak. Sonra; "Subhane rabbiyel a'la." (5) denecek. Sonra, "Subhane men huve kulle yevmin huve fi şe'nin."(6) okunacak. Bundan sonra ihtiyac neyse o soylenecek ve şunlar okunacak.: "Ya ğıyÂsel musteğîsîne vel havle vel kuvvete ill billÂhil aliyyil azîm."(7) (Mecmuatu'l-Ahzab)
MADDİ TEDBİRLER NELERDİR? ZekÂnın acılması, hafızanın gelişmesi icin dua okumanın yanında, maddi tedbirlere uymak ve yapılan işin gereklerini yerine getirmek gerekir. Dersine calışması gereken bir oğrenci sadece diliyle değil haliyle ve bedeniyle de dua etmelidir. Buna fiili dua denilmektedir. Uzerine duşen gorevi hakkıyla yerine getirdikten sonra diliyle dua etmek de kavli duadır. İki kanatlı bir kuş gibi, hem fiili hem de kavli duayı beraber yapmakla istediği yere ucabilecektir. Ayrıca oğrendiklerini unutmamak ve onları korumak icin de bazı tedbirler almalıdır. Cunku unutkanlığa sebep olan konular vardır. Bunlardan sakınmak gerekir. Bazılarını kısaca soyleyelim:
1. Harama bakmak.
2. Haramla beslenmek.
3. Zihni cok yoracak olan gereksiz şeylerle doldurmak. Televizyon, bilgisayar, telefon gibi...
4. Aşırı derecede bedene zarar verecek kadar cinsel ilşkiye girmek. Ozellikle kendi kendine tatmin olmak.
5. Zihnin surekli calışmasını engelleyecek kadar boş durmak.
KURAN VE MEALİ
İslam ve İhsan
PEYGAMBERİMİZİN KURAN TALEBELERİNE VERDİĞİ ONEM