Deve nasıl bir hayvandır? Devenin ozellikleri nelerdir? Deve Kur ’an ’da geciyor mu? Devenin yaratılışındaki hikmetler nelerdir? Yaratılış mucizesi develerin ilginc ozellikleri...Sozlukte geviş getiren memelilerden, sırtı bir veya iki horguclu, eti yenip sutu icilen, bacakları ve boynu cok uzun yuk ve binek hayvanı diye gecer. Arapca‘da deve (ibil) guzelleştiren, guzellik veren mÂnÂsına gelmektedir. Vucudundaki her bir ayrıntı, bir yaradılış mucizesi olan deveyi, Yuce Allah kelime mÂnÂsı gibi insanlara guzellikler vermesi ve onların hizmetinde olması icin yaratmıştır.
Yuce Allah ’ın Kur ’Ân ’da “Bakmıyorlar mı o deveye; nasıl yaratıldı?...” (Gaşiye Suresi, 17) ayetiyle dikkat cektiği deve, Rabbimizin mukemmel yaratma sanatını gozler onune seren mucizevi niteliklere sahiptir.
DEVENİN YARATILIŞINDAKİ HİKMETLER
Coller, yaşamaya en elverişsiz yerlerdir. Gunduzleri aşırı sıcak, geceleri soğuktur. Su ve gıda cok azdır. Kızgın kumlar uzerinde yurumek, diz cokmek son derece can yakıcıdır. Dahası kum fırtınaları cıktığı zaman gozlerinize kum kacar, etrafınızı goremezsiniz. Ayrıca akciğerlere kum dolarsa hayatınız sona erer.
Canlıların coğu icin boyle elverişsiz bir yerde hayatını surdurmek mumkun değildir. Ancak develer Allah TeÂl tarafından bu zorlu şartlarda yaşayabilecek şekilde yaratılmışlardır.
"SU İCEDİĞİ DONEMDE SU KAYBINI % 90 AZALTIR"
Develer colun o kavurucu sıcakları altında haftalarca su icmeden hayatta kalırlar. Ustelik sırtlarında ağır yukler taşıyarak insanoğluna hizmet ederler. Devenin butun organları susuzluğa dayanıklı olacak şekilde yaratılmıştır. Derisi ve kurku cok kalındır, ısıyı ve soğuğu gecirmez. Develerin vucut sıcaklığı gunduz 41 dereceye cıkarak terlemeyi duşurur. Bobrekleri ve suyun geri emilimini sağlayan idrar kanalı da ozel olarak tasarlanmıştır, su icmediği zamanlarda su kaybını % 90 azaltır. Kanı da susuzluk zamanlarında akışkanlığı koruyacak şekilde dayanıklılığı artıran maddeler ihtiva eder. Devenin burun mukozası bile nemi kaybetmeyecek şekilde yaratılmıştır.
Diğer canlılar su icemedikleri zaman bobreklerinde biriken ure kana karışarak olume sebep olur. Devenin karaciğeri ise vucudunda oluşan ureyi defalarca işleyerek suyu ve besini tasarruflu kullanır. Develerin bobrekleri de suyu tekrar kazanmaya elverişli yaratılmıştır. Develerin bir başka mucizevî ozelliği de bobrekleri sayesinde, tatlı su bulamazlarsa deniz suyu gibi tuzlu suları icebilmeleridir.
TEK SEFERDE 120 LİTRE SU İCEBİLİRLER
Develerin butun vucudu, suyu bulduğu zaman cok su icmelerini sağlayacak şekilde yaratılmıştır. Bu sayede develer vucut ağırlıklarının ucte biri oranına kadar, mesela bir seferde 120 litre kadar su icebilirler. Başka bir canlı, mesela bir sığır boyle su icseydi kan hucreleri patlardı ve olurdu. Buna biyoloji dilinde hemolysis denilir. Oysa devenin kan hucrelerinden hormonlarına kadar her tarafı col hayatına uygun yaratılmıştır.
HORGUC GIDA DEPOSUDUR
Deveyi diğer canlılardan ayıran bir ozelliği de horgucudur. Sırtlarındaki horguclerinde depolanan 100 kg yağ develerin yaklaşık 3 hafta hicbir şey yemeden durmasını sağlayabilir. Diğer canlılarda yağın vucudun her yerine dağılmış olması, yağa bağlı olarak su kaybını artırır. Develerde yağın sırtta depolanması ayrıca ic organlarının guneş ışınlarına maruz kalarak haşlanmasını engeller.
Deve gunlerce gıda bulamasa horgucundeki yağı azar azar yakarak gıda ve su ihtiyacını giderir. Boylece gunde otuz kırk kilo gıda alması gerekirken bir iki kilo otla idare edebilir.
DİKENLERİ OĞUTEN SİNDİRİM SİSTEMİ
Collerin bir ozelliği de gıda maddesi bulmanın zorluğudur. Devenin yaratılışı colde bulunabilecek her gıdadan faydalanabilecek şekilde ustun bir sindirim sistemine sahip olmasıdır. Boynu yuksek ağaclara uzanabilecek şekilde uzundur. Başka canlıların yiyemediği dal parcaları, hurma cekirdekleri, kalın ve kuru yaprakları afiyetle yerler. Cunku devenin dili ve yarık dudağı, sivri dikenleri bile ciğneyip yutabilecek şekilde kalın mukozayla kaplıdır.
Mide salgıları da ip, tahta, kağıt gibi aslen gıda maddesi olmayan nesneleri bile eritecek kadar gucludur. Develerin mideleri cok sayıda kesecikten oluşur ve buradaki ozel bakteriler başka canlıların hazmedemediği selulozu (kağıt, tahta) bile hazmeder. Ayrıca bu kesecikler gıda ve suyun depolanarak azar azar kana karışmasında da etkili olurlar.
MUCİZEVİ GOZ KAPAĞI
Develerin gozleri, kızgın guneş altında yurumesini sağlamak icin aşağıya bakar vaziyette yaratılmıştır. Ayrıca bu canlılara coldeki kum fırtınalarından korunmak icin uc ayrı goz kapağı ihsan edilmiştir. Bizim tek goz kapağımız vardır ve onu kapattığımızda dışarıyı goremeyiz. Develerin ise adeta bir koruyucu gozluk yerine gecen ikinci bir goz kapağı vardır ki bunlar şeffaf olduğu icin devenin gozunu korurken onunu gorebilmesine imkan sağlar.
Devenin kaş ve kirpikleri de col şartları icin cok ozel yaratılmıştır. Devenin gozlerinin etrafındaki koruyucu sert kemiklerin uzeri uc kat kaşla ve sık ve birbirine kaynaşabilen kirpiklerle donatılmıştır. Kum fırtınaları cıktığı zaman cift sıra kirpikleri ic ice gecerek, gozu tam bir korumaya alırlar. Develerin kulaklarının ve burun deliklerinin de boyle koruyucu bir tasarımı vardır. Develer burun deliklerini acıp kapatabilirler.
KIZGIN KUMLARA UYGUN AYAKLAR VE DİZLER
Develerin ayakları kumlara batmayacak şekilde geniş yaratılmıştır. Ayak tabanlarındaki deri kalındır ve yağa benzer bir tabakayla desteklenmiştir. Boylece develer sırtındaki onca ağırlığa rağmen kızgın kumlar uzerinde ayakları yanmadan yururler.
Develer dinlenmek veya su icmek icin diz ustu cokerler. Kızgın kumlar uzerine coktukleri zaman dizleri yanmasın diye, diz kapakları boynuz gibi sert bir deriyle korunmuştur. Karın bolgelerinde de koruyucu kalın nasırlar vardır. Devenin vucudunu kaplayan sık tuyler, deveyi hem yakıcı guneşe hem kızgın kumlara karşı muhafaza eder. Develer gunduzleri 70 dereceye cıkan sıcaklara dayanabildikleri gibi geceleri sıfırın altına inen soğuklara da dayanabilir.
SABIRLI VE SADIK
Develerin huyları da cok ilginctir. Sahiplerine karşı sadık ve zor şartlara karşı sabırlı canlılardır. Develerle haşır neşir olan bedeviler, onların katır ve merkep gibi hayvanlara nazaran daha guvenilir olduğunu soylerler. Gunlerce susuz kaldıkları halde su başına varınca itişip kakışmazlar, arkadaşlarının su icmesini sabırla beklerler. Sahiplerinden kacsalar rahatlıkla hayatta kalabilecekleri halde uysallıkla hizmet ederler. Kucuk bir cocuk onları cokertmek istese alcak gonullulukle diz cokup sırtına bindirirler. Buna mukabil kendilerine kotuluk edildiği zaman asla unutmadığı da soylenmektedir. Kısacası develer Allah'ın insanoğlunun istifadesine sunduğu nimetlerin en ustunlerinden biridir.
KUR'ÂN'DA DEVE İLE İLGİLİ AYETLER
"Ey kavmim! İşte size mucize olarak Allah'ın devesi. Onu bırakın, Allah'ın arzında yesin (icsin). Ona kotuluk dokundurmayın; sonra sizi yakın bir azap yakalar." (Hûd, 64)
"(İnsanlar) devenin nasıl yaratıldığına, goğun nasıl yukseltildiğine, dağların nasıl dikildiğine, yeryuzunun nasıl yayıldığına bir bakmazlar mı?" (Gaşiye, 17)
"SÂlih: İşte (mucize) bu dişi devedir; onun bir su icme hakkı vardır, belli bir gunun icme hakkı da sizindir, dedi." (ŞuarÂ, 155)
"Deveden de iki, sığırdan da iki (yarattı.) De ki: O bunların erkeklerini mi, dişilerini mi, yoksa bu iki dişinin rahimlerinde bulunan yavruları mı haram kıldı? Yoksa Allah'ın size boyle vasiyet ettiğine şahit mi oldunuz? Bilgisizce insanları saptırmak icin Allah'a karşı yalan uydurandan kim daha zalimdir! Şuphesiz Allah o zalimler topluluğunu doğru yola iletmez." (En'Âm, 144)
"Bizim Âyetlerimizi yalanlayıp da onlara karşı kibirlenmek isteyenler var ya, işte onlara gok kapıları acılmayacak ve onlar, deve iğne deliğine girinceye kadar cennete giremiyeceklerdir! Sucluları işte boyle cezalandırırız!" (A'rÂf, 40)
"Semûd kavmine de kardeşleri Salih'i (gonderdik). Dedi ki: Ey kavmim! Allah'a kulluk edin; sizin O'ndan başka tanrınız yoktur. Size Rabbinizden acık bir delil gelmiştir. O da, size bir mucize olarak Allah'ın şu devesidir. Onu bırakın, Allah'ın arzında yesin, (icsin); ona kotuluk etmeyin; sonra sizi elem verici bir azap yakalar. (A'rÂf, 73)
"Eşyalarını actıklarında sermayelerinin kendilerine geri verildiğini gorduler. Dediler ki: Ey babamız! Daha ne istiyoruz. İşte sermÂyemiz de bize geri verilmiş. (Onunla yine) ailemize yiyecek getiririz, kardeşimizi koruruz ve bir deve yuku de fazla alırız. Cunku bu (seferki aldığımız) az bir miktardır." (Yusuf, 65)
"Kralın su kabını arıyoruz; onu getirene bir deve yuku (bahşiş) var dediler. (İclerinden biri Ben buna kefilim, dedi." (Yûsuf, 72)
"İnsanlar arasında haccı ilÂn et ki, gerek yaya olarak, gerekse nice uzak yoldan gelen yorgun argın develer uzerinde, kendilerine ait bir takım yararları yakînen gormeleri, Allah'ın kendilerine rızık olarak verdiği kurbanlık hayvanlar uzerine belli gunlerde Allah'ın ismini anmaları (kurban kesmeleri icin) sana (KÂbe'ye) gelsinler. Artık ondan hem kendiniz yeyin, hem de yoksula, fakire yedirin." (Hacc, 27-28)
"Gercekten onları imtihan etmek icin dişi deveyi gonderen biziz. Sen onları gozetle ve sabret." (Kamer, 27)
"Arkadaşlarını cağırdılar, o da (bundan cur'et alarak) kılıcını kaptı ve deveyi kesti." (Kamer, 29)
"Susamış develerin suya saldırışı gibi iceceksiniz." (Vakıa, 55)
"Allah'ın, onlardan (mallarından) Peygamberine verdiği ganimetler icin siz at ve deve koşturmuş değilsiniz. Fakat Allah, peygamberlerini dilediği kimselere karşı ustun kılar. Allah her şeye kadirdir." (Haşr, 6)
"Her bir kıvılcım, sanki birer sarı deve gibidir." (MurselÂt, 33)
"Bizi, Âyetler (mucizeler) gondermekten alıkoyan tek şey, oncekilerin bu Âyetleri yalanlamış olmasıdır. Nitekim Semûd kavmine, acık bir mucize olmak uzere bir dişi deve vermiştik. Onlar ise, (bu deveyi boğazladılar ve) bu yuzden zalim oldular. Oysa biz Âyetleri ancak korkutmak icin gondeririz." (İsra, 59)
"Semûd kavmi azgınlığı yuzunden (Allah'ın elcisini) yalanladı. Onların en bedbahtı (deveyi kesmek icin) atıldığında, Allah'ın Resûlu onlara: «Allah'ın devesine ve onun su hakkına dokunmayın!» dedi. Ama onlar, onu yalanladılar ve deveyi kestiler. Bunun uzerine Rableri gunahları sebebiyle onlara buyuk bir felÂket gonderdi de hepsini helÂk etti. (Allah, bu şekilde azap etmenin) Âkıbetinden korkacak değil ya!" (Şems, 11-15)
İslam ve İhsan
DEVEYE BAKMIYORLAR MI?