"Her huner makbûl imiş; ill edeb, ill edeb…” diyen Ârif bir şÃ‚ir gibi, edebi bizlere her dÂim ornek olan, gonul dunyamızın kandillerinden ustad Mahmud SÂmi Ramazanoğlu -kuddise sirruh- Hazretleri ’nden ornekler... “Ehl-i diller arasında aradım kıldım taleb,
Her huner makbûl imiş; ill edeb, ill edeb…” diyen Ârif bir şÃ‚ir gibi, edebi bizlere her dÂim ornek olan, gonul dunyamızın kandillerinden ustad Mahmud SÂmi Ramazanoğlu -kuddise sirruh- Hazretleri ’nden guzîde hayatlarından kendimize ornekler cıkartmak, edep dÂiresinin ne denli geniş ve ehemmiyetli olduğunun bir kez daha altını cizmektir, niyetimiz…
NASIL BİR EDEP? SÂmi Efendimiz ile ilgili şu hÂtıra nakledilmiştir:
“-Es ’ad Erbilî Efendi -rahmetullÂhi aleyh-, Karaman ’a bir mektup goturmek uzere SÂmi Efendimiz ’i vazifelendirmiş. Bu mektupta emir ve tavsiyelerini beyan ettikten sonra hususî bir bilgi olarak şu notu yazmışlar:
“HÂmil-i varak SÂmi Efendi evlÂdımızın edebine melekler gıpta eder. Mahfiyeti benden ziyÂdedir.”
NASIL BİR TEVAZU? Meleklerin dÂhî edebine gıpta ettiği Ustad Hazretleri ’nin Âile ici yaşantısına dair edep ve tevazû misÂli hÂlleri şoyle anlatılmaktadır:
“SÂmi Efendimiz, bir kardeşin dÂvetine icÂbet etmek uzere, damadı merhum Omer Kirazoğlu Bey ’le birlikte bir gunluğune Bursa ’ya giderler. Programdan sonra sevenleri o gece misafir etmek uzere ısrar ederler. Muhterem UstÂd ’ın bir gun daha kalmaları icin Omer Abi ’den ricada bulunurlar. «Ne olur bir gun daha huzurlarında bulunma ikramında bulunun.» diyerek istirhÂm ederler. Omer Abi de kardeşlerin muhabbet ve ısrarına dayanamayarak Muhterem UstÂd ’a durumu şoyle arz eder:
“-Efendim! Kardeşler zÂt-ı Âlîlerinizi bir gun daha misafir etmeyi arzu ediyorlar. «Ne olur, bizlere bir gun daha huzurlarında bulunma ikramında bulunun!» diyerek fakire ısrar ediyorlar.” diye kardeşlerin taleplerini bildirir.
Muhterem Ustad Hazretleri, sevenlerinin isteklerini gonulden kabul etse de şoyle cevap verir:
“-Omer evlÂdım! Buraya gelirken annenizden bir gunluğune musaade almıştık. Haber verip tekrar musaade almak lÂzım.”
Merhum Omer Abi, muhterem Ustad Hazretleri ’nin bu sozleri uzerine derhal İstanbul ’da bulunan vÂlidemizi telefonla arayıp goruşurler. Muhterem Pederin selÂmlarını ulaştırıp Bursalı kardeşlerin de muhabbetlerini ve taleplerini soyleyerek bir gun daha kalmak icin musaade isterler.
Muhterem Ustad Hazretleri ’nin bu nezÂketinden RÂbia Annemiz cok duygulanır ve damadına şoyle cevap verir:
“-Estağfirullah!.. Oğlum, o babacığının edep ve nezÂketidir. İzin vermemek kimin hakkı ola? O arzu ederse tabiî ki kalırsınız.”
Allah dostlarının her hÂli, Kur ’Ân ve Sunnet-i Seniyyeye uygun olarak şekillenmiştir. Nitekim SÂmi Efendimiz de:
“Verdiğiniz sozu (yaptığınız antlaşmayı) yerine getirin. Cunku verilen soz, sorumluluğu gerektirir.” (el-İsrÂ, 34) Âyetinin gereğini yerine getirmiştir.
Hazret-i MevlÂn ne guzel soyler:
“Gozunu ac da AllÂh ’ın kelÂmına baştan başa bir bak! Âyet Âyet butun Kur ’Ân, edeb tÂliminden ibÂrettir!”
EDEP NEDİR? Ustad SÂmi Efendi Hazretleri de edeple ilgili olarak:
“-Edep, bu yolun en muhim esasıdır. Bu yolda edeple yurunur, edebi olmayan kimse «mÂnen» kovulur.” buyurur ve sohbetlerinde:
“Edep bir tÂc imiş nûr-i Hud ’dan
Giy o tÂcı emîn ol her belÂdan…” beytini sık sık okurlardı.
Edep tÂcını bir omur hakkıyla takan Ustad Hazretleri ’nin ihvÂna verdiği kıymet, insana verdiği değer de hepimiz icin onemli bir ornektir. Şoyle anlatılır:
“Bir Ramazan gunu sahurdan sonra Konya ’dan birkac kardeşimizle cıktık, İstanbul ’a geldik. Teravih namazını SÂmi Efendi Ustadımız ’la kılmak icin Erenkoy ’e vardık. Gullu Koşk ’un alt katında hatimle kılınan namaza iştirak ettik. O akşam Muhterem Ustad Hazretleri, rahatsızlıklarından dolayı namaza cıkamamışlardı. Anadolu ’nun muhtelif yerlerinden, Konya ’dan, Kayseri ’den bir hayli kardeşler de gelmişti.
Hepsi gonlu buruk bir şekilde, huzunlu olarak namazlarını tamamlamışlardı. Namaz bittikten sonra boyunları bukuk bir vaziyette mahzun mahzun birbirlerine bakıyorlardı.
«-Acaba uzaktan da olsa muhterem Ustad ile bir selÂmlaşma fırsatı doğar mıydı?»
«-Hic olmazsa bir yuzunu gorebilsek?» diye Omer Kirazoğlu Abi ’ye istirhamda bulunuyorlardı.
Omer Abi de o kardeşlerin edebine, samimiyetine ve gonullerinin mahzuniyetine bakarak:
«-Bir yukarı cıkayım ve durumu arz edeyim.» diyerek Muhterem Ustad ’ın huzurlarına vardılar ve:
«-Efendim! Namazımızı kıldık elhamdulillah, ama kardeşler mahzun kaldılar. ZÂt-ı Âlînizin rahatsızlığına ve huzurda birlikte olamamalarına cok uzulduler. Konya ve Kayseri ’den bir hayli de kardeşler gelmiş. Uzaktan da olsa zÂt-ı Âlînizi gorme fırsatı olamaz mı acaba, diye fakirden istirhamda bulundular. Balkondan veya pencereden bir selÂm vermek mumkun olur mu acaba?» diyerek kardeşlerin gonulden isteklerini arz ediyor.
Muhterem Ustad Hazretleri, hicbir insanın gonlunun mahzun olmasını istemezdi. Hele uzaktan gelmiş bir mÂnevî evlÂdının boynunun bukuk kalmasını asl arzu etmezdi. Bu sebepten onların gonullerini almak uzere şoyle cevap verir:
«-EvlÂdım Omer! Fakir, bugune kadar hicbir kardeşime tepeden bakmadım. MÂdem ki kardeşler uzak yerlerden gelmişler, hasta olsam da aşağı inmek isterim. Butun kardeşlerle musÂfaha etmek isterim. Uzerimizi giyinip aşağıya inelim, inşÃ‚allah.. Kardeşlerimizle tek tek goruşelim.»
Muhterem Ustad, rahatsızlıklarına rağmen kalkıp uzerlerini giyinmiş, Omer abiyle birlikte aşağı kata inmiş. Anadolu ’dan gelen kardeşlerle goz goze gelerek selÂmlaşıp musÂfaha etmişler.”
HÂsılı, edep kalbin Âmeli, gonlun aynasıdır. Hazret-i Ali -kerremallÂhu vecheh- ne guzel buyurur:
“Edebin ne kadar onemli olduğunu bilseydiniz, Allah ’tan rızık yerine edep talep ederdiniz.”
YAŞANTISI İLE EDEP VE HOŞGORU ABİDESİ Mahmud SÂmi Efendi Hazretleri, bir defasında nişan merÂsimine dÂvet edilmişti. Damadın yuzuğunun Hazret tarafından takılması talep ediliyordu. SÂmi Efendi Hazretleri, tepsideki yuzuğun altın olduğunu gorunce, hic kimseye bir şey demeden kendi yuzuğunu cıkarıp damadın parmağına taktı ve:
“–Bunu bugunun hÂtırası olarak kabul edin, altın yuzuğu de hanımınıza hediye edersiniz!” buyurdu.
Boylece İslÂm ’ın, altından yapılan sus eşyalarını erkeklere yasakladığını gÂyet nÂzik bir uslûpla ve fiilî olarak tÂlim etmiş oldu.
İşte edep ehlinin inceliği ve guzelliği… Aslında Ustad şoyle de diyebilirdi:
“-Altın takmanın erkeğe haram olduğunu bilmiyor musunuz? Hem beni dÂvet ediyorsunuz, hem de bu hususlara riÂyet etmiyorsunuz!”
Bu şekilde soylemiş olsaydı, hem nişan sahiplerini, hem damadı mahcup edip hem de yanlış yaptıklarını yuzlerine karşı soylemiş olacaktı. Fakat Ustad Hazretleri ’nin o zarif edebi buna musaade etmedi ve İslÂm ’ın koymuş olduğu bir kaideyi, edeb dÂiresinde hic kimseyi incitmeden ve ornek olacak şekilde hÂl diliyle anlatmış oldu.
İMANIN BEŞ KALESİ SÂmi Efendi -kuddise sirruh- edebi, îmanın beş kalesinden biri olarak saymış ve şoyle buyurmuştur:
“Îman da boyle beş kale icindedir. Bunlar; yakîn, ihlÂs, farzları edÂ, sunnetleri tamamlamak ve edebi korumaktır. Kişi edebi koruyup gozettiği surece; şeytanın ondan umidi olmaz. Şayet edebi terk ederse, o zaman şeytan kişinin sunnetlerine, farzlarına, sonra ihlÂsına, sonra da yakîn ve îmÂnına goz diker.”
Muhterem Osman Nûri Topbaş Hocaefendi, “edep” ile ilgili kaleme aldığı makalede konuyu şoyle hulÂsa eder:
“Sozun ozu edep, İslÂm ’ın insanlara tÂlim ettiği ve son derece ehemmiyet verdiği bir husustur. Bu hassasiyet, başta AllÂh ’a, Peygamber ’e, Hak dostlarına olmak uzere ana-babaya, mu ’minlere ve silsile hÂlinde butun mahlûkÂta kadar uzanır.
Altın ve gumuşun zenginliği gider, lÂkin edebin zenginliği hep bÂkî kalır. Dolayısıyla mu ’minler olarak, edep kÂidelerini oğrenmeli, bunları canlı tutmaya îtin gostermeli ve başkalarına da bizzat yaşayarak ornek olmalıyız. Bunun icin de Âdab-ı muÂşeret kitaplarına murÂcaatla hÂlimizi nasıl daha guzel kılabileceğimizi oğrenmeli, daha muhimi canlı bir kitap olan edep ehli sÂlih mu ’minlerle hemhÂl olarak, onların guzel hÂlleriyle hÂllenmeye gayret etmeliyiz.
CenÂb-ı Hak, ilÂhî terbiyesiyle bizzat edeplendirdiği Rasûlu ’nun guzel hÂliyle hÂllenmeyi cumlemize nasîb eylesin! Hak dostu, Âlim ve Ârif kullarının gonul dokusundan hisse alarak zarîf, rakîk, nÂzik ve edep ehli bir mu ’min olabilmemizi lûtfeylesin. Âmîn!..”
Kaynak: Merve GULEC, Şebnem Dergisi, 2019 – Şubat, Sayı: 168
EDEP İLE İLGİLİ BENZER YAZILAR ALLAH DOSTLARININ EDEP TANIMI ZAFER ZAMANINDA GOSTERİLECEK EDEP İSLAM ’DA EDEP KURALLARI EN BUYUK EDEP NEDİR? 60 YILLIK EDEP FARKI EDEP CİZGİSİ EVE GİRERKEN UYULMASI GEREKEN EDEPLER İslam ve İhsan
EDEP GONLUN SUSUDUR